نظام ثواب و عقاب الهی، نشانه نهایت مهربانی و کرامت خداوند به بندگان است

صدیقه موسوی، مدرس حوزه علمیه بانوان رامهرمز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، به بیان نکاتی از جزء هشتم پرداخت و گفت: این جزء از آیه 111 سوره انعام شروع می‌شود و تا آیه 87 سوره اعراف ادامه می‌یابد.

وی با اشاره به آیه « وَذَرُواْ ظَاهِرَ الإِثْمِ وَبَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِینَ یَکْسِبُونَ الإِثْمَ سَیُجْزَوْنَ بِمَا کَانُواْ یَقْتَرِفُونَ؛ و گناه آشکار و پنهان را رها کنید زیرا کسانى که مرتکب گناه مى‏‌شوند به زودى برابر آنچه به دست مى‏‌آوردند کیفر خواهند یافت» (انعام،120) اظهار کرد: آیه بیان می‌کند گناهان ظاهر و آشکار را رها کنید. مشرکان می‌گفتند گناهان آشکار قبیح است اما گناه مخفی عیبی ندارد. این آیه نازل شد و بیان کرد گناه چه آشکار و چه مخفی گناه است. برخی مفسران در بیان معنی گناه ظاهر و گناه باطن گفته‌اند: گناهان ظاهر، گناهانی هستند که فرد در ملأعام انجام می‌دهد و گناه باطن، گناهی است که فرد به تنهایی و به صورت مخفی انجام می‌دهد. همچنین گفته شده گناه مخفی فقط دامن فرد را می‌گیرد اما گناه آشکار دامن کل جامعه را می‌گیرد.

مدرس حوزه علمیه بانوان رامهرمز ادامه داد: علامه طباطبایی درباره این آیه می‌فرماید: گناه آشکار آن است که فرد فلسفه گناه بودن آن را می‌فهمد اما در گناه باطنی، فلسفه گناه بودن آن را درک نمی‌کند.

معنای احسان به والدین در کلام امام صادق(ع)

موسوی، احسان به والدین را از محورهای مهم سوره انعام دانست و گفت: خداوند در آیه 151 این سوره فرمود: «قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا؛ بگو بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده براى شما بخوانم چیزى را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید». امام صادق(ع) در بیان معنی احسان می‌فرمایند: احسان به این معنی است که با پدر و مادر معاشرت نیکو داشته باشی و آنها مجبور نباشند چیزی را که احتیاج دارند از تو بخواهند؛ بلکه باید بدون آنکه نیاز خود را اظهار کنند وظیفه خود را نسبت به آنها انجام دهی.

این مدرس حوزه علمیه با اشاره به اهمیت و جایگاه نیکی به والدین در دستورات اسلام ادامه داد: سفارش به احسان نسبت به والدین در چندین آیه قرآن آمده است که این دستور در هر یک از آنها پس از نهی از شرک آمده است: «لا تعبدون الا الله وبالوالدین احسانا»، «الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا»، «ولا تشرکوا به شییا وبالوالدین احسانا». خداوند در این آیات بعد از تأکید بر عبادت خود و نهی از شرک، احسان به والدین را واجب کرده است. یعنی پس از آنکه انسان خدا را عبادت کرد، اولین واجب پس از آن احسان به والدین است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: آیه 160 این سوره می‌فرماید: «مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا؛ هر کس کار نیکى بیاورد ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت» معمولاً هر کس صدقه‌ای بدهد خمس یا زکاتی بپردازد تصور می‌کند از ثروت او کم می‌شود اما خداوند در این آیه وعده داده است هر کس یک حسنه بدهد خداوند ده برابر به او می‌دهد. به ویژه در ماه رمضان که خواندن یک آیه قرآن، ثواب ختم کل قرآن را در ماه‌های دیگر دارد، صدقه دادن و هر حسنه دیگری در ماه رمضان چند برابر ثواب دارد.

مدرس حوزه علمیه بانوان رامهرمز گفت: در ادامه آیه فرموده «وَمَن جَاء بِالسَّیِّئَةِ فَلاَ یُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ» هر کس کار بدی انجام دهد، خداوند جز مانند آن جزا نمی‌دهد و این نشانه نهایت مهربانی و کریم بودن خداوند متعال نسبت به بندگان است که اگر یک خوبی انجام دهند ده برابر پاداش می‌دهد؛ اما اگر یک بدی انجام دهد تنها مثل  آن را جزا می‌دهد.

