قیامت تضمین‌کننده شریعت است/ تلاش؛ عنصر حقیقی انسانیت انسان
گروه فعالیت‌های قرآنی: موضوع نزدیک دوسوم آیات قرآن مربوط به معاد و قیامت است، گفت: اینکه خداوند بخش معظم کتاب هدایت خود را به قیامت اختصاص داده، نشان‌دهنده آن است که قیامت تضمین‌کننده شریعت است.
حجت‌الاسلام محمد انصاری، مدیر پژوهش دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره جزء بیست و هفتم قرآن کریم گفت: ابتدای جزء بیست و هفتم قرآن، اواسط سوره ذاریات محسوب می‌شود، «ذاریات» به معنی بادهای حامل ابر است، از این ابتدا می‌توان دریافت که خداوند گاهی اوقات با نام بردن از برخی نعمت‌ها که شاید به چشم ما دیده نشوند، به آنها قسم یاد می‌کند که اهمیت آنها را یادآور شود؛ یکی از این نعمت‌ها «ذاریات» است.
وی گفت: برای شناخت اهمیت این نعمت الهی کافی است که در شهرهای صنعتی مثل اهواز، اصفهان و تهران چند روزی وزش باد متوقف شود، آن موقع است که آلودگی هوا در روند روزمره زندگی افراد مشکل ایجاد می‌کند و تنفس و پاکی هوا را به مخاطره می‌اندازد، این نشان‌دهنده این است که بادها که خداوند در این سوره به آنها قسم یاد فرموده، از نعمت‌ها و نشانه‌های خداوند هستند؛ خداوند در جایی دیگر نیز فرموده است: «وَ هُوَ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِه؛ و اوست که بادها را پیشاپیش [باران] رحمتش مژده رسان مىفرستد»، (اعراف/ 57).
وی در بیان فضیلت این سوره گفت: سوره ذاریات پنجاه و یکمین سوره قرآن محسوب می‌شود و مکی است، قطب راوندی در کتاب الدعوات در رابطه با این سوره این فضیلت را ذکر کرد‌ه‌اند که هر کس این سوره را قرائت کند مانند چراغی درخشان موجب نورانیت او در شب اول قبر خواهد بود.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به آیات مهم این سوره گفت: آیه 50 این سوره، آیه بسیار زیبایی است که می‌فرماید: «فَفِرُّوا إِلَى اللَّه» به جانب خدا فرار کنید؛ فرار به خدا به معنی انقطاع از غیر خدا؛ کنده شدن از خلق و ملحق شدن به خدا است، در ادعیه مثل مناجات شعبانیه و ابوحمزه ثمالی که مناجات‌های عارفانه و بسیار زیبایی هستند، ائمه(ع) به این محتوا نظر داشتند، آنجا که می‌فرمایند: «رب هب لی کمال الإنقطاع الیک؛ خدایا نهایت انقطاع را به ما کرامت کن»، این آیه از آیات عرفانی قرآن مجید است که با نظر به آن می‌توان به برخی از این مراتب دست یافت.
سودمندی تذکر به مومنان
انصاری آیه 55 این سوره را از دیگر آیات بارز آن دانست و اظهار کرد: این آیه به پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِین؛ به مؤمنان اندرز بده که این تذکردادنها، سبب نفع مؤمنان است»، تذکر شاید به این موضوع عنایت داشنه باشد که برخی داستان‌ها و آیات در قرآن چندین و چندبار به آنها اشاره شده است، این تذکر سبب نفع است، الزاماً نیاز نیست انسان برای پیشرفت همیشه نکته جدیدی به دست آورد، برخی چیزها نیازمند به تذکرهستند، تذکر نکته‌ای است که فرد آن را می‌داند اما گاهی اوقات مورد غفلت قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به سوره طور، گفت: طور به معنی کوه است، خداوند در ابتدای این سوره قسم یاد می‌کند: «وَ الطُّورِ وَ کِتابٍ مَسْطُور»، طور در اینجا به معنی کوهی است که دارای جایگاه و عظمت باشد و آن جایی نیست جز وادی طور که حضرت موسی(ع) در آنجا عبادات خود را انجام می‌داد و با خدا خلوت داشت.
به گفته این مدرس حوزه و دانشگاه، این سوره 52 آیه دارد و مکی است و در فضیلت قرائت سوره به نقل از امام صادق(ع) آمده است که هر کس این سوره را بخواند خیر دنیا و آخرت برای او جمع می‌شود و رحمت خدا شامل حال او خواهد شد.
