Maandishi ya Kale Yaliyofichwa Katika Hazina za Kihistoria za Tunisia
Kwa mujibu wa ripoti ya Al-Arabi Al-Jadeed, utajiri huu wa maandishi ya kale unatokana na mchango mkubwa wa taasisi za kielimu kama vile Zaytouna, Kairouan, na maktaba binafsi katika visiwa vya Djerba na maeneo mengine. Hata hivyo, kupungua kwa machapisho mapya na kasi ndogo ya uchakataji wa kazi za juzuu nyingi kumeifanya taaluma ya utafiti wa maandishi ya kale ionekane si ya kuvutia kwa taasisi za kitamaduni na kielimu.
Mfano wa hali hii ni maandishi ya Al-Kitab al-Bashi yaliyoandikwa na Hamudah ibn Abdulaziz, mwanahistoria wa karne ya 18. Nakala kamili ya maandishi haya ilichapishwa tarehe 20 Septemba mwaka huu na Taasisi ya Kitab Al-Atrash chini ya usimamizi wa Profesa Nadia Boussaid Ben Jabr. Sehemu ya kwanza ya kazi hii ilichapishwa mwaka 1970 na Mohamed Mazour, lakini sehemu ya pili haikuwahi kuchapishwa hadi hivi karibuni.
Hazina ya Maktaba za Tunisia
Uhifadhi wa maandishi haya umewezeshwa na juhudi za uorodheshaji na uhifadhi zilizofanywa na wataalamu kama Mohamed Mahfouz kupitia kitabu chake Wasifu wa Waandishi wa Tunisia (1994), na Hassan Hassani Abdel Wahab kupitia Kitabu cha Maisha katika Maandishi ya Kituinisia. Kazi hizi zilichangia kuanzishwa kwa Taasisi ya Maktaba ya Kitaifa mwaka 1885, ambayo ilifanikiwa kukusanya na kuhifadhi sehemu kubwa ya urithi huu. Maabara ya Kitaifa ya Uhifadhi wa Maandishi huko Raqqada pia imekuwa na mchango mkubwa katika miradi ya uhifadhi na ukarabati.
Hata hivyo, juhudi hizi haziwezi kuficha kudorora kwa kasi ya utafiti, hasa ikilinganishwa na kipindi cha miaka ya 1960 na 1970 ambapo kazi nyingi muhimu za fiqhi, historia, na mashairi zilifanyiwa uchunguzi wa kina. Kazi hizo ni pamoja na Alam al-A’yan lat-khuffifat al-shari’a ‘an al-‘Ubayd wa al-Sabiyyah ya Ahmad Bernaz (karne ya 17), Diwan al-Wurghi (karne ya 18), na Ithaf ahl al-zaman… ya Ibn Abi al-Diyaf (karne ya 19), pamoja na maandiko ya wanazuoni kama Muhammad al-Tahir ibn Ashur na Rashad al-Imam.
Juhudi hizi zilifanyika kwa mpangilio wa kitaasisi, mara nyingi chini ya usimamizi wa serikali. Mfano ni mradi wa Mkusanyiko wa Maandishi Adhimu uliochapishwa na Tunis Press, ambapo sehemu ya kwanza ya Kitab al-Bashi ilichapishwa. Hata hivyo, kasi hii ilipungua baada ya kufungwa kwa baadhi ya taasisi na miradi mikubwa ya kitamaduni.
Taasisi mpya kama vile Taasisi ya Nyumba ya Hekima, Maktaba ya Kitaifa, na Taasisi ya Maandishi ya Imam Malik zimeendeleza jukumu hili. Miongoni mwa mafanikio makubwa ni utafiti wa kina kuhusu kazi ya Ibn Khaldun, Kitab al-Ibr, uliosimamiwa na Ibrahim Shabouh na kushirikisha watafiti wengi, na kuwa mchango mkubwa wa kielimu unaovuka mipaka ya Tunisia.
Maktaba ya Kitaifa pia imewekeza katika utafiti wa maandishi adimu, kama vile riwaya ya kwanza kwa Kiarabu cha mitaani cha Tunisia, The Trick and the Love ya Yacoub Chamla (1916). Hata hivyo, mifano hii ni juhudi za vipindi maalum, si mwendelezo wa kazi ya kitaasisi.
Changamoto za Uorodheshaji
Katika utafiti wake Mchango wa Tunisia katika Utafiti wa Urithi wa Maandishi, Abd al-Wahab Dakhli anaeleza ugumu wa kuorodhesha maandishi haya kwa usahihi kutokana na kutawanyika kwake katika taasisi mbalimbali, zikiwemo za kielimu kama Chuo Kikuu cha Zaytouna. Hali hii husababisha maandiko mengi kubaki kwenye rafu bila kufanyiwa kazi.
Hata hivyo, baadhi ya tafiti mpya zimeleta mitazamo mipya kutokana na maendeleo ya kisayansi au kupatikana kwa nakala mpya. Mfano ni ugunduzi wa nakala mpya ya Ma’alam al-Iman fi Ma’rifat ahl al-Qayrawan ya Dabbagh al-Qayrawani, ambayo imeibua maswali mapya kuhusu hitimisho la kazi hiyo.
Juhudi Binafsi
Kuna pia ongezeko la tafiti binafsi, mara nyingi zikifanywa na watafiti chipukizi au wazoefu kwa gharama zao. Mfano mashuhuri ni uchunguzi wa kazi ya kihistoria Al-Aqd al-Mundayd fi Akhbar al-Mushir al-Basha Ahmad ya Sheikh Muhammad ibn Salamah, iliyochapishwa na Ahmed al-Tuwaili mwaka jana. Hata hivyo, juhudi hizi hazitambuliwi rasmi wala kupewa motisha, na hazijumuishwi katika tuzo za matukio rasmi ya kitamaduni kama maonyesho ya vitabu.
Kwa hivyo, licha ya umuhimu wa kazi hizi, wachapishaji wachache tu ndio hujitokeza kuwekeza katika utafiti wa maandishi ya kale.
3495133