موسوی اظهار کرد: ادامه جزء هشتم سوره اعراف است، در آیه ششم این سوره می‌فرماید: «فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ؛ پس قطعا از کسانى که [پیامبران] به سوى آنان فرستاده شده‏اند خواهیم پرسید و قطعا از [خود] فرستادگان [نیز] خواهیم پرسید». بر اساس این آیه در قیامت از امت‌هایی که به سوی آنها رسولانی فرستاده شده سؤال می‌شود که چگونه با آیات الهی مواجه شدند و از پیامبران نیز که آیا ابلاغی که بر عهده شما بود انجام دادید.

وی ادامه داد: آیات دیگر سوره اعراف درباره گفت‌وگوی شیطان و حضرت آدم(ع) است. در این سوره می‌خوانیم شیطان برای حضرت آدم که اولین پیامبر خدا است قسم یاد می‌کند: «وَقَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ»(اعراف،21) برای هر دوی آنها (حضرت آدم و همسرش) قسم یاد کرد که من خیرخواه شما دو نفر هستم. با نگاهی به این آیات در می‌یابیم شیطان برای کسی که پیامبر خدا است چنین قسم یاد می‌کند که خیرخواه اوست، ما که پیامبر خدا نیستیم و شیطان همیشه انسان را وسوسه می‌کند. چنانکه در آیه 17 همین سوره می‌فرماید: «ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ وَلاَ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ؛ آنگاه از پیش رو و از پشت‏سرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آنها مى‏تازم و بیشترشان را شکرگزار نخواهى یافت» شیطان از همه طرف انسان را وسوسه می‌کند.

شیطان از چه کسانی ناامید نمی‌شود؟

این مدرس حوزه علمیه در ادامه به بیان داستان برخورد حضرت یحیی(ع) با شیطان پرداخت و گفت: نقل شده است که یک بار شیطان نزد حضرت یحیی(ع)آمد و گفت: می‌خواهم تو را نصیحت کنم. حضرت فرمود: تو یک بار خواستی حضرت آدم را نصیحت کنی از بهشت اخراجش کردی. نصیحت تو را نمی‌خواهم اما از تو سؤالی دارم چگونه بندگان خدا را وسوسه می‌کنی؟ شیطان در پاسخ گفت: برخی انسان‌ها اولیاء الله هستند که از آنها مأیوس هستم و راهی برای وسوسه و انحراف آنها وجود ندارد. برخی نیز در دست من همچون گوی در دست کودکان هستند که هر طور بخواهم و فرمان دهم عمل می‌کنند. دسته دیگر از انسان‌ها افرادی اهل رعایت هستند، به آنها روی می‌آورم و آنها را وسوسه می‌کنم و تا می‌توانم به انحراف می کشانم؛ اما آنها بی‌درنگ توبه می‌کنند و از گناهان خود بازمی‌گردند در این مواقع بازگرداندن آنها به گناه زحمت دارد؛ اما از آنها نومید نمی‌شوم.

موسوی اظهار کرد: آیه 40 از سوره اعراف می‌فرماید: « إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا وَاسْتَکْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیَاطِ وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِینَ» افرادی که کافر شدند و نسبت به آیات ما تکبر ورزیدند، درهای آسمان به روی آنها گشوده نمی‌شود این افراد بوی بهشت را استشمام نمی‌کنند مگر اینکه شتر از سوراخ سوزن عبور کند. این بیان محال بودن ورود این فراد را به بهشت می‌رساند.

مدرس حوزه علمیه بانوان رامهرمز در پایان به آیه «وَالْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لاَ یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِدًا کَذَلِکَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ؛ و زمین پاک [و آماده] گیاهش به اذن پروردگارش برمى‏‌آید و آن [زمینى] که ناپاک [و نامناسب] است [گیاهش] جز اندک و بى‏‌فایده برنمى‏‌آید این گونه آیات [خود] را براى گروهى که شکر مى‏‌گزارند گونه‏‌گون بیان مى‏‌کنیم»(اعراف، 58) اشاره کرد و گفت: زمینی که طیب و طاهر است به اذان خدا گیاه خوب در آن رشد می‌کند و زمینی که پاکیزه نیست جز خار و خاشاک پرورش نمی‌دهد. این بیان نیز تمثیلی برای انسان‌ها و اعمال آنها است.