چهار ویژگی بنیانی مسئولان از منظر قرآن
در آیه 41 سوره مبارکه «حج» چهار ویژگی کلان یک مسئول در جامعه اسلامی بیان شده که آن را می‌توان نمادی از پیوند بین خدا، فرد و جامعه دانست؛ آنجا که مسئول و صاحب قدرت به منزله برپادارنده نماز، دهنده زکات و اجراکننده امر به معروف و نهی از منکر معرفی شده است.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
مسئولیت در نگاه دینی
مسئولیت در نگاه دینی امر خطیر و حساسی است و مسئول و مدیر در جامعه اسلامی هم در برابر مردم و هم در برابر خدا باید پاسخگو باشد. به همین دلیل آیاتی از قرآن به تشریح و تبیین ویژگی‌های حاکمان و مسئولان در جامعه اسلامی پرداخته‌اند.
بیشتر بخوانید:
یکی از این آیات، آیه 41 سوره حج است که خداوند در آن به بیان چهار ویژگی مسئول و مدیر در جامعه اسلامی پرداخته است: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مى‌دارند و زكات مى‌دهند و به كارهاى پسنديده وامى‌دارند، و از كارهاى ناپسند باز مى‌دارند، و فرجام همه كارها از آنِ خداست.»
در حقیقت این چهار ویژگی را می‌توان نمادی از پیوند مسئول با خدا، فرد و جامعه دانست که یک مسئول در جامعه اسلامی باید برخوردار از آن باشد.
مسئول در جامعه اسلامی؛ زمینه‌ساز بهشتی شدن مردم
آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه درباره این آیه و تشریح خصوصیات صاحبان قدرت بیان می‌دارد: «آنها هرگز پس از پيروزى، همچون خودكامگان و جباران، به عيش و نوش و لهو و لعب نمى‌پردازند و در غرور و مستى فرو نمى‌روند، بلكه پيروزی‌ها و موفقيت‌ها را نردبانى براى ساختن خويش و جامعه قرار مى‌دهند آنها پس از قدرت يافتن تبديل به يك طاغوت جديد نمى‌شوند، ارتباطشان با خدا محكم و با خلق خدا نيز مستحكم است چرا كه صلوة (نماز) سمبل پيوند با خالق است، زكات رمزى براى پيوند با خلق و امر به معروف و نهى از منكر پايه‌هاى اساسى ساختن يك جامعه سالم محسوب می‌شود و همين چهار صفت براى معرفى اين افراد كافی است و در سايه آن ساير عبادات و اعمال صالح و ويژگی‌هاى يك جامعه با ايمان و پيشرفته فراهم است.
باید توجه داشت كه «مكنا» از ماده تمكين، به معنى فراهم ساختن وسایل و ابزار كار است، اعم از آلات و ادوات لازم يا علم و آگاهى كافى و توان و نيروى جسمى و فكرى. «معروف» به معنى كارهاى خوب و حق اسـت و منكر به معنى زشت و باطل، چرا كه اولی براى هر انسان پاك‌سرشتى شناخته شده و دومى ناشناس است و به تعبير ديگر اولى هماهنگ با فطرت انسانى است و دومى ناهماهنگ. در پايان آيه مى‌فرمايد: «و پايان همه كارها از آن خدا است؛ و لله عاقبة الامور»؛ يعنى همانگونه كه آغاز هر قدرت و پيروزى از ناحيه خدا مى‌باشد سرانجام نيز تمام اينها به او باز مى‌گردد كه؛ انا لله و انا اليه راجعون.»
به عبارتی شاید بتوان گفت این چهار ویژگی از جمله ویژگی‌های بنیانی و حتمی هر مسئول و حاکم در جامعه اسلامی است که سایر ویژگی‌ها در درجه دوم پس از آنها قرار دارد. همچنین می‌توان این‌گونه برداشت کرد که حاکم در جامعه اسلامی باید زمینه رشد و تکامل جامعه و یا رهنمون کردن آحاد اقشار به سمت بهشت را فراهم کند و از هر چیزی که جامعه را به سمت جهنمی شدن سوق دهد ممانعت به عمل آورد.
در مجموع می‌توان از این آیه پیام‌ها و نکات مهمی را برداشت کرد که عبارت‌اند از:
ـ امر به معروف و نهى از منكر و اقامه نماز، به قدرت نياز دارد.
ـ پيروزى مؤمنان، زمينه بندگى و تعاون مالى و فرهنگى را فراهم مى‌كند و غفلت و غرور را از بين مى‌برد.
ـ براى مؤمنان، تمام زمين يكسان است، آنان هر كجا كه توان دارند هدف مقدّس خود را پياده مى‌كنند.
ـ اوّلين ثمره حكومت صالحان، نماز و زكات و امر به معروف و نهى از منكر است.
ـ رابطه با خدا و دستگيرى از محرومان و آگاهى دادن به جامعه و جلوگيرى از مفاسد، از هم جدا نيست.
ـ اقامه نماز و اداى زكات و امر به معروف و نهى از منكر از وظايف و كارهاى قطعى مسئولان حكومت اسلامى است.
ـ حاكمان مؤمن، هم در فكر ارتقاى روحى و رشد امور معنوى هستند و هم به دنبال رفاه و حل مشكلات اقتصادى و فقرزدايى و اصلاح جامعه.
ـ جامعه‌اى تحت حمايت خداوند است كه اين چهار ارزش محورى را داشته باشد: نماز، زكات، امر به معروف و نهى از منكر.
ـ با انجام همه وظايف، باز هم به حسن عاقبت خود و نتيجه نهايى كارتان مطمئن نشويد و بر خداوند اميد و توكل داشته باشيد. (تفسیر نور، حجت‌الاسلام و المسلمین قرائتی)
انتهای پیام
