به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین کنگره بینالمللی امام علی پژوهی، امروز، ۱۴ آبان، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقهمندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این کنگره به طرح بحث در زمینه «ابعاد انسانی و جهانی پیام امام علی(ع) و وظیفه ما» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: امام علی(ع) مصداق تامّ انسان کامل است. او نمونه اعلای شخصیت تربیتشده در دامان دین اسلام و تعالیم رسول گرامی(ص) است. امیرمؤمنان(ع) همراه پیامبر(ص) و پابهپای وی، در همین عالم ماده، مسیر سخت رسالتهای دین جدید را پیمود.
قدرت حکومت «استدلال مافوق» نیست
وی افزود: او قرآن را در حد کمال فهمید و معنا کرد. علی(ع) با عشق به قرآن و پیام وحیانی آن، خود را به اندازه و حدّ فهم از قرآن گستراند و تعالی بخشید و امروزه وظیفه ما نیز آن است که از ایشان سلوک فهم بیاموزیم، اهلیت و صلاحیت پیدا کنیم تا نوشتهها و گفتههای امام علی(ع) با ما گفتوگو کنند.
قبادی تصریح کرد: او در تمام دوره مسئولیت خود همینگونه عمل کرد. در جنگ صفین به رأی عامه مردم گردن نهاد و از قدرت حکومت به عنوان «استدلال مافوق» استفاده نکرد. همچنین امام علی(ع) فرمود: خداوند از عالمان و دانایان و دانشمندان پیمان گرفته که در برابر ظلم ظالمان و گرسنگی گرسنگان سکوت پیشه نکنند، و رأی مردم را نیز یک معیار میدانست: «لَولا حضورُ الحاضِرِ و قیامُ الحُجّۀِ بوجودِ الناصِرِ، و ما أخذ َاللهُ عَلَی العُلَماءِ ألّا یُقارُّوا علی کِظّۀِ ظالِمٍ و لا سَغَبِ مظلومٍ».
حقوق مردم اعانه دادن نیست
وی با بیان اینکه امیرمؤمنان(ع) مناسبات اجتماعی و قراردادهای مدنی را در چارچوب قراردادها و مناسبات، حرمت میگذاشت و اخلاق، حقیقت و عدالت را فدای قدرت نمیکرد، تصریح کرد: سرانجام اخلاق و اولویت عدالت بر هر چیز دیگر، موجب کشته شدن قدرت(علی) شد، اما بیرون از چارچوب نظام اجتماعی، علی(ع) در ساحت فردی، ایمانی، دینی، علمی، اخلاقی، معنوی و الهی، «تراز»ی داشت که پس از پیامبر(ص)، احدی بدان دست نیافت. با این همه او این مراتب فضل خود را اسباب تفوق و برتری در نظام اجتماعی قرار نداد. آنجا که میفرماید: «أَیهَا النَّاسُ، إِنَّ لِی عَلَیکُمْ حَقَّاً وَلَکُمْ عَلَیّ حَقٌّ...؛ ای مردم مرا بر شما حقی است و شما را بر من حقی، اما حقوق شما بر من، دلسوزانه با شما رفتار کردن و رساندن حق و حقوق شما به دست شما از بیتالمال و آموزش شما و پرورش و کارآموزی توانمند ساختن همهجانبه شماست». معلوم میشود که حقوق مردم اعانه دادن به آنان نیست بلکه رشد و توانمندسازی همه جانبه آنان است.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: حضرت میفرماید: حقوق من بر شما، وفاداری در پیمان است، دلسوزی و همراهی در همه حال، پاسخگویی به فراخوانیهای من و پذیرفتن اوامر و فرمانهای من. درس مهمّ این گفتار، به رسمیت شناختن حقوق مستقل شهروندی و احترام به شخصیت فرد فرد اعضای جامعه است. امیرمؤمنان(ع) در روابط ویژه با نخبگان ترازِ اوّل رازهایی از گنجینه دانش خود میگشاید. از جمله: به کمیل بن زیاد النخعی فرمود: «ها أنَّ هاهُنا لَعِلماً جَمّاً(و أشارَ بِیَدِهِ الی صَدرِهِ) لَو أصَبتُ لَهُ حَمَلۀً؛ای کمیل، اینجا علوم فراوانی انباشته است اگر برای آن، حاملانی مییافتم، که نیافتم، آشکار میکردم» و نیز فرمود: «ایها الناس سَلُونی قبلَ أن تَفقِدوُنی...؛ ای مردم از من بپرسید قبل از آنکه مرا از دست بدهید من به راههای آسمانی داناتر از راه زمینی هستم».
