چهار خصوصیت برای حیات اجتماعی روزانه پارسایان + فیلم

به گزارش ایکنا، سیدحمید خویی از نوادگان آیت‌الله خویی و محقق و پژوهشگر نهج‌البلاغه و عضو هیئت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران است. وی در سلسله درس‌گفتارهای «جرعه‌ای از کلام امیر(ع)» در خبرگزاری به بیان نکاتی درباره خصوصیات متقین از منظر حضرت علی(ع) پرداخته که قسمت بیست و سوم آن از نظر می‌گذرد؛

امیرالمؤمنین(ع) در فراز دیگری از خطبه متقین فرموده‌اند: «وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ أَبْرَارٌ أَتْقِيَاءُ»؛ ایشان چهار خصوصیت برای حیات اجتماعی روزانه پارسایان بیان فرموده‌اند که اولین مورد بردباری و شکیبایی است. مؤمن مالک نفس خویش است و به راحتی از کوره در نمی‌رود و زود کنترل خود را از دست نمی‌دهد و کنش‌های نابهنجار، او را وادار به واکنش‌های نامناسب نمی‌کند؛ چنانچه درباره خصوصیات متقین و مؤمنان در قرآن کریم خوانده‌ایم: «وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا؛ و آنان هستند که به ناحق شهادت ندهند و هرگاه به عمل لغوی (از مردم غافل) بگذرند بزرگوارانه از آن درگذرند» (فرقان/ 72) از منظر قرآن کریم پارسایان از کنار یاوه‌گویی با کرامت و بزرگواری رد می‌شوند و حاضر نیستند خودشان را کوچک و خوار کنند.

این حلیم و بردبار و شکیبا و مالک نفس خویش بودن یکی از خصوصیات مهم متقین است. دومین خصوصیت پارسایان این است که عالمانه حرکت و رفتار و گفتار می‌کنند. سلوک آنها مبتنی بر علم است و روزگار خودشان را به آموختن علم یا آموزش دادن آن سپری می‌کنند. امام صادق(ع) فرمودند که دوست ندارم جوانان امت را غیر از این دو حالت یعنی تعلیم یا تعلم ببینم.

قرآن کتاب علم و اسلام دین علم اصیلِ حقیقی و واقعی است که حقیقتِ جهان را بر انسان می‌نمایاند و راه را به درستی به او نشان می‌دهد. خصوصیت سوم نیکوکاری متقین است. یعنی از خصوصیات متقین این است که هر کار خوب و خیر و عمل صالحی از دستشان بر بیاید دریغ نمی‌کنند و انجام می‌دهند. نباید تقوا را فقط در زیاد نماز خواندن و زیاد روزه گرفتن یا زیارت رفتن دید بلکه تقوا خودش را در کار خیر کردنِ زیاد نشان می‌دهد.

هرچه جدیت انجام کار خیر بیشتر باشد می‌تواند نشانه‌ای برای فزون‌تر بودن تقوا باشد. قرآن کریم می‌فرماید: «وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ ۚ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ هر کسی را راهی است به سوی حق که بدان راه یابد (یا قبله‌ای است که به آن روی آورد) پس بشتابید به خیرات که هر کجا باشید همه شما را خداوند (به عرصه محشر) خواهد آورد و محققا خدا بر همه چیز تواناست» (بقره/ 148)؛ یعنی باید در انجام کار خیر بر همدیگر سبقت بگیرم. تلاش متقین این است که در فعل خیر و انجام عمل صالح سبقت بگیرند.

امیرالمؤمنین(ع) به نقل از رسول خدا می‌فرمود: ای فرزند آدم دو کار را انجام بده، اولین مورد این است که هر کار خوبی که می‌توانی انجام بده و دومین مورد نیز این است که شر را فروگذار و از آن دوری کن و مطمئن باشد در زندگی به مقصد خود خواهی رسید و یکی از پیروزمندان بازی زندگی خواهی بود.

اینها حاشیه‌های دین ما نیستند بلکه متن، جوهر و محور دین ما هستند. اساس دین ما نیکوکاری است. قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ؛ آنان که ایمان آوردند و نیکوکار شدند آنها به حقیقت بهترین اهل عالم‌اند» (بینه/ 7). این افراد بهترین انسان‌های روی زمین هستند که کارهای خیر انجام می‌دهند.

چهارمین خصوصیت، اتقیا بودن متقین است؛ یعنی دست از گناه برمی‌گیرند و به محدوده گناه نزدیک نمی‌شوند و آنها حریم خدا را حفظ می‌کنند. این چهار خصوصیت را می‌توان به عنوان چهار شاخص عینیِ عملیِ تقوا برای بررسی و ارزشیابی تقوامندی خودمان به کار بگیریم و خودسنجی کنیم.