بنیان قرآنی تحلیل مقام معظم رهبری از پدیده راهپیمایی اربعین

به گزارش ایکنا، نشست «اربعین از دیدگاه مقام معظم رهبری» صبح امروز 10 مرداد در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین حبیب‌الله بابایی؛ رئیس پژوهشکده مطالعات اجتماعی و تمدنی سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانیم؛

مقام معظم رهبری در تحلیل پدیده‌های بزرگ که می‌تواند وزن جهانی و وزن تمدنی پیدا کند چند ضلع را در نظر دارند. یک ضلع از تحلیل ایشان توجه به واقعیات دنیای کنونی است. به بیان دیگر، ورود رهبری معظم انقلاب در مسئله‌های بزرگ ورود کتابخانه‌ای نیست بلکه کار ایشان به عنوان یک زعیم و راهبر که دارد رهبری می‌کند ناظر به واقعیت‌ها است. اندیشه ایشان بیش از آنکه در کتابخانه رخ دهد در عرصه و در وسط معرکه رخ می‌دهد.

ضلع دومی که در فرمایشات ایشان وجود دارد قرآن‌بنیان بودن است. چارچوب نظری ایشان بر بنیان سواد قرآنی ایشان استوار است و این بسیار مهم است. مثلا در بحث اربعین من ندیدم کسی آیه «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه» را یک آیه کلیدی در فهم اربعین قرار دهد و از این آیه برای استخراج کارکردهای اربعین استفاده کند. این در حالی است که مقام معظم رهبری راهپیمایی اربعین را یکی از مصادیق قوت می‌دانند و به این آیه استناد می‌کنند. هر جا شما یک بیان مهم یا کنش مهمی را در رهبر معظم انقلاب مشاهده می‌کنید حتما دنبال مستند قرآنی آن بروید چون امکان ندارد ایشان بیان مهمی را ارائه کند ولی استناد قرآنی خودش را بیان نکند. ایشان قرآن را به عنوان متن زندگی و نقشه حرکت تمدنی ترسیم می‌کند.

جهانی بودن اربعین نشانه تمدنی بودن است

ضلع سوم، ضلع تمدنی است. برخی می‌گویند تمدن یعنی جهانی شدن است و هر الگویی جهانی شود به مرزهای تمدن نزدیک‌تر شده است. ایشان با همین رویکرد وارد مسئله اربعین شده است و تمدنی بودن را از جهانی بودن اربعین نتیجه می‌گیرد. اساسا یکی از آورده‌های جهان اسلام برای دنیای امروز اربعین است. اربعین یعنی نظام اخلاقی متفاوت، نظام معنوی متفاوت، فرهنگ متفاوت، انسان متفاوت، عشق متفاوت، عرفان متفاوت. قطعا اگر کسی این را نظریه‌پردازی کند آورده متفاوتی برای تمدن جهانی ارائه خواهد کرد.

آنچه در اربعین رخ می‌دهد نظم‌های جدیدی خلق می‌کند و در لایه‌هایی از آن با ظهور یک پدیده‌ای به نام نظم معنوی مواجهیم. در نظم معنوی در حقیقت، نظم اتفاق افتاده بین من خادم و شمای زائر و بین خادم و خادم در سایه تجربه معنوی مشترک شکل می‌گیرد. در واقع چون شما حب حسین دارید و من هم حب حسین دارم این محبت مشترک رابطه بین من و شما را شکل می‌دهد و زمینه تعدی به حقوق همدیگر را برمی‌دارد.

پیاده‌روی اربعین، سیستم ایستادگی مقابل ظلم است

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین نجف لک‌زایی؛ رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانیم؛ 

رویکرد من به بحث، تبیین رویکرد راهبردی مقام معظم رهبری به اربعین و پیاده‌روی اربعین است یعنی بحث را از منظر حکمرانی مقاومت مورد توجه قرار می‌دهم. مسئله‌ای که با آن مواجه هستیم همان مسئله‌ای است که امام حسین(ع) در عاشورا با آن مواجه بود و آن، مبارزه با کسانی بود که از امام توقع تسلیم شدن داشتند و می‌گفتند شما باید تسلیم ما شوید و با یزید بیعت کنید. امام هم در پاسخ فرمود اگر ما چنین چیزی را بپذیریم فاتحه اسلام خوانده است.

آیا امروز مسلمانان با این مشکل مواجه هستند؟ بله، لذا اربعین توسط معصومین مورد توجه قرار گرفت تا پیام عاشورا برای همیشه زنده بماند. کسانی می‌گویند ما هم می‌خواهیم به شیوه پیامبر(ص) مشی کنیم؛ شیوه پیامبر(ص) این است باید در برابر طاغوت ایستاد، باید در برابر ظالم ایستاد ولی این ایستادگی در برابر ظالمین و پاسخ به سلطه ظلم سیستم می‌خواهد و آن سیستم پیاده‌روی اربعین است. یک کنگره جهانی که هر سال پیروان امام حسین(ع) از هر دین و مرامی جمع می‌شوند و در آنجا می‌بینند مسئله روز جهان چیست و برنامه‌ریزی می‌کنند تا تدبیر شود.

من بیانات رهبری را در سه بخش دسته‌بندی کردم؛ ایشان در بخش اول به اهمیت اربعین توجه کردند، بخش دوم به پیاده‌روی اربعین مربوط می‌شود، بخش سوم توصیه‌های راهبردی ایشان است یعنی اگر می‌خواهیم از اربعین بهره درست ببریم چکار کنیم. راجع به بحث اول که اهمیت و کارویژه‌های اربعین است من فهرست‌وار نکاتی عرض می‌کنم. نکته اول اینکه ایشان فرمودند ائمه معصومین و بازماندگان حادثه عاشورا و کسانی که نتوانستند در ماجرای کربلا شرکت کنند بعد از شهادت امام حسین(ع) به این فکر افتادند که این حادثه نباید فراموش نشود، حادثه عاشورا باید زنده نگه داشته شود و تبلیغات دشمن خنثی شود. لذا حضرت زینب(س) و اصحاب و یاران در اربعین حسینی در کربلا حاضر شدند و از آن زمان حضور در کربلا در اربعین توسط حضرت زینب(س) تاسیس شد. بنابراین اربعین چیز مستحدثی نیست و از همان زمان شروع شده است.

مقام معظم رهبری در بیانی می‌فرمایند اربعین ایجاد شد برای اینکه گردهمایی سالانه پیروان اهل بیت اتفاق بیفتد و نیروهای پراکنده متحد شوند و با رهبر خودشان ملاقات کنند و پیوند امت با امام شکل بگیرد. وقتی ما در پیاده‌روی اربعین حضور پیدا می‌کنیم شاهدیم که هنوز این مراسم تبدیل به کنگره جهانی بین‌المللی نشده است و باید برنامه‌ریزی خاصی در این زمینه صورت بگیرد. لازم است در پیاده‌روی اربعین صدها کارگروه و همایش تخصصی ایجاد شود تا اینها در ذیل جریان امامت و ولایت، بحث مسائل جهان را پیگیری کنند و راه حل آن را ارائه دهند و هر کس به سهم خودش در حل مشکلات جهان اسلام نقش‌آفرینی داشته باشد.

بخش دوم درباره راهپیمایی اربعین است. یک زمان توجه ما به اربعین است که لازمه آن حضور در کربلا نیست و هر کس هر جا می‌تواند با امام حسین(ع) حرف بزند و تجدید بیعت کند ولی برخی توفیق پیدا می‌کنند به کربلا می‌روند و در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند. از نظر مقام معظم رهبری راهپیمایی اربعین علامت عشق و ایمان است. ایشان در جای دیگری می‌فرمایند این توجهی که به اربعین شده و این جمعیت میلیونی که شرکت می‌کنند از علائم نصرت الهی به امت اسلامی است؛ یعنی این وعده‌های نصرتی که خدا داده علائمی دارد و ما از علائم متوجه می‌شویم الآن خدا ما را نصرت می‌کند یا نه. ایشان می‌فرماید راهپمایی اربعین علامت نصرت الهی است. باز می‌فرمایند راه‌پیمایی اربعین بستر معرفت به امام حسین(ع) است، دست قدرت خدا است، انتشار جهانی پیام امام حسین(ع) است.

بخش سوم راهبردهایی است که رهبری درباره پیاده‌روی اربعین فرمودند. بعضی از سیاست‌هایی که فرمودند خطاب به زائران است، برخی خطاب به دولت‌ها است. اولین موردی که فرمودند این است مردم خود پیاده‌روی را مغتنم بشمارند و همه کسانی که می‌توانند در این مراسم شرکت کنند آن را مغتنم بدانند. دوم اینکه حتما انس با زیارتنامه‌های ائمه در برنامه پیاده‌روی اربعین گنجانده شوند. سوم اینکه فرمودند پیوند برادری با برادران مسلمان خودتان را مستحکم‌تر کنید. ما باید برنامه‌ریزی کنیم چگونه می‌توانیم پیوند برادری را میان کسانی که در پیاده‌روی شرکت می‌کنند مستحکم‌تر کنیم. باز فرمودند شور و شوق اربعین را حفظ کنید. راهپیمای اربعین سلوک است که محرک‌های معرفتی و انگیزشی باید به کمک ارتقای این سلوک بیایند تا سلوک ما عمیق‌تر باشد و به درجات بالاتری از این سفر معنوی برسیم.