علت گسترش دین در جوامع کشاورز + فیلم

علی‌رضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد و نویسنده کتاب «تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک» است. وی مقالات قرآنی متعددی نیز به رشته تحریر درآورده است که از بین آنها می‌توان به مقالات «دین در هرمنوتیک فلسفی»، «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل الرحمان در تفسیر قرآن»، و «رد سید حیدر آملی بر آراء ابن عربی در باب ختم ولایت» اشاره کرد.

علی‌رضا آزاد در سلسله جلساتی به مناسبت ماه مبارک رمضان، با استفاده از آیات کلام الله، به بیان نکاتی درباره «محیط زیست و قرآن» پرداخته است.

جلسه یازدهم این سلسله مباحث با عنوان «گیاهان در اندیشه توحیدی قرآن» را در ادامه می‌توانید ببینید و بخوانید؛

در ادامه سلسله مباحث محیط زیست و قرآن در این جلسه درباره گیاهان در اندیشه توحیدی قرآن سخن خواهیم گفت. از منظر قرآن تمام آنچه در آسمان‌ها و زمین است چه انسان چه حیوان و چه گیاه شعور توحیدی دارند: «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ؛ هر چه در آسمان‌ها و زمین است همه به تسبیح و ستایش خدا مشغولند».

در این میان کشاورزی و گیاهان از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند چراکه همانطور که بسیاری از مورخان، فیلسوفان و اندیشمندان بیان کردند کشاورزی و کار با خاک به طبع انسان نزدیک‌تر است تا صنعت و تجارت. ویل دورانت در تاریخ تمدن می‌نویسد دین در جامعه کشاورزی و علم در جامعه صنعتی پیشرفت می‌کند. شاید تامل و توجه به گیاهان در قرآن و سهم بزرگی که این مسئله در توجه به محیط زیست از منظر قرآن دارد از این منظر باشد. در آیه 63 و 64 سوره واقعه از مسئله گیاهان و کشاورزی به عنوان یک نشانه توحیدی استفاده می‌شود آنجا که خداوند می‌فرماید: «أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ؛ آيا آنچه را كشت مى‌كنيد ملاحظه كرده‏‌ايد آيا شما آن را [بى‏يارى ما] زراعت مى‌كنيد يا ماييم كه زراعت مى‌‏كنيم».

بین حارث و زارع به معنای کشاورز در فرهنگ قرآنی تفاوت است. یک کسی گیاه را می‌کارد و پرورش می‌دهد و یک کسی گیاه را رویش می‌دهد. آنچه یک کشاورز انجام می‌دهد آب و کودی است که پای بذر می‌ریزد ولی چه کسی از دل این بذر برگ‌های زیبا و دانه‌های شگرف گل را خارج می‌کند؟ آیا کشاورز این کار را می‌کند؟ کشاورز فقط امکان تحقق چنین چیزی را فراهم می‌کند ولی اصل این ویژگی‌ها را خداوند در وجود بذر قرار داده است. حارث کشاورزی است که امکانات را فراهم کرده است و زارع کشاورز حقیقی است که در تمام دنیا خدا است.

به مباحثی دیگر مثل قطع دختران و پرهیز دادن از آن در جلسه آینده اشاره خواهیم کرد و اینجا صحبت را با فرمایشی از امیرالمومنین(ع) تمام می‌کنیم که می‌فرمایند: «مِمَّا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ ... وَ أَنْ يُحْتَرَزَ عَنْ قَطْعِ الْأَشْجَارِ الرَّطْبَةِ». بحث درباره گیاهان را در جلسه آینده پی خواهیم گرفت.