وظیفه روحانیت انذار است نه فقط سخنرانی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی؛ مفسر قرآن کریم و نهج‌البلاغه، سوم اردیبهشت‌ماه در ادامه سلسله مباحث درس اخلاق در مسجد اعظم قم به تشریح کلمات قصار نهج‌البلاغه پرداخت که متن آن به شرح زیر است:

 

حضرت در حکمت 153 فرمود: مَنْ كَتَمَ سِرَّهُ كَانَتِ الْخِيَرَةُ بِيَدِهِ؛ بالاخره انسان مخالف و یا همفکری دارد که می‌خواهد با او زندگی کند، به ما گفته‌اند به کسی بدی نکنید و بدی دیگران را با خوبی جواب دهید ولی اسرار خود را در اختیار کسی قرار ندهید زیرا دشمن از همین اسرار علیه شما استفاده خواهد کرد. حفظ اسرار برای هر انسانی لازم است ولی این مسئله برای نظام اسلامی واجب‌تر است زیر ا بسیاری از مشکلاتی که ممکن است برای کشور ایجاد شود از ناحیه همین نفوذها و نفوذی‌ها است. 

 

قرآن کریم در تبیین بخش اول وظیفه ما یعنی اینکه به کسی بدی نکنیم و بدی دیگران را با خوبی دفع کنیم، فرمود: وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ؛ مردان مسلمان کسانی هستند که بد نمی‌کنند و بدی و خوبی را یکسان نمی‌پندارند و بدی دیگران را با خوبی رد می‌کنند نه اینکه با بدی، بدی را دفع کنند؛ در حقیقت سیره و سنت آنان این است که این کار را بکنند و این ملکه ذهن و فعل آنان است. این جامعه، جامعه الهی است.

 

در روایت شریفی فرمودند: من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه. هرکسی بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است. کار حوزه این است که عالم بپروراند ولی این کار خیلی مهم نیست، کار دانشگاه پرورش دانشمند است و کار مسجد هم برطرف‌کردن جهالت و ایجاد عدالت است؛ این‌ها مهم  هستند ولی نه خیلی، فرمودند که امام زمان خود را بشناسید زیرا امام(ع) نه تنها انسان را عاقل و دانشمند تربیت می‌کند، جهل را از بین برده و عدالت ایجاد می‌کند ولی نظام و زندگی بشر را با عدل و علم اقامه می‌کند. 

 

حوزه و دانشگاه جاهلیت را برطرف می‌کنند ولی کار امام(ع) تدریس نیست تا انسان جاهل، عالم و نادان، عاقل شود؛ اینها کار شاگردان امام است بلکه امام وقتی ظهور کرد جاهلیت را به طور کلی برمی‌دارد و جایی برای جهالت در جهان باقی نمی‌ماند. 

 

گاهی چند جاهل در جامعه هستند ولی گاهی یک جامعه گرفتار سبک زندگی جاهلانه است لذا امام علی(ع) دائما از این نوع جاهلیت نوع دوم رنجور است. وقتی تمدنی، عالمانه شد و جهالت رخت بربست جایی برای جهل افراد باقی نمی‌ماند؛ امام زمان(عج) نظام را نظام متمدن می‌کند. در چنین جامعه‌ای نه اینکه کسی از ترس زندان کار بد نکند بلکه نظام، عاقلانه و عالمانه می‌شود؛ حضرت امیر(ع) در خطب نورانی بعد از برگشت از صفین نفرمودند شما فاسق شدید و یا چند کار جاهلی کردید بلکه فرمودند جامعه، جاهلی شده است لذا امام صادق(ع) فرمودند بنی عباس از بنی‌امیه بدتر هستند زیرا چندین امام را همین بنی عباس به شهادت رساندند.

 

همین فرقه، اشعری تربیت و جبر را که خلاف صریح اسلام است ترویج کردند، معتزله را قلع و قمع کردند چون  زیر بار جبر نمی‌رفتند. الان اکثر قریب به اتفاق اهل سنت در جهان اسلام، جبری هستند و همه این تفکر هم برای توجیه کار پیشینیان است.

 

یکی از کارهای رسمی و عادی امام صادق(ع) تالیف کتب اربعه است که دائما در آن قال الصادق(ع) مطرح است. هشام بن حکم از شاگردان معروف امام صادق(ع) به محضر امام مشرف شد و امام به او گفت خدا را چگونه وصف می‌کنی و او گفت هو السمیع العلیم؛ فرمودند این خطاست؛ خدا عین علم است و علم عین ذات و نامتناهی است. در آیه شریفه فرموده است: شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ در این آیه، اتحاد شاهد و مدعی مطرح است و کی مدعی می‌تواند شاهد باشد؟ امام خطاب به هشام فرمود آیا از خودت پرسیده‌ای که چگونه شاهد و مدعی با هم جمع می‌شوند؟ بعد فرمودند که این الوهیت است که شهادت به توحید می‌دهد زیرا نامتناهی جایی برای غیر باقی نمی‌گذارد.

