حکمت؛ تنها راه اسلامی کردن علوم است

به گزارش ایکنا؛ مراسم گرامیداشت هفته پژوهش، امروز شنبه ۲۳ آذرماه در دو نوبت صبح و عصر در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در نوبت عصر روز نخست، برنامه گرامیداشت هفته پژوهش در این پژوهشگاه و نشستی با موضوع «بیانیه گام دوم انقلاب» برگزار شد. غلامرضا اعوانی، استاد دانشگاه و چهره ماندگار فلسفه و موسی نجفی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سخنرانان این پنل بودند.

اعوانی درباره حکمت اسلامی و افق پیشرفت سخنرانی و اظهار کرد: علم بدون حکمت وجود نداشته است. علوم در عرض هم و حکمت در طول این علوم بوده است. افق چیزی است که دید انسان را محدود می‌کند. حکمت تنها راه اسلامی و الهی کردن علوم است، تحقق این امر از دو راه حکمت دینی و حکمت رسمی ممکن است.

وی با طرح چند پرسش فلسفی ادامه داد: حکمت خاص کشور ما نیست، بلکه امری جهانی است. تقابل ما و غرب همواره وجود داشته است. اسلام و مسیحیت هر دو آیینی ابراهیمی هستند، اما چرا علوم در اسلام رشد کرد و در مسیحیت نه؟ چون علوم در اسلام بر مبنای تفکر، تدبر علمی و هدایت الهی بوده است. صفت اصلی خداوند در قرآن هم به این صورت بیان شده؛ علم و حکمت. اما چگونه علم از اسلام به غرب منتقل شد؟ چرا در اسلام علوم انسانی و همه علوم در پرتو حکمت الهی و رسمی رشد کرد، ولی این علوم در غرب از حکمت منفک شد؟ چرا در میان همه کشور‌های اسلامی، ایران مقام خاصی دارد؟ این مسئله باید در آموزش‌های آکادمیک مورد توجه باشد. ایران دارای سنت‌های حکمی است. هیچ کشوری حتی دیگر کشور‌های اسلامی حکمت اسلامی این‌قدر شمولیت ندارد. این سرمایه‌ای است که قدر آن را نمی‌دانیم و در دست ماست.

اعوانی با بیان اینکه قرآن اساس هستی را حکمت می‌داند، افزود: در قرآن تأکید بسیاری بر علم و حکمت می‌شود، حکمت را خیر کثیر می‌داند و متاع دنیا را قلیل. معتقد است هر صفتی در عالم ظهور صفتی الهی است. انسان موجودی است که مظهر اسماءالحسنی و روح الهی است. از بای بسم‌الله تا انتهای قرآن همه‌اش حکمت است. اسلام انحصارطلبی در هیچ علمی ندارد. همین نهضت ترجمه را اگر ببینیم، خواهیم دید که بزرگترین نهضت در طول دوران حیات اسلام بوده است.

چهره ماندگار فلسفه معتقد است بعضی مسائل را تنها از طریق حکمت می‌توان تبیین کرد. وی با اشاره به موانع بر سر راه علوم انسانی، بیان کرد: تعلیم و تربیت در کنار یکدیگر اهمیت دارد، آموزش مربوط به عقل نظری و تربیت به عقل عملی برمی‌گردد. اما در کنار آموزش، تربیت نفس هم مهم است. یکی از موانع این مسیر، غلبه علوم فنی بر علوم انسانی است. مانع دیگر مشخص نبودن جایگاه پژوهش است. هنوز نمی‌دانیم پژوهش چیست و یعنی چه! اما آن چیزی که دانشگاه را بالا می‌برد، پژوهش است. دانشگاه هاروارد در حدود ۷۰ سال است که رشته مهندسی دارد، اما رونق آن به حقوق، فلسفه و الهیات و علوم انسانی آن است. قطع ارتباط ما با سایر فرهنگ‌ها پس از انقلاب، مانع مهم دیگر است. باید ایران جغرافیایی را از ایران فرهنگی جدا کنیم. عدم توانایی و مواجهه با مسائل جدید، مانع دیگری است که حوزه علمیه هم در این موضوع تقصیر داشته است.

وی در پایان با تأکید بر اینکه باید علوم انسانی در توجه به جریان‌های علمی در کشور، در اولویت باشد، گفت: یک زمانی سرپرست بخش علوم انسانی در صندوق حمایت از پژوهشگران بودم. علوم انسانی یک سوم مجموع علوم در دانشگاه‌هاست. وقتی در این مسئولیت بودم، فهمیدم ما نماینده‌ای در هیئت مرکزی که طرح‌ها را تصویب می‌کنند، نداریم؛ لذا من استعفا دادم. باید یک بخشی برای علوم انسانی در نظر گرفته شود.

 

تبریک هفته پژوهش معنا ندارد
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ موسی نجفی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیگر سخنران این نشست بود. وی با طرح بحثی پیرامون بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و تمدن نوین اسلامی، با نقد برگزار کردن گرامیداشت و تبریک هفته پژوهش، گفت: هفته نماز هم داریم، اما آیا این هفته را تبریک می‌گوییم؟ تبریک هفته پژوهش معنا ندارد. اگر در این هفته بخواهیم گزارشی بدهیم، خوب است.

 

وی ادامه داد: گام دوم یعنی گام اولی بوده که به گام دوم رسیده است. روح گام دوم انقلاب؛ افتخار به گذشته و امید به آینده است. این در مقابل تفکری است که امروز بین جوانان القا می‌شود که گذشته را نفی و از آینده مأیوس می‌کنند. در تاریخ هم قرار بود گام دوم غدیر باشد، اما سقیفه شد. گام تمدنی یعنی نهضت پیروز و نظام تثبیت شد و حالا باید فرهنگ تثبیت شده را عمق و بسط داد. این به معنای این است که گام‌های قبلی تثبیت شده، لذا در گام دوم، ساختارشکنی نه در دفاع و نه در نقد معنا نمی‌دهد. در گام دوم باید از طرح مباحث کلیشه‌ای پرهیز کرد و این یعنی به ابتکار و خلاقیت روی بیاوریم و این روحیه‌ای است که در جوانان موج می‌زند.

نجفی یکی از ویژگی‌های تمدنی را واقع‌بینی دانست و بیان کرد: وقتی به بیانیه توجه می‌کنیم، باید زنجیره‌ای از مسائل را بنگریم و با یک ادبیات فاخر تمدنی سخن بگوییم. یک راه برای واقع‌بین بودن در برخورد با بیانیه این است که بسیاری از مباحث را به بیانیه عرضه کنیم و ببینیم بیانیه نسبت به آن چه نظری دارد. بیانیه گام دوم جریانی یک طرفه نیست، برخورد کمونیستی با نگاه مانیفستی نسبت به بیانیه ظلم به آن است.

به گفته این عضو هیئت علمی؛ یکی از آفات نهضت‌ها به بیان شهید مطهری، نداشتن طرح و برنامه است. هر نهضتی که طرح و برنامه نداشته باشد، دشمن برای آن برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی می‌کند. در چنین شرایطی رهبری نمی‌تواند بی‌تفاوت باشد. گام تمدنی مرحله پایانی تاریخ نیست، بلکه مرحله قبل از پایان تاریخ است.