احصای 12 اولویت قرآنی برای درج در برنامه هفتم توسعه کشور/ استقرار 3ساله ستاد راهبری حفظ در اوقاف

به گزارش خبرنگار ایکنا، صد و هجدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی صبح امروز ۲۳ آبان به صورت‌ حضوری و‌ مجازی با تلاوت مهدی قره‌شیخلو، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.

در ابتدای این جلسه اولین دستور، «تصویب ادامه استقرار دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم در سازمان اوقاف و امور خیریه» به بحث گذاشته شد. در این بخش حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه علاوه بر کمیسیون‌های شورای توسعه، در سه حوزه مهم دیگر نیز سند خاص آن حوزه تدارک دیده شده است، گفت: ‌یکی از این حوزه‌ها بحث حفظ قرآن کریم است. همه مستحضرید که در سال 1390 مقام معظم رهبری مطالبه تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم را مطرح کردند. جلسات متعددی تشکیل و به دنبال آن سه قرارگاه در نظر گرفته شد. در سال 1393 تشکیل جلسات از سر گرفته و تا پایان سال، 9 جلسه تشکیل شد، نهایتاً به این نتیجه رسیدیم طرح ملی حفظ قرآن را راه‌اندازی کنیم. این کار در نیمه‌های اسفند سال 1394 تصویب شد.

وی به بیان تاریخچه‌ای از فعالیت‌های مربوط به حفظ قرآن پرداخت و افزود: در سال 1396 ستادی در سند حفظ قرآن پیش‌بینی و مقرر شد نهادی که دبیرخانه در آن مستقر شده به عنوان مسئول این ستاد نیز پذیرفته شود. در آن سال سازمان اوقاف، سازمان تبلیغات و دبیرخانه شورای توسعه برای استقرار دبیرخانه داوطلب شدند که دو یک سال متوالی این ستاد در دبیرخانه شورای توسعه مستقر شد. در ادامه و از تاریخ 15 اردیبهشت ماه سال 1398 مصوب شد ریاست ستاد به مدت دو سال بر عهده کارگروه تخصصی کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن قرار بگیرد. لذا این مسئولیت به سازمان اوقاف و امور خیریه واگذار شد، ‌در حال حاضر این زمان به پایان رسیده و پیشنهاد شده است تا این سازمان به مدت پنج سال دیگر مسئول ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم باشد.

گزارش تصویری جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی

محمدی تصریح کرد: ارزیابی ما از حضور ستاد در اوقاف مجموعاً مثبت است، تلاشی که دوستان داشتند و امکاناتی که به کار بستند قابل توجه است. با وجود مشکلاتی که کرونا تحمیل کرد و بسیاری از فعالیت‌ها تعطیل شد، اما این قسم از فعالیت‌ها با عرض و طولی که داشت، دنبال شد.

دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه برخی اقدامات سازمان اوقاف و امور خیریه در این مدت باعث نگرانی‌هایی شد، بیان کرد: اینکه در آن زمان تصمیم گرفته شد مسئولیت ستاد به اوقاف سپرده شود، به خاطر اقدامات خوب این سازمان در حوزه حفظ قرآن بود. این دستگاه حجم قابل توجهی از مربیان حفظ قرآن تربیت کرده بود و سازوکار مفصل با بودجه مناسب نیز برای بحث حفظ اختصاص داده بود، اما آن مرکز که در قم مستقر بود، تعطیل شده است. این اشکال مطرح شده و خوب است سازمان اوقاف نسبت به این موضوع توضیحاتی را ارائه دهد. همچنین برخی اقدامات اجرایی و عملیاتی نیز در این سازمان محدود شده است. با وجود این ممکن است در بحث راهبری، برنامه‌ریزی و سازماندهی که جوهره ستاد راهبری است، توسعه پیدا کرده است.

در ادامه مهدی قره‌شیخلو، دبیر ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن به بیان توضیحاتی در مورد فعالیت‌های ستاد از زمان تصدی سازمان اوقاف پرداخت و گفت: از آبان‌ماه سال 98 که در سازمان اوقاف مسئولیت را بر عهده گرفتم، ماه‌های ابتدایی به بحث شناخت و مطالعه و ... اختصاص یافت. جمع‌بندی ما این بود که سازمان اوقاف به عنوان ستاد حفظ بیشتر باید بر روی بحث ستادی سرمایه‌گذاری کند. البته به عنوان یک عضو در ستاد کارهای اجرایی هم انجام داده‌ایم.

