قلب سلیم؛ سرمایه اصلی انسان در زندگی/ دوری از تظاهر؛ عامل حفظ سرمایه معنوی حیات

فاطمه فرهانی، مدرس علوم قرآنی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره جزء 23 قرآن کریم با بیان اینکه این جزء شامل سوره‌های یاسین، صافات، ص و زمر است، اظهار کرد: شروع جزء از آیه 26 سوره یاسین و ختم آن آیه 31 سوره زمر است.

وی به بیان نکاتی درباره هر یک از سوره‌های این جزء پرداخت و گفت: سوره یاسین از سوره‌های مکی قرآن است که 83 آیه دارد. محتوای این سوره شامل چهار بخش عمده است؛ رسالت پیامبر اسلام(ص) و قرآن مجید و هدف نزول آن، چگونگی دعوت پیامبر اسلام(ص) به‌سوی توحید و مبارزه با شرک، نکات توحیدی و آیات و نشانه‌های عظمت پروردگار در عالم هستی و بخش آخر مسائل مربوط به معاد و دلایل آن و چگونگی حشر و نشر، سؤال و جواب در قیامت، پایان جهان و بهشت و دوزخ است. در فضیت قرائت این سوره از امام صادق(ع) آمده است: هر کس سوره یاسین را در روز پیش از آنکه غروب شود بخواند، در تمام روز محفوظ و مرزوق خواهد بود و هر کس آن را در شب پیش از خفتن بخواند، خداوند هزار فرشته را برای او مأمور می‌کند تا او را از هر شیطان رانده شده و هر آفتی حفظ کند.

محتوای سوره «ص» در پنج بخش قابل تقسیم است

فرهانی ادامه داد: سوره صافات دومین سوره از جزء 23 در مکه نازل شده و 82 آیه دارد. محتوای سوره در پنج بخش قابل تقسیم است. بخش اول درباره گروه‌های مختلف از فرشتگان خداوند، شیاطین سرکش و سرنوشت آنها، بخش دوم، درباره کافران و انکارشان نسبت به نبوت و معاد و عاقبت آنها در قیامت است. همچنین گوشه‌ای از نعمات بهشتی و شادکامی‌های بهشتیان در این بخش شرح داده شده است. در بخش سوم فرازهایی از تاریخ پیامبران بزرگ مانند نوح، ابراهیم، اسحاق، موسی، هارون، لوط و یونس به‌صورت فشرده بازگو شده است. در بخش چهارم در مورد بدترین نوع شرک یعنی اعتقاد به رابطه خویشاوندی میان خدا و جن سخن می‌گوید. در بخش پنجم نیز به بیان پیروزی لشکر حق بر لشکر کفر و شرک و نفاق و گرفتار شدن کافران به عذاب الهی، ضمن تنزیه پروردگار می‌پردازد.

به گفته این مربی قرآن در فضیلت تلاوت سوره صافات از پیامبر اکرم(ص) روایت شده کسی که سوره صافات را بخواند به عدد هر جن و شیطانی 10 حسنه به او داده می‌شود و شیاطین متمرد از او فاصله گیرند و از شرک پاک شود و دو فرشته‌ای که مأمور حفظ او هستند، روز قیامت درباره او شهادت می‌دهند که به رسولان خداوند ایمان داشته است.

وی در خصوص سوره ص بیان کرد: سومین سوره، ص است که در مکه نازل شده و 88 آیه دارد؛ محتوای این سوره شامل پنج بخش مهم است. مسائل توحید، مبارزه با شرک و نبوت پیامبر(ص) و لجاجت مشرکان، گوشه‌هایی از تاریخ 9 تن ازپیامبران به‌ویژه حضرت داود، سلیمان و ایوب بیان شده است. بخش سوم، به شرح سرنوشت سرکشان در قیامت و جدال آنها در دوزخ می‌پردازد. بخش چهارم به آفرینش انسان و سجده فرشتگان بر آدم اشاره دارد. بخش پنجم سوره نیز تهدیدی برای دشمنان و تسلی خاطری برای پیامبر(ص) و عدم طلبیدن اجر و مزد ایشان است.

فرهانی افزود: امام باقر(ع) می‌فرمایند: «کسی که سوره ص را در شب جمعه بخواند از خیر دنیا و آخرت آنقدر به او بخشیده می‌شود که به هیچ‌ کس داده نشده است جز به پیامبران مرسل و فرشتگان مقرب».

وی با اشاره به سوه زمر، آن را مکی، دارای 75 آیه و متشکل از پنج بخش مهم توصیف کرد و گفت: دعوت به توحید در تمام ابعاد، در مقاطع مختلف همچون معاد، دادگاه عدل الهی، ثواب و جزا، ترس و وحشت روز قیامت، اهمیت قرآن مجید و تأثیر آن در جان آدمی، بیان سرنوشت اقوام پیشین و مجازات دردناک الهی نسبت به تکذیب‌کنندگان آیات حق و آخرین بخش سوره زمر نیز درباره توبه و باز بودن درهای بازگشت به‌سوی خداوند متعال است. در فضیلت قرائت این سوره از پبامبر(ص) آمده است کسی که این سوره را بخواند، خداوند امیدش را از رحمت خود قطع نخواهد کرد و پاداش کسانی را که از خدا می‌ترسند به او عطا می‌کند.

این مربی قرآن اظهار کرد: با توجه به سوره‌های یاد شده در این جزء، اولین نکته مربوط به مباحث شش‌گانه معاد است که شامل موارد زیر است؛ اعتقاد به معاد که امری فطری است، بازتاب معاد در زندگی انسان، دلایل عقلی معاد، قرآن و معاد، معاد جسمانی و بهشت و دوزخ است. دومین نکته مهم در این سوره، آیات پایانی سوره صافات است. تأکید شده است در پایان هر مجلسی که انسان قصد ترک آن را دارد، قرائت این آیات فراموش نشود تا روز قیامت پیمانه انسان پر از اجر و پاداش باشد و گناهان آن مجلس از وی ساقط شود: «سُبْحَانَ رَ‌بِّکَ رَ‌بِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ ﴿١٨٠﴾ وَسَلَامٌ عَلَى الْمُرْ‌سَلِینَ ﴿١٨١﴾ وَالْحَمْدُ لِلَّـهِ رَ‌بِّ الْعَالَمِینَ ﴿١٨٢﴾؛ منزّه است پروردگار تو ـ پروردگار عزتمند ـ از آنچه مشرکان او را بدان وصف مى کنند (180) و سلام خدا بر همه فرستادگان (181) و سپاس خداى را که پروردگار جهانیان است (182)»، (صافات، 180-182).

وابستگی مطلق به خداوند؛ ویژگی بارز انبیای الهی

فرهانی ادامه داد: سومین نکته، اشاره به اوصاف برجسته شش پیامبر بزرگ به‌عنوان الگو و اسوه برای انسانها است که در این جزء می‌توان یافت. از مهم‌ترین اوصاف پیامبران یاد شده؛ بندگی خداوند متعال به معنای حقیقی یعنی وابستگی مطلق به خداوند، دارا بودن درک و بینش قوی و علم و قوت کافی برای انجام کارها، اخلاص در نیت و عمل، برگزیده شدن بنده خاص به دلیل ایمان و عمل صالح در منصب رسالت و نبوت، صبر و استقامت که بسیار مؤثر در این امر است و روح تقوی و فداکاری است که در پیامبران وجود دارد.

این مدرس قرآن در ادامه به بیان نکاتی در خصوص برخی آیات جزء بیست و سوم قرآن پرداخت و گفت: آیه «اذْ جَاءَ رَ‌بَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» ﴿صافات/٨٤﴾ آیه قابل توجهی در این جزء است. در تفسیر قلب سلیم، از امام صادق(ع) روایت شده است: قلب سلیم، قلبی است که خدا را ملاقات کند، در حالیکه کسی جز او در آن نباشد.

قلب سلیم تنها سرمایه انسان در روز قیامت است

وی با بیان اینکه تنها سرمایه نجات انسان در روز قیامت قلب سلیم است، گفت: این موضوع در آیات 89 و 88 سوره مبارکه شعراء نیز ذکر شده که از زبان حضرت ابراهیم(ع) آمده در آن روز مال و فرزندان سودی نمی‌بخشد، مگر کسی که با قلب سلیم به پیشگاه خداوند متعال آید. درون و باطن انسان، گرفته شده از فطرت خدایی است، خوب است که پاک از هر گونه شرک و آلودگی‌های گناه باشد. اگر نیت انسان در زندگی و امور آن، خدایی و به دور از هر گونه تظاهر و ریا و دنیاپرستی باشد، صاحب چنین قلبی، انسانی وارسته و موفق خواهد بود و همواره سرمایه اصلی خود را خواهد داشت.

فرهانی در ادامه با اشاره به آیه «إِنَّمَا أَمْرُ‌هُ إِذَا أَرَ‌ادَ شَیْئًا أَن یَقُولَ لَهُ کُن فَیَکُونُ؛ وقتى ایجاد چیزى را بخواهد، کارش جز این نیست که به آن مى‌گوید: باش. پس آن موجود مى‌شود»، (یس/82) اظهار کرد: این آیه تأکید بر اراده و قدرت خداوند متعال در ایجاد هر گونه حادثه در کائنات دارد که برای او بسیار سهل و آسان است. کافی است که بگوید موجود باش، آن نیز بی‌درنگ موجود می‌شود. ایمان به این مسئله سبب می‌شود انسان همچنان بر ضعف اراده و قدرت خود در برابر خداوند متعال معتقد باشد و خود را بالاتر و قدرتمندتر نداند؛ چرا که دار و ندار انسان از وجود حق و اراده او است و هر لحظه خداوند متعال اراده کند، تمام هستی انسان به نیستی تبدیل می‌شود.

این مدرس قرآن گفت: آیه 10 از سوره مبارکه زمر «قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَ‌بَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَـٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَأَرْ‌ضُ اللَّـهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُ‌ونَ أَجْرَ‌هُم بِغَیْرِ‌ حِسَاب» اشاره به تقوی و اخلاص در عمل دارد. مؤمنان در این آیه بسیار شصخیت بارزی نشان داده شده‌اند. احساس مسئولیت و تعهد در پیشگاه حق از مهم‌ترین خصلت‌های مؤمن است که شخصیت آنها را با کرامت بالا می‌برد و پاداش نیکی هم به همراه خواهد داشت. در حقیقت تقوی در اینجا عامل بازدارنده و احسان و نیکی عامل حرکت‌آفرین است که باعث ترک گناه و انجام فرایض و مستحبات می‌شود.