مدیرپژوهش دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز با بیان اینکه همه آیات این سوره تقریباً مربوط به آخرت یا قیامت است، گفت: خداوند در ابتدای سوره چندین قسم یاد می‌فرماید: «وَ الطُّورِ، وَ کِتابٍ مَسْطُورٍ، فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ، وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ، وَ السَّقْفِ الْمَرْفُوعِ، وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ» این قسم‌ها را یاد می‌فرماید که در نهایت بفرماید: «إِنَّ عَذابَ رَبِّکَ لَواقِعٌ؛ عذاب خداوند به‌طور قطع واقع خواهد شد»، (طور/7)، از ابتدای سوره، قاری این آیات را آماده می‌کند که او را متذکر سازد قیامتی هست که باید در آن حساب و کتاب پس دهد.
دوسوم آیات قرآن مربوط به آیات معاد و قیامت است
وی با اشاره به اینکه نزدیک دوسوم آیات قرآن مربوط به آیات معاد و قیامت است، گفت: این آمار، آمار بسیار عجیبی است، برخی سوره‌ها مثل سوره واقعه از ابتدا تا انتها مربوط به قیامت هستند؛ چرا خداوند بخش معظم کتاب هدایت خود را به قیامت اختصاص داده است؟ چون قیامت تضمین‌کننده شریعت است، اگر بنده خدا تصور کند که هیچ حساب و کتابی نخواهد داشت، نسبت به انجام واجبات، اهمال خواهد کرد و نسبت به ترک محرمات ابایی نخواهد داشت.
انصاری ادامه داد: چه چیزی می‌تواند این ترمز حرکت تندروی انسان را بکشد و او را متوقف کند؟ اینکه انسان بداند در این حرکت سریع خود در جلو یک ایست بازرسی به نام قیامت وجود دارد و بداند خداوند ناظر است.
این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: سوره بعد، سوره نجم است که از سوره‌های مکی است، آیات ابتدایی سوره از آیات مهم قرآنی در اعتقادات محسوب می‌شود، خداوند می‌فرماید: «وَ النَّجْمِ إِذا هَوى، ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوى؛ قسم به ستاره‌ای که فرومیافتد، که یار شما نه گمراه شده و نه به راه کج رفته است»، (نجم، 1-2)، که منظور وجود با برکت حضرت محمد(ص) است که هیچگاه گمراه و منحرف نبوده است، عده‌ای متأسفانه چنین می‌انگارند که پیامبر(ص) شاید پیش از رسالت و یا در حین رسالت، گاهی اوقات لغزش‌هایی داشته است، برخی که ادعای روشنفکری دارند چنین مطالبی را مطرح می‌کنند اما در آیات کریمه الهی که بزرگترین اعجاز پیامبر(ص) محسوب می‌شود و بزرگترین راهنمایی بشر است، این آیه قرآن که جزو آیات محکم قرآن است به صراحت بیان می‌فرماید: این پیغمبر شما، دارای عصمت است، افرادی که به ادبیات عرب واقف هستند، می‌دانند که عبارت «ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوى» دلالت بر استمرار دائمی می‌کند؛ یعنی در گذشته حال و آینده چنین است و در هیچ برهه‌ای پیامبر(ص) دچار خطا و لغزش نشده است.
وی در ادامه به بیان چرایی اشاره خداوند به عصمت پیامبر(ص) در این آیات اشاره کرد و گفت: آن چنانکه جناب سیوطی که از علمای اهل سنت محسوب می‌شود در تفسیر در المنثور اشاره دارد هنگامی که ماجرای سدّ ابواب پیش آمد و پیامبر(ص) از جانب خدا مأمور شد تمام درهای منازل اصحاب را که مشرف به مسجد نبوی بودند، مسدود می‌کند و تنها در خانه حضرت علی(ع) به سمت مسجد نبوی باز باشد، عده‌ای نزد پیامبر(ص) آمدند و به ایشان اعتراض کردند، در حالیکه در آیات قرآن داریم وقتی خدا و رسول او حکم کردند، دیگر مؤمنان برابر حکم الهی و دستور پیامبر(ص) از خود اختیاری ندارند، سیوطی می‌گوید وقتی پیامبر این اعتراضات را شنیدند بر فراز منبر رفتند و آیات نخست سوره نجم را خواند: یعنی پیامبر(ص) شما هیچگاه گمