آثار عملی رویگردانی از یاد خدا/ خطرات فردی و اجتماعی مصاحبت با شیطان
گروه فعالیت‌های قرآنی: انسان همنشین با شیطان فکر می‌کند در مسیر هدایت است، چنین فردی دیگران را هم به راه خود دعوت می‌کند، از این رو خطرات مصاحبت با شیطان، تنها فردی نیست؛ بلکه دیگران را هم شامل می‌شود.
هما اخلاقی، مدرس حوزه علمیه اهواز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره جزء بیست و پنجم قرآن کریم با اشاره به آیه 23 سوره شوری: «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرً‌ا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْ‌بَى» گفت: در آیات متعددی خداوند از قول انبیای الهی این عبارت را ذکر می‌کند. از قول پیامبر اکرم(ص) نیز این عبارت در این آیه ذکر می‌شود با این تفاوت که پیامبر(ص) در ادامه این عبارت، نکته‌ای را بیان می‌فرمایند که متفاوت از دیگر انبیاء است؛ ایشان می‌فرمایند: پاداش و اجری از شما نمی‌خواهم مگر دوستی و مودت نسبت به خویشانم: «إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْ‌بَى».
فلسفه مودت نسبت به خویشان پیامبر(ص)
وی ادامه داد: فلسفه این عبارت چیست؟ چرا پیامبر(ص) نسبت به پیامبران دیگر پس از اینکه بیان می‌فرمایند اجری نمی‌خواهند، این استثناء را مطرح می‌کنند؟ پاسخ داده شده که با توجه به اینکه پیامبر اسلام(ص) آخرین پیامبر الهی است؛ لذا بحث تأسیس دین تمام شده است و امت اسلام برای ادامه مسیر نیازمند راهنمایانی هستند، با توجه به اینکه اوصیای پیامبر(ص) همان ذی القربی و اهل بیت(ع) ایشان هستند، پیامبر(ص) می‌فرمایند: اجری از شما نمی‌خواهم مگر مودت نسبت به نزدیکانم.
وی با بیان اینکه مودت، به معنی نشانه و بروز محبت است، توضیح داد: به‌واسطه مودت، همبستگی و علاقه‌ای بین مسلمانان و خانواده پیامبر(ص) ایجاد می‌شود؛ چراکه محبت، مشابهت را به‌دنبال دارد؛ یعنی وقتی فردی، شخصی را دوست دارد سعی می‌کند خود را شبیه او کند، او را آزار ندهد، وقتی علاقه‌مندی باشد، در نتیجه دل‌شکستگی و آزاری نیز به‌وجود نمی‌آید، پس از مشابهت، متابعت رفتاری و دستوری نیز پیش می‌آید.
اخلاقی گفت: بنابراین از طریق مودت، غرض پیامبر(ص) حاصل می‌شود، پیامبر اسلام(ص) می‌خواستند پس از ایشان مسلمانان بدون رهبر باقی نمانند؛ ایشان از راه محبت و مودت وارد شدند، چون به‌واسطه محبت و مودت به اهل بیت(ع)، راه پیامبر(ص) ادامه پیدا می‌کند.
مصداق ذی‌القربی
این مدرس حوزه علمیه با طرح این پرسش که حال اهل بیت(ع) یا ذی القربی چه افرادی هستند، اظهار کرد: احادیث متعددی داریم که پیامبر(ص) ذی القربی یا اهل بیت(ع) خود را معرفی کردند؛ مثلاً در خصوص نزول آیه تطهیر روایات متعددی وجود دارد که پیامبر(ص) اهل بیت(ع) را، حضرت زهرا(س) و خانواده ایشان معرفی فرمودند، از جمله حدیثی از امام حسن مجتبی(ع) که فرمودند: ما اهل بیتی هستیم که خداوند درباره آنها فرمود: «إِنَّمَا یُرِ‌یدُ اللَّـهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّ‌جْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَ‌کُمْ تَطْهِیرً‌ا». انس بن مالک نقل می‌کند که رسول خدا(ص) تا مدت شش ماه در هنگام نماز وقتی به خانه حضرت فاطمه(س) می‌رسید، می‌فرمود: ای اهل بیت برای نماز برخیزید و آیه تطهیر را تلاوت می‌کردند، از قول ابن عباس و حضرت علی(ع) نیز مشابه این روایت نقل شده است؛ بنابراین مصداق ذی القربی و اهل بیت(ع) مشخص شده است.
وی در ادامه با اشاره به آیه «مَن کَانَ یُرِ‌یدُ حَرْ‌ثَ الْآخِرَ‌ةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْ‌ثِهِ وَمَن کَانَ یُرِ‌یدُ حَرْ‌ثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَ‌ةِ مِن نَّصِیبٍ» (شوری/20) گفت: در این آیه خداوند مردم را به زارعانی تشبیه می‌کند که در مزرعه دنیا کشت می‌کنند. با این تفاوت که یک عده برای آخرت کشت می‌کنند و عده‌ای برای دنیا، در جایی دیگر خداوند میفرماید: «مِنکُم مَّن یُرِ‌یدُ الدُّنْیَا وَمِنکُم مَّن یُرِ‌یدُ الْآخِرَ‌ةَ؛ یک عده از شما دنیا را می‌خواهید و عده‌ای دیگر آخرت را»، (آل‌عمران/152).