حضرت در برابر علم، تاریخ و جامعه فروتن است
وی با بیان اینکه امیرمؤمنان این علم عظیم را مایه فخر و برتری نمیداند، اظهار کرد: حضرت در برابر علم، تاریخ و جامعه فروتن است و قوانین علمی و روالهای اجتماعی را به رسمیت میشناسد و خطاب به فرزندش امام حسن(ع) در(خطبه ۳۱) میفرماید: «من تاریخ گذشته را به نحوی خواندم که گویی با آنان زندگی کردم ...» یا اینکه در جایی دیگر اشاره به اموری میفرمایند که در آینده رخ خواهد داد و آسمان آبستن آن امور است. علی(ع) آن امور را در متن «آینده»ها میبیند و میشناسد درحالیکه اکثر مردم اسیر زمین هستند و غرق در مسایل جاری از خواستهها و آرزوهای طول و دراز.
قبادی در ادامه افزود: این نوع دانش از ماهیتی شگفتانگیز نشئت میگیرد. در نهجالبلاغه مواضع فراوانی وجود دارد که دانشهای اظهار شده در آن، رنگ و بوی دیگری دارد و گویی از انسان صادر نشده و ارمغانی آسمانی است! او از «ایمان»، تقوی، قرآن، تاریخ، بشر، انبیا، آدمها، جوامع، حکومت و ... گونهای سخن میگوید که برای شخص غیر پیامبر بیسابقه است.
چالشهای امروز و پاسخهای نهجالبلاغه
وی بیان کرد: اکنون خداوند بزرگ را سپاسگزاریم که جشنواره امام علی پژوهی به یک رخداد علمی و عینی در قالب کنگره تبدیل شده است، موضوع اصلی کنگره، پدیده صلح در اندیشه و سیره امام علی(ع) «بازخوانی گفتمان با رویکردی جهانی ناظر بر چالشهای امروز و طرحی برای فردا» است، این مسئله نشانگر قدرت آیندهنگرانه و انسانی امام علی(ع) و آثار جاودانه آن امام همام به شمار میآید. امام علی(ع) در نهجالبلاغه دعوت کرده است که قرآن را به نطق در بیاوریم. یعنی قرآن چطور با ما حرف بزند؟ باید از این گفتار امام درس بگیریم که اهلیت، آمادگی، صلاحیت و ظرفیت پیدا کنیم تا همچنین امام علی(ع) با ما حرف بزند.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: به نظر میرسد کلام امام علی(ع) را میتوان بهعنوان یک متن به شمار آورد؛ متنی که ساختار دارد، وجه معرفتی دارد، وجه اجتماعی دارد، وجه فرهنگی و ... دارد. پس حتماً مخاطب ویژه هم دارد. همان گونه که امام علی(ع) تصریح کردند و در خطبه ۱۲۵ نهجالبلاغه که میفرمایند: «هَذَا الْقُرْآنُ إِنَّمَا هُوَ خَطٌّ مَسْطُورٌ بَیْنَ الدَّفَّتَیْنِ...؛ قرآن خطّی است نوشته شده که میان دو جلد قرار گرفته، با زبان سخن نمیگوید و ناگزیر به مفسری نیازمند است، و این اشخاصاند که از جانب آن سخن میگویند». در بخشی از خطبه ۱۴۷ تصریح میکنند که مخاطب بودن قرآن اهلیّت میخواهد: «فَإِنَّهُمْ عَیْشُ الْعِلْمِ، وَ مَوْتُ الْجَهْلِ...؛ و پیمان قرآن را محکم نخواهیم گرفت تا آنکه پیمان شکنان را بشناسید، و بدان چنگ نتوانید زد تا آنکه رهاکنندگان آن را بشناسید. پس همه این حقایق را نزد اهلش بجویید، که آنان زنده دارندگان علم و میرانندگان جهلاند. آنانند که گفتار حکیمانه آنان از دانششان، و سکوت آن از گفتارشان، و برون آنان از درونشان شما را خبر میدهد، نه با دین مخالفت میورزند و نه در آن اختلاف کنند. دین در میان آنان گواهی صادق و خاموشی گویاست».
وی در ادامه افزود: امام محمد باقر(ع) هم اهلیت و صلاحیت مخاطب واقع شدن قرآن را گوشزد میفرمایند و خطاب به قتاده بن دعامه میگویند «ویحک یا قتاده إنما یعرف القرآن من خوطب به». با کشف و تحلیل روشمند و عالمانه مسائل و چالشهای امروز و عرضه آن به نهجالبلاغه و دیگر آثار و معارف امام علی(ع) میتوانیم پاسخهایمان را پیدا کنیم که امیدوارم در سومین کنگره بینالمللی امام علی پژوهی(ع) تا حدود زیادی براساس این اهداف گام برداریم.
گزارش از مرتضی اوحدی
انتهای پیام