قیامت، ظرف ظهور باطن اعمال است/ تجلی چهره اخروی عمل در معاد
گروه فعالیت‌های قرآنی: قیامت ظرف ظهور باطن اعمال است، هر پاداش و عذابی که به انسان داده می‌شود در حقیقت چهره اخروی عمل اوست و جهنم در واقع صورت باطنی گناه است.
حجت‌الاسلام علی آلبکل، معاون آموزش و پژوهش مدارس علمیه خوزستان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره جزء هفدهم قرآن کریم با اشاره به آیه 73 از سوره انبیاء «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدِین؛ و ما به آنها انجام کارهاى خیر و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات را وحى کردیم و آنها تنها ما را عبادت می‌کردند»، اظهار کرد: هر چند این آیه در توصیف پیشوایان هدایت است ولی حالتی در آن آمده که مراتب ضعیف‌تر آن را می‌توان در دیگران نیز مشاهده کرد.
وی افزود: لازم است ابتدا بدانیم همانگونه که از آیه شریفه مشخص است وحی به دو صورت ممکن است رخ دهد؛ یکی وحی علمی است که در این نوع گیرنده به چیزی که نمی‌دانست عالم می‌شود. نوع دیگر وحی فعل عملی است به این صورت که فرد گیرنده در خود میل و اشتیاق شدید به کاری را پیدا کرده و درصدد انجام آن برمی‌آید.
آلبکل افزود: در آیه مورد بحث سخن از وحی فعل و کارهای خیر است و نمونه‌های قابل درک این نوع وحی را همه می‌توانند در خود احساس کنند؛ زمانی که بدون مقدمه در خود میل شدیدی به انجام کار خیری پیدا می‌کنید و به تکاپو می‌افتید تا به هر ترتیب که شده آن را انجام دهید، مصداق و نمونه ضعیف شده‌ای از وحی فعل خیر است. از نمونه‌های این نوع وحی، وحی به مادر حضرت موسی(ع) برای رها کردن او در آب است و می‌توان این برداشت را داشت که این نمونه از وحی از نوعی عمومیت برخوردار است و مختص پیامران نیست.
قدردانی از دانشمندان مصداق شکر نعمت است
معاون مدارس علمیه خوزستان با اشاره به آیه «وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَکُمْ لِتُحْصِنَکُمْ مِنْ بَأْسِکُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شاکِرُونَ؛ و به خاطر شما (انسان‌ها) به داود صنعت زره‌سازی و لباس جنگی آموختیم تا شما را از سختی و آسیب جنگ‌ها حفظ کند پس آیا شما شکرگزار خواهید بود؟»، (انبیاء، 80)، گفت: «لبوس» بر اساس آنچه که صاحب تفسیر مجمع‌البیان مىگوید هر گونه اسلحه دفاعى و تهاجمى مانند زره، شمشیر و نیزه را شامل مىشود ولى عبارت «لِتُحْصِنَکُم؛ تا شمارا حفظ کند» قرینه خوبی است که نشان مىدهد «لبوس» در اینجا به معنى زره است.
نکته‌ای که در این آیه وجود دارد این است که خداوند متعال می‌فرماید: ما به داود(ع) یاد دادیم که چگونه زره بسازد بعد جمله‌ای دارد که معلوم می‌سازد این تعلیم برای نفع شخصی نبوده است؛ چون نمی‌فرماید آموختیم تا با ساخت و پوشیدن زره از خود محافظت کند؛ بلکه می‌فرماید تا شما را از خطر حفظ کند این جمله نشان می‌دهد که تعلیم صنعت زره و ساخت آن به دست حضرت داود(ع) برای منفعتی عام و حفظ مؤمنان از خطر دشمنان بوده است. در پایان در قالب سؤالی به جامعه ایمانی توصیه اکید می‌فرماید که قدر این نعمت را دانسته و نسبت به آن شکرگزار باشند و زره امروز جامعه اسلامی ادوات نظامی و تدافعی است و ما نیز وظیفه داریم بر اساس دستور قرآن کریم قدردان آنها و سپاسگزار این نعمت الهی باشیم.
ذکر یونسیه
این کارشناس مسائل دینی در ادامه با اشاره به آیه ذکر یونسیه «وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادى فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِین، فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِین؛ و یاد کن صاحب ماهى(حضرت یونس) را زمانى که خشمناک از میان قومش رفت و گمان کرد که ما زندگى را بر او تنگ نخواهیم گرفت؛ پس در تاریکىهاى شب، زیر آب و در دل ماهى، ندا داد که معبودى جز تو نیست تو از هر عیب و نقصى منزّهى، همانا من از ستمکارانم. پس ندایش را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و اینگونه مؤمنان را نجات مىدهیم»، (انبیاء،87-88) بیان کرد: «نون» در لغت به معنى ماهى عظیم است. مراد از ذو النون(صاحب ماهى)، یونس پیغمبر(ع) است که از طرف پروردگار بر اهل نینوا مبعوث شد و ایشان را دعوت کرد ولى ایمان نیاوردند. پس از مدتی که از ایمانشان ناامید شد نفرینشان کرد و از خدا خواست تا عذابشان کند. یونس در حالی که از قومش غضبناک بود از میانشان بیرون شد و آنها را به عذاب خدا سپرد و رفت بدون اینکه از ناحیه خدا دستورى داشته باشد. اما همین که نشانههاى عذاب نمودار شد قوم او توبه کردند و ایمان آوردند. پس خدا عذاب را از ایشان برداشت و خداوند صحنهاى به وجود آورد که در نتیجه یونس به شکم یک ماهى بزرگ فرو رفت و در آنجا زندانى شد تا آنکه خدا آن بلیه را از او برداشته دوباره به‌سوى قومش فرستاد.