نمودها و نتایج متفاوت تلاش برای دنیا و آخرت
اخلاقی ادامه داد: اما آثار کشت و زرع برای دنیا یا آخرت چیست؟ تفاوت این دو رویکرد در نمود و عمل چیست؟ فردی که برای آخرت کشت و کار می‌کند خداوند میفرماید: «نَزِدْ لَهُ فِی حَرْ‌ثِهِ»،(شوری/20) یعنی به کشت و کار او برکت می‌دهیم هم در دنیا و هم در آخرت. محصول آخرت نامحدود و جاودانه است، در این نگاه، همین که شخص سعی و تلاش می‌کند، کافی است، بهره‌وری و ازدیاد آن با خداست.
مدرس حوزه علمیه اهواز یکی از نتایج و نمودهای ملموس کارکردن برای آخرت را آرامش دانست و گفت: آرامشی که در سایه آخرت‌اندیشی حاصل می‌شود، پایدار است، انسانی که برای آخرت کار می‌کند؛ چون دنیا را فانی می‌داند سختی‌ها را به راحتی تحمل می‌کند، به حق دیگران چشم نمی‌دوزد، مقایسه نمی‌کند، قانع است، تلاش می‌کند، به نتیجه کاری ندارد و می‌گوید نتیجه با خداست؛ بنابراین آرامش دارد.
وی در خصوص نتایج کشت و کار برای دنیا اظهار کرد: ما معتقدیم دنیا اصالت ندارد؛ اصالت با آخرت است؛ بنابراین کشت و کار دنیایی هم اصالت ندارد و بی‌ثمر یا کم‌ثمر است، ثمره آن مداوم نیست درحد همین زندگی دنیا است و در همین دنیا هم محدود است؛ چراکه خداوند میفرماید: «مَن کَانَ یُرِ‌یدُ حَرْ‌ثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا»، (شوری/20) یعنی چیزهایی از آن را به او می‌دهیم، نتیجه تلاش برای دنیا راضی کننده نیست؛ بنابراین فرد آرامش ندارد، دائماً می‌دود و دنبال آن است که زودتر نتیجه تلاش و کار خود را ببیند.
اخلاقی آیه «وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّ‌حْمَـٰنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِ‌ینٌ» ﴿زخرف/36﴾ را از آیات مهم در جزء بیست و پنجم قرآن برشمرد و گفت: آیه میفرماید: هر کس از ذکر خدا روی برگرداند، برای او شیطانی است که دائماً همراه اوست، کلمه «نقیِّض» حاوی نکته جالبی است. «نقیّض» یعنی آماده می‌کنیم. منظور چیست؟ شاکله وجودی انسان بنابر انس گرفتن و مؤانست است، برای همین خداوند خود را برای مؤانست به انسان عرضه می‌کند. خداوند میفرماید: «اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ»، (حجرات/7) یعنی ایمان را برای شما دوست دارم، دوست دارم در قلب شما باشم، اگر دل پذیرا بود که منظور حاصل شده است و یاد، یاد خدا می‌شود؛ اما اگر دل قابلیت نداشت، نباید فکر کنیم که جای ایمان خالی می‌ماند، قطعاً آن شیطانی که آماده شده است، جایگزین می‌شود.
خطرناکترین حربه شیطان
این مدرس حوزه با بیان اینکه به محض اینکه جای خدا در قلب انسان خالی شد، شیطان جای او را می‌گیرد، گفت: اینکه شیطان قرین انسان و همراه او می‌شود آثار روحی و عملی دارد، آیه بعد آثارعملی همنشینی با شیطان را بیان میفرماید: «وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ»، (زخرف/37) اثر همنشینی انسان با شیطان این است که شیطان، شخص را از راه خدا بازمی‌دارد اما او فکر می‌کند در مسیر هدایت است و این بدترین نوع گرفتاری انسان است و خطرناکترین حربه شیطان است.
وی ادامه داد: نتیجه آنکه این فرد نه تنها به فکر بازگشت خود نیست؛ بلکه دیگران را هم به راه خود دعوت می‌کند، کار خود را توجیه می‌کند و بر حق بودن مسیر خود اصرار می‌ورزد؛ بنابراین خطرات آن تنها فردی نیست؛ بلکه اجتماعی است و دیگران را هم شامل می‌شود. کسی که در گمراهی است اما فکر می‌کند در مسیر هدایت است، تلاش می‌کند دیگران را هم به راه خود بکشاند.
اخلاقی در پایان از دیگر آثار همراهی شیطان را فرمانبری انسان از شیطان دانست و گفت: در این حالت فرد بدون آنکه خود بداند، از شیطان اطاعت می‌کند و به قول امیرالمؤمنین(ع): شیطان از زبان او حرف می‌زند، با گوش او می‌شنود، با چشم او می‌بیند و در وجودش لانه می‌کند بی‌آنکه خود بداند.