وی در مورد مرکز حفظ قرآن سازمان اوقاف که چند سال پیش در قم فعال بوده و تعطیل شده است، افزود: در این مرکز نزدیک به 30 نیرو مشغول کار بودند بدون اینکه قرارداد مشخص و تعریف شده‌ای داشته باشند. کل افرادی که تلفنی برای حفظ قرآن با این مرکز ارتباط داشتند، حدود پنج هزار نفر بود. این در حالی است که ما فقط در سال 98 حدود دو میلیارد تومان برای این مرکز هزینه کرده بودیم. لذا به ریاست محترم سازمان پیشنهاد داده شد با توجه به وجود موسسات فراوان در سطح کشور، سازمان اوقاف موسسه‌داری نکند.

قره‌شیخلو به اجرای طرح تربیت مربی حفظ قرآن کریم اشاره و اظهار کرد: اصل این کار حرکت خوبی بود و نزدیک به 14 هزار نفر در دوره‌های تربیت مربی حضور داشتند، اما هیچ برنامه‌ای برای استفاده از این افراد وجود نداشت. در رابطه با این مرکز دو مسئله وجود داشت. اولاً سیاست ما این بود که اگر قرار است کار اجرایی انجام دهیم از طریق همین موسسات صورت گیرد، لذا تفاهم‌نامه‌ای با اتحادیه موسسات قرآنی کشور و معاونت فرهنگی سازمان اوقاف انجام دادیم تا فعالیت‌های قرآنی را به موسسات واگذار کنیم. این روند در تمام استان‌ها پیش رفته است و امیدواریم هر چه جلوتر می‌رویم این فرهنگ در اوقاف بیشتر جا بیفتد.

رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: ریاست سازمان نیز موافقت خود با تعطیلی مرکز حفظ قرآن کریم سازمان اوقاف و امور خیریه را اعلام کرد و از ابتدای سال 1399 این مرکز تعطیل شد. مشکلات بسیار زیادی در زمینه تسویه حساب 30 نفر نیروی این مرکز داشتیم.

دبیر ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم اظهار کرد: در حال حاضر طرح ساماندهی مربیان حفظ قرآن در دستور کار قرار گرفته، فراخوانی اعلام شده تا تمام افرادی که در این دوره حضور یافته‌اند، اطلاعات خود را در سامانه‌ای که معرفی شده است،‌ ثبت کنند. امیدوارم بعد از کامل شدن این بانک برنامه‌هایی که برای این افراد در نظر گرفته شده است، استفاده بیشتری به عمل بیاید. پس اگر آن مرکز را تعطیل کردیم با این نگاه بود که اوقاف نباید تصدی‌گری کند.

قره‌شیخلو به معرفی مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته از سوی ستاد طی دو سال گذشته پرداخت و گفت: در کنار ستاد سه کمیته تشکیل شد، در سال 99 کل عملکرد دستگاه‌ها را پایش کردیم و بازخوردی از این نتایج را به مسئولان دستگاه‌ها ارسال کردیم،‌ نتایج پایش نشان داد بیش از 70 درصد اقدامات در نظر گرفته شده عملیاتی نشده است. علت هم این بود که برخی دستگاه‌ها معتقد بودند برخی از تکالیف واگذار شده خارج از حیطه و قدرت آنهاست. کار دوم برگزاری جلساتی در کمیته علمی به منظور شناسایی چالش‌های پیش رو بود. در حال حاضر چالش‌ها و راهکارهای این چالش‌ها شناسایی و مشخص شده و در جلسه آینده ستاد به تصویب خواهیم رساند.

رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف در مورد فعالیت این ستاد،‌ بیان کرد: ‌برآورد ما این است که طی یک سال اخیر ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم توانسته است تحرک خوبی پیدا کند و به خوبی مدیریت شود. 

وی در پایان در مورد ادامه استقرار ستاد در سازمان اوقاف گفت: علت اینکه یک بازه زمانی پنج ساله برای استقرار ستاد در نظر گرفته شده، مباحث زمانی است، ‌اگر بخواهیم برنامه‌ریزی درستی انجام دهیم باید سال‌های بیشتری پیگیر برنامه باشیم.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از بررسی اولین دستور مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی هر کدام از اعضا به بیان نظرات خود در مورد ادامه استقرار ستاد در سازمان اوقاف و امور خیریه پرداختند. در این بخش تمام اعضای مجمع با ادامه استقرار ستاد در این سازمان موافق بودند، اما بر روی تعداد سال‌های آن نکاتی داشتند.

در این بخش ابتدا سیدعلی سرابی،‌ قائم‌مقام شورای عالی قرآن به بیان نکاتی پرداخت و گفت:‌ یکی از دلایل واگذاری ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن به سازمان اوقاف، فعالیت خوب این سازمان در حوزه حفظ قرآن در دوره گذشته مدیریتی بوده است. شاید به جرئت بتوان گفت برترین دستگاهی که در دوره خود مطالبه مقام معظم رهبری در مورد حفظ قرآن را لبیک گفت، همین سازمان اوقاف بود. ریاست سابق سازمان شخصاً اهتمام ویژه‌ای به موضوع حفظ داشت و تأسیس مرکز تخصصی حفظ قرآن در قم زیرساختی بود که برای برنامه بلندمدت سازمان در زمینه حفظ انجام شده بود.

