توجه به مطالعات میدانی در مسائل تاریخی، مهم‌ترین امتیاز علامه عطاردی است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عبداللهیان، مدیر موسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در خصوص شخصیت مرحوم آیت‌الله عطاردی ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: آغاز شناخت من از آیت‌الله عطاردی به سال‌های اول انقلاب برمی‌گردد.
وی ادامه داد: به خاطر شهرت ایشان در قم و مشهد در آن زمان دورادور به این بزرگوار شناخت حاصل کرده بودم و بعد از سال 1370 شمسی، ارتباط من با ایشان بیشتر شد و از آنجا به خاطر اینکه رفت‌ و آمد به قم داشتند و برای مرکز فرهنگی خراسان که من جزء هیئت امنای آنجا بودم، انس بیشتری ایجاد شد.
این نویسنده تصریح کرد: علامه عطاردی ضمن اینکه تمامی ویژگی‌های یک عالم برجسته شیعه را مانند درک اساتید تراز اول حوزه علمیه دارا بود، یک ویژگی برجسته داشتند که سبب تمایز ایشان می‌شد. آیت‌الله عطاردی شیوه تحقیقی خاصی داشتند که کمتر کسی از آن بهره‌مند است و آن را در تحقیقات خود به کار می‌برد.
وی توضیح داد: مشاهده علمی و حرکت در میدان مسائل تاریخی بارزترین جنبه تحقیقاتی این استاد بود. معمولا در مسائل تاریخی به منابع و کتاب‌ها و تحلیل نوشته‌های آن استناد می‌شود. مثلا وقتی در تاریخ اسلام جنگ اُحد را بررسی می‌کنیم، باید جغرافیای وقوع آن حوادث را نیز به طور دقیق بررسی کرد.
حجت‌الاسلام عبداللهیان عنوان کرد: علامه عطاردی تمام عمر خود را بر این مسئله گذاشت تا در مسائل تاریخی، موقعیت جغرافیایی حوادث را بیاید. حتی وقتی ایشان از شاهنامه می‌گوید، از نزدیک به محل پیکار لشکرها رفته بود و بیان می‌کرد که من به یقین می‌دانم که وقتی فردوسی این صحنه جنگ را توصیف می‌کند، قطعا باید در بالای فلان کوه مستقر می‌بود.
وی افزود: اینکه جغرافیای حوادث را بیابیم و درک کنیم، چیزی بود که ایشان برای آن سفرها و رنج‌های بسیار زیادی را انجام داده بود تا بتواند حوادث را در جایگاه خودش تجزیه و تحلیل کند. به نظر من اگر این روش علمی که با رنج به دست می‌آید و جایگاه جغرافیایی مسائل و حوادث اجتماعی، فرهنگی و تاریخی را جلوی چشم بیاوریم، به نکات جدیدی دست می‌یابیم.
مدیر موسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) گفت: این شیوه مسائل ابتکاری زیادی را به همراه دارد و سبب می‌شود که تجربه‌های پراکنده را سامان دهد و فرهنگ را غنی کند. مرحوم عطاردی بسیاری از موضوعات دینی را آمیخته با خرافات عوامانه می‌دید که در بستر زمان به آموزه‌های حقّه دینی نشسته است.
وی تشریح کرد: این مسائل خرافی و نادرست گاهی به جای مسائل اصلی ما نشسته است و برای مشخص کردن اینکه چه بخشی از آن حق و چه بخشی خرافه است، ایشان مسائل را به جایگاه تاریخی و جغرافیایی محل آن رویداد برمی‌گرداندند تا اصل و فرع را مشخص کند. وی از جغرافیای اماکن به دقت عکس و اسلاید تهیه می‌کرد.
این پژوهشگر علوم دینی یادآور شد: این شیوه مشاهده میدانی تحقیقی که مورد تاکید قرآن کریم نیز هست، باعث زدودن خرافات از دین می‌شد و انگیزه علامه عطاردی از این شیوه تاریخی همین هدف مهم بود. بیشترین خاطراتی که از ایشان به یاد دارم، حیرت و تعجب ما از پرکاری شبانه‌روزی این عالم جلیل‌القدر بود.
وی اظهار کرد: با وجود کسالت و بیماری که داشتند، بعد از گذشت چند ماه می‌دیدیم کتاب‌هایی را تالیف یا اصلاح و آماده چاپ کردند. ایشان برای اینکه به هدف خود برسد، از تحمل هیچ‌گونه سختی روی‌گردان نبود. گویا ایشان در این زمین زندگی نمی‌کردند و امور مادی و سختی‌ها برای ایشان هیچ مشکلی مانعی ایجاد نمی‌کرد. این استقامت ستدونی ایشان برای ما الگویی بود.
حجت‌الاسلام عبداللهیان در پایان بیان کرد: ارزش و اهمیت این مطالعه میدانی علامه عطاردی به این زودی‌ها شناخته نمی‌شود و روزی می‌رسد که سازمان‌های جهانی برای این عالم مراسم یادبود می‌گیرند و تمام دنیا برای آنها ارزش زیادی قائل خواهند شد.