بسیارى از گرفتاریهاى سخت مولود گناهان ماست
وی اظهار کرد: جمله «کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ» نشان مىدهد نسخه‌ای که حضرت یونس(ع) آن را برای نجات خود به کار بست و خداوند او را از گرفتاری رهایش کرد جنبه اختصاصی نداشته است. بسیارى از حوادث غمانگیز و گرفتاریهاى سخت و مصیبت بار مولود گناهان ماست.
آلبکل ادامه داد: احوال قیامت در آیات نخست سوره حج چنین آمده است: «یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیم * یَوْمَ تَرَوْنَها تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَ تَضَعُ کُلُّ ذاتِ حَمْلٍ حَمْلَها وَ تَرَى النَّاسَ سُکارى وَ ما هُمْ بِسُکارى وَ لکِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَدِید؛ اى مردم از پروردگارتان پروا کنید بىتردید زلزله قیامت واقعهاى بزرگ است * روزى را مشاهده خواهید کرد که هر مادر شیردهى از کودکى که شیرش مىدهد، غافل مىشود و هر زن بارداری سقط جنین می‌کند و مردم را مست مىبینى در حالى که مست نیستند، بلکه عذاب خدا بسیار شدید است»، (حج،1-2).
صحنههایی از قیامت
به گفته معاون مدارس علمیه خوزستان، بر اساس این آیات در آن واقعه، تنها زمین نمی‌لرزد بلکه جهان به لرزه در می‌آید؛ آسمان و زمین، خورشید و ستارگان، کرات و کهکشان‌ها همه دگرگون می‌شوند.
وی افزود: «مُرْضِعَةٍ » به زنی گفته می‌شود که در حال شیر دادن به کودک است. «ذهول» هم یعنی اینکه از روی ترس و دهشت از چیزی بگذری و بروی. در آن واقعه مادرانی که در حال شیر دادن به کودکان خود هستند با اینکه عاطفی‌ترین حالت و قوی‌ترین دلبستگی عالم میان آن دو وجود دارد ولی با این حال کودک را از خود جدا کرده او را رها می‌کند و می‌رود. هر بارداری نیز طفل خود را سقط می‌کند.
آلبکل گفت: صحنه دیگر این است که مردم هراسان و وحشت‌زده را که می‌نگری گمان می‌کنی که مست‌اند و عقل از سرشان پریده؛ اما اینطور نیست؛ عذاب شدید خدا آنها را به این روز انداخته است.
جهنم صورت باطنی گناه است
این کارشناس دینی گفت: عذاب توبه‌شکنان در آیه «کُلَّما أَرادُوا أَنْ یَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِیدُوا فِیها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِیق؛ هر گاه بخواهند از دوزخ و غم و اندوه‌هاى آن خارج شوند آنها را به آن باز مىگردانند، و به آنان گفته مىشود، بچشید عذاب سوزان را»، (حج، 22) مطرح شده است. از آنجایی که قیامت ظرف ظهور باطن اعمال است هر پاداش و عذابی که به انسان داده می‌شود در حقیقت چهره اخروی عمل اوست و جهنم در واقع صورت باطنی گناه است؛ بنابراین می‌توان گفت این حالتی که آیه از آن سخن می‌گوید حقیقت و باطن همان حالت دنیایی این عده است که در دنیا چون به گناه عادت کرده بودند هرگاه تصمیم به ترک آن می‌گرفتند باز دوباره به سمت آن برگشته و جان به آتش گناه می‌سوزاندند؛ همین حالت یعنی فاصله گرفتن و برگشتن به گناه در قیامت به این شکل ظهور می‌کند که خداوند در قرآن می‌فرماید: هر گاه بخواهند از دوزخ و غم و اندوه‌هاى آن خارج شوند آنها را به آن باز مىگردانند.
وعده الهی در دفاع از مؤمنین
وی اظهار کرد: آیه «إِنَّ اللَّهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا؛ بدون تردید خداوند از اهل ایمان دفاع می‌کند» (حج، 38) نویدی به رسول خدا(ص) است و به آن حضرت برابر تهدیدها و تعرضات دشمنان اسلام چنین بشارت می‌دهد که بگذار طوائف و قبائل عرب و یهود و نصارا و مشرکان شبه جزیره دست به دست هم دهند تا مؤمنان را تحت فشار قرار داده و به گمان خود نابود کنند ولى خداوند وعده دفاع از آنها را داده است.
آلبکل تأکید کرد: نکته قابل توجه این است که این وعده الهى مخصوص مؤمنان عصر پیامبر(ص) برابر مشرکان نبوده بلکه حکمى است که در همه اعصار و قرون جریان دارد. مهم آن است که اگر ما مصداق «الَّذِینَ آمَنُوا» باشیم، دفاع الهى از ما حتمى و تخلف‌ناپذیر خواهد بود.
