چرایی ازدواج امام جواد(ع) با یک کنیز

به گزارش ایکنا، ناهید طیبی، استاد حوزه علمیه خواهران، شامگاه 13 خردادماه در سلسله نشست‌های علمی امام جواد(ع) شناسی» که از سوی مؤسسه پرسمان برگزار شد، با بیان اینکه از جمله بانوانی که در زندگی امام جواد(ع) حضور داشتند، بانو سمانه مغربیه همسر آن امام بزرگوار بود، گفت: گفته شده است ایشان از نسل عمار یاسر بوده است و اسامی چون غزاله مغربیه و ... را داشتند؛ از مادر امام کاظم(ع) به بعد همه مادران ائمه(ع) کنیز و غیر عرب بودند و البته مادر امام سجاد(ع) هم کنیز بود و این خودش یک حکمتی دارد.

 

طیبی افزود: امام جواد(ع) همسری چون ام‌الفضل، دختر پادشاه و حاکم وقت را داشت که البته از نظر ما منفور است ولی جایگاه بالایی به لحاظ اجتماعی دارد ولی خدا خواسته است که فرزند امام جواد(ع) از او نباشد و از یک کنیزی به نام سمانه باشد. خود امام جواد(ع) هم از همسر کنیز امام رضا(ع) به دنیا آمد نه از همسران دیگر. 

 

عضو دانشنامه زن مسلمان با بیان اینکه ازدواج امام جواد(ع) با یک کنیز و به دنیا آمدن فرزند امام ایشان از این بانوی کنیز برای هر محقق عمیقی جای سؤال دارد، گفت: این در حالی است که همسر دیگر ایشان از خاندان بنی‌عباس یعنی از اقوام خودشان بود و دارای موقعیت سیاسی و اجتماعی؛ سمانه، سیده و منقرشه مغربیه که اسامی مختلف این بانوست، از سوی امام(ع) منتخب شد.

 

طیبی با بیان اینکه مغرب هم کشور مراکش امروزی نیست بلکه مغرب حجاز بوده است که می‌تواند آفریقا به صورت کلی باشد، تصریح کرد: در مورد مغربی‌ و ام ولد بودن سمانه هیچ تردیدی نداریم ولی در مورد این بانوی گرامی اطلاعات بسیار محدودی داریم. صفات بسیار خوبی در مورد ایشان بیان شده است؛ از جمله گفته‌اند: کانت من القانتات؛ امه عارفه بحق فهی فی الجنه و ... که در کتاب مسعودی نقل شده است و در سایر کتب اطلاعاتی درباره این بانو وجود دارد. 

استاد حوزه خواهران با بیان اینکه امام جواد(ع) قبل از ازدواج با ام‌الفضل با سمانه مغربیه ازدواج کردند، افزود: البته تعبیر ازدواج در منابع بیان نشده است یعنی من چیزی ندیدم که گفته باشد امام(ع) ابتدا ایشان را آزاد کرده است و بعد ازدواج کرده‌اند لذا ملک یمین تلقی می‌شوند؛ شاید اگر امام(ع) به صورت رسمی ایشان را آزاد کرده و بعد ازدواج می‌کردند شاخک عباسیان برای توطئه تیز می‌شد لذا امام بدون تصریح بر این ازدواج از سمانه، صاحب امام هادی(ع) می‌شوند. امام هادی(ع) در سال 214 قمری به دنیا آمدند و در سال 215 قمری، امام در بغداد با دختر مامون ازدواج کرد. 

 

وی افزود: مأمون در این زمان قصد روم کرده بود تا با آنان بجنگد و امام(ع) در این ایام به زیارت امام کاظم(ع) رفتند و در تکریت ملاقاتی با مأمون داشتند و ازدواج با ام‌الفضل شکل گرفت و امام(ع) مدتی در آنجا ماندند و بعد به بغداد رفتند و سپس به مدینه؛ بنابراین ازدواج با سمانه قبل از ام‌الفضل بوده است و در برخی روایات، امام جواد(ع) پولی را به فردی دادند و ویژگی‌های سمانه را هم بیان فرمودند و گفتند کنیزی با این ویژگی‌ها از فلان بازار خریداری کن. 

 

طیبی با بیان اینکه از زمان ازدواج امام(ع) با سمانه مأمون و معتصم دائما امام را به اجبار به بغداد فرامی‌خواندند، افزود: نکته دیگر در مورد این دوره وجود برخی زنانی است که راوی امام جواد(ع) بودند؛ از جمله زاهره ام احمد بن الحسین براساس نظر شیخ طوسی از راویان امام(ع) است؛ زینب دختر محمد بن یحیی که یک روایت ذکر کرده است؛ حکیمه، دختر موسی بن جعفر(ع) که راوی ولادت حضرت امام جواد(ع) است. چون امام رضا(ع) به این راوی گفته بود که شما کنار سبیکه همسرشان بمانید و ایشان نقل کرده است وقتی امام جواد(ع) به دنیا آمدند چند لحظه قبل چراغ خاموش شد و ما متوجه نشدیم که این فرزند چگونه متولد شد و بعد دیدیم که پرده نازکی همه بدن ایشان را پوشانده است و من این پرده را باز کردم کاملاً تمیز بود و فرزند را در ملحفه پیچاندم و به امام رضا(ع) دادم.

عضو دانشنامه زن مسلمان اظهار کرد: حکیمه دختر امام رضا(ع) هم راوی دیگر است که البته بنده در مورد وجود این فرد شبهه دارم زیرا ایشان نمی‌توانسته است راوی قصه ولادت امام جواد(ع) باشد لذا گفته‌اند بعد از ولادت امام جواد(ع) به دنیا آمده است بنابراین از نظر بنده، حکیمه، دختر امام رضا(ع) وجود ندارد.

 

استاد حوزه خواهران اضافه کرد: راوی دیگر که شک و شبهه در آن نیست، حکیمه، دختر امام جواد(ع) است؛ ما یقین داریم که امام(ع) چند دختر داشتند. قبر این بانو پایین قبر امام عسکری(ع) است و ما زیارتنامه حضرت معصومه(س) را برای ایشان هم می‌خوانیم؛ علامه مجلسی تعجبی در این زمینه از خود نشان داده است و می‌گوید در عجبم که مردم بعد از شهادت امام عسکری(ع) به بانو حکمیه مراجعه می‌کردند و ایشان مرجع احکام شرعی و امور اجتماعی بعد از امام عسکری(ع) بودند ولی چطور فردی با این جایگاه و اعتبار زیارتنامه مخصوص به خود ندارد و ما باید زیارتنامه حضرت معصومه(س) را برای ایشان بخوانیم؟ 

 

وی افزود: در جلسات بعدی در مورد ام‌الفضل، همسر  امام و دختر مأمون مطالبی بیان خواهد شد.