وی افزود: در حال حاضر احساس می‌شود سازمان اوقاف، تنها ستاد راهبری را اداره می‌کند و مشخص نیست این سازمان از محل امکانات و اعتبارات خود برای موضوع حفظ هزینه‌ای می‌کند یا خیر. اینکه گفته شد مرکز تعطیل شد تا کارها به بخش مردمی واگذار شود تدبیر خوبی است، اما انتظار می‌رود همان بودجه و اعتباراتی که برای اداره آن مرکز هزینه می‌شد به بخش مردمی داده شود و همان کارها از بخش مردمی مطالبه شود.

سرابی بیان کرد:‌ درخواست ما از سازمان اوقاف این است که با اهتمامی که در گذشته وجود داشت و در موضوع حفظ اقدام می‌کرد، در زمان فعلی هم اینگونه باشد. در مورد تعداد سال‌های استقرار ستاد هم به نظر می‌رسد دو یا سه سال بهتر باشد.

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه دیگر اعضای ستاد به بیان نکات خود در مورد این دستور پرداختند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• اگر مرکز تخصصی حفظ سازمان اوقاف تعطیل شد باید فعالیت‌های آن به موسسات دیگر واگذار می‌شد.
• وجود مرکز تخصصی حفظ قرآن کریم در کشور لازم به نظر می‌رسد.
• دستگاه‌ها با ستاد همکاری مناسبی ندارند، لذا این همکاری باید بسیار بهتر شود.
• آشفته بودن اوضاع حفظ قرآن همچون اوضاع پژوهش قرآنی
• لزوم توجه جدی‌تر به موضوع حفظ و قرائت قرآن در ام‌القرای جهان اسلام
• لزوم پاسخگو کردن مسئولان ارشد دستگاه‌ها در زمینه حفظ قرآن
• با توجه به فعالیت دارالقرآن در برخی کشورها از سوی ایران، ستاد راهبری طرح ملی حفظ می تواند همکاری بیشتری با این دارالقرآن‌ها داشته باشد.
• توسعه آموزش مجازی حفظ
• توجه بیشتر به واگذاری برنامه‌ها به موسسات
• گزارش‌دهی ستاد راهبری طرح ملی حفظ به شورای توسعه و مجمع مشورتی
• لزوم مجزا بودن فعالیت ستاد از بخش اجرایی
• ارائه پیشنهاد فعالیت‌های اجرایی موضوع حفظ قرآن کریم به معاونت فرهنگی سازمان اوقاف

بر اساس گزارش ایکنا در پایان صحبت‌های مطرح شده از سوی اعضای جلسه، مهدی قره‌شیخلو به برخی از نقدهای مطرح شده پاسخ داد و گفت: اینکه سازمان اوقاف برای بحث حفظ قرآن هزینه نمی‌کند صحیح نیست. در یک قلم سازمان اوقاف سال گذشته نزدیک به یک میلیارد و نیم کمک‌هزینه حفظ قرآن کریم به حافظان قرآن اعطا کرد. برای این کار از 10 هزار نفر آزمون شفاهی اخذ و به هر حافظ پنج جزء 500 هزار تومان هدیه داده شد.

وی افزود: سال 1400 برای اولین بار برای استان‌ها برنامه و بودجه در حوزه قرآن طراحی کردیم و این در اوقاف بی‌سابقه بوده است. لذا بیش از 20 میلیارد تومان برنامه تصویب شد و هم اکنون در استان‌ها در حال اجراست. اینکه مرکز تخصصی حفظ قرآن تعطیل شد به معنای رها شدن 5000 مخاطب آن نیست، برای آنها برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته است. ما نه تنها در اوقاف سرمایه‌گذاری را کم نکرده‌ایم، بلکه بیشتر هم شده است.

بر اساس این گزارش در ادامه بررسی دستور اول صد و هجدهمین جلسه مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی ابتدا درباره ادامه استقرار ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن در سازمان اوقاف رأی‌گیری شد که تمامی اعضا بر روی این موضوع توافق نظر داشتند. در ادامه نیز در مورد تعداد سال‌های استقرار این ستاد در اوقاف رأی‌گیری شد که استقرار سه‌ساله بیشترین رأی را به خود اختصاص داد. واگذاری دو سال و پنج سال دیگر گزینه‌ها بودند که آراء کمتری را به خود اختصاص دادند.

همچین در ادامه مصوب شد ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن هر شش‌ماه یک بار یک گزارش به مجمع مشورتی و هر سال یک گزارش به شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مورد اقدامات انجام شده ارائه دهد.

در ادامه این جلسه رضا سلامت‌پناه، دبیر مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان توضیحاتی در مورد دستورهای سوم و چهارم این جلسه پرداخت و گفت: دستورهای سوم و چهارم دو دستور همزاد و توأمان هستند به این منظور که ما هم عملکردهای سالانه دستگاه‌ها و هم روندهای قرآنی جامعه را بنا شده است رصد کنیم و این دو را در کتاب سال جمهوری اسلامی درج خواهد شد. سال قبل کتاب سال قرآن تنها در زمینه عملکردها بود و از امسال این روندها در کنار عملکرد دستگاه‌ها خواهیم داشت و یک بخش مهم آن پژوهشی است که به صورت پیمایش سالانه نسبت به شاخص‌های قرآنی کشور انجام خواهد شد. مجری این پیمایش سابقه فراوانی در این حوزه دارند. این پیمایش مرداد امسال انجام شده و از جمله شاخص‌های مصوبی که پیمایش بر اساس آن صورت گرفته است می‌توان به «سواد قرآنی پایه»،‌ «انس با قرآن»، «میزان استفاده از برنامه‌های قرآنی در رسانه‌ها و فضای مجازی»، «انس و ارتباط خانوادگی با قرآن»، «عمل به آموزه‌های قرآنی» و «وقف و امور خیریه قرآنی» اشاره کرد.

در ادامه این جلسه نتایج پیمایش سالانه‌ای که در زمینه انس مردم با قرآن کریم صورت گرفته بود،‌ برای حاضران در جلسه تبیین شد (نتایج کامل این پیمایش به زودی در ایکنا منتشر خواهد شد) و پس از آن هر کدام از اعضا به بیان دیدگاه‌های خود در مورد نتایج این پیمایش پرداختند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است.

• خروجی دستگاه‌ها و نهادها در فعالیت‌های قرآنی در معناداری این نمودارها تأثیر خواهد داشت.
• دقیق‌تر بودن ترکیب جامعه آماری
• توجه به راستی‌آزمایی خوداظهاری‌ها در پیمایش‌های آتی
• غیر واقعی بودن برخی آمار ارائه شده در زمینه انس با قرآن
• توجه به تأثیرگذاری شرایط کرونایی کشور بر میزان انس مردم با قرآن
• اینکه درصد بالایی از مردم قرآن به همراه دارند، مقداری ناواضح است.
• نتایج ارائه شده در مورد جمع‌خوانی قرآن خانوادگی مقداری مبهم است.
• بخش نظری آمارها با آماری که سال 95 ارائه شده است به هم نزدیک است، اما بخش عملی بسیار از آمار سال 95 دور است.
• اگر نتایج دقیق نباشد جهت‌گیری برنامه‌ها را تغییر می‌دهد.
• لزوم اجرای یک پیمایش حضوری به جای تلفنی و نزدیک بودن نتایج به واقعیت در پیمایش حضوری
• غیر از حوزه اعتقادات، اعداد غیر واقعی به نظر می‌رسد.
• با توجه به اینکه نتایج پیمایش ملاک برنامه‌ریزی در دستگاه‌ها هست، نیاز به راستی‌آزمایی داده‌ها بسیار جدی است.
• سفارش کار به نهادهایی که در این حوزه ید طولایی دارند.

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این جلسه آخرین دستور که «بررسی پیش‌نویس‌ بندهای قرآنی جهت پیشنهاد به کارگروه فرهنگی برنامه هفتم توسعه کشور» بود به بحث گذاشته شد. با توجه به پایان یافتن زمان جلسه مقرر شد اعضای مجمع نظرات خود را در مورد 12 اولویت که از طریق دبیرخانه و طی جلسات متعدد کارشناسی احصاء شده است،‌ اعلام کنند. در این بخش تأکید شد با توجه به محدود بودن موضوع، اولویت‌های خود را اعلام کنند.

سلامت‌پناه در مورد این دستور گفت: در برنامه هفتم توسعه ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور جدی دارد و قرار شده است کمیته‌ای هم به قرآن اختصاص یابد. بر همین اساس یک متن 100 صفحه‌ای در مورد وضعیت قرآنی کشور تدوین شد و ماحصل آن 12 اولویت بوده است. شش اولویت برای مجموعه‌‌های مردمی، یک اولویت برای آموزش عمومی، دو اولویت در حوزه پژوهش و آموزش عالی و دو اولویت هم برای مدیریت کلان است.

وی افزود: آنچه ممکن است در برنامه توسعه درج شود، بسیار محدود است، یعنی ممکن است یک یا دو بند در برنامه توسعه به بحث قرآن اختصاص یابد،‌ لذا دوستان طی یک هفته نظرات خود در مورد اولویت‌ها ارائه دهند.