 

اشاعره جبری می‌اندیشیدند و از طرف حکومت، سمت و پست و مقام گرفتند ولی معتزله را که آزاداندیش بودند قلع و قمع کردند؛ بنده هر وقت کتب اربعه و نام امام صادق(ع) را می‌شنوم احساس کوچکی می‌کنم که امام(ع) چقدر از منبع علم الهی بهره‌مند بود. فرمودند نگو او (خداوند) سمیع و علیم است بگو او علم و سمع است و وقتی علم و عالم نامتناهی بود آیا جایی برای عالم دیگر و جایی برای شبهه ابن کمونه باقی می‌ماند؟ لذا تفسیر درست آیه این است؛ الوهیت که حقیقت نامتناهی است شهادت می‌دهد که خداوندی جز خدا نیست و به تعبیری خدایی خدا می‌گوید من شریک ندارم. 

 

حضرت علی(ع) در کلمه قصار مورد بحث فرمود شما اسرارتان را برای دیگران نقل نکنید زیرا همین شهدای هسته‌ای ما را نفوذی‌های اسرائیل به شهادت رساندند؛ اسرائیلی که تا قیامت با خودش درگیر است. قرآن کریم درباره یهودیان دارد: وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ ۚ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا ۘ بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ ۚ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا ۚ وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ؛  خداود کینه بین آنان تا قیامت انداخته است و کسانی که با خودشان نمی‌سازند آیا با دیگران خواهند ساخت؟

 

فرمود کشور اسلامی حق ندارد اسرار خود را برای دیگران بازگو کند. فرمود حفظ اسرار نشانه عقلانیت جامعه است. در فرمایش دیگری هم فرمودند: الفقر موت الاکبر، که منظور فقر فکری و فرهنگی است که بدترین مرگ است وگرنه فقر مالی که خودشان هم داشتند؛ البته فقر مالی هم فقر بدی است ولی بدتر از آن فقر فرهنگی است لذا فرمودند کسب و تحصیل علم واجب است. 

 

قرآن کریم فرمود؛ وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛ انسان باید طوری زندگی کند که حرف او در جامعه اثر کند؛ عالم حوزوی باید منذر باشد نه فقط مبلغ؛ مگر مردم حرف هر کسی را گوش می‌دهند؟ به پیامبر فرمود: قُمْ فَأَنْذِرْ؛ بپاخیز و انذار کن؛ به حوزه هم می‌گوید بروید شهرهای خودتان انذار کنید نه سخنرانی. لذا حضرت فرمود فقر فرهنگی بدترین فقر است و البته در مورد فقر مالی هم فرمود مراقبت کنید سفره مردم خالی نباشد. 

 

در کلمه 452 فرمود: الْغِنَى وَ الْفَقْرُ بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَى اللَّه. توانگرى و تهى دستى پس از عرضه داشتن كردار است به خداى تعالى؛ بنابراین چه بسا افرادی که در دنیا سواره هستند و در آنجا پیاده می‌شوند؛ در دنیا جاه و جبروتی ساختگی برای خود دارند و در آخرت در ذلت خواهند افتاد زیرا نظم قیامت جدای از دنیاست.

 

حضرت فرمودند: ما وظیفه داریم عاقل باشیم و اسرار خود را حفظ کنیم و نفوذی‌ها را راه ندهیم؛ شهید شهریاری که به شهادت رسید فرد بسیار خوبی بود؛ نماز عید فطر ما را شرکت و وجوهات مالی خود را حساب می‌کرد؛ انسان بسیار خوبی بود و تا وقتی شهید شد ما نمی‌دانستیم ایشان دانشمند هسته‌ای است لذا دشمن نباید بداند چند تا موشک و چه مقدار نیروی هسته‌ای دارید؛ فرمود اسرارتان را حفظ کنید و فرمود بدترین فقر هم فقر فرهنگی است.

 

ما ایرانی‌ها خیلی بزرگیم؛ قصد تعریف از خودمان نداریم ولی آمریکا نه تاریخ دارد نه جغرافیا؛ هر جا سخن از حکمت و دانش و طبیب است ایرانی است؛ نجف را ما رشد دادیم و البته بزرگانی از عرب هم بودند بنابراین هیچ وقت نگویید من بازنشسته‌ هستم و تا نفس می‌کشیم باید بحث و درس و علم در کار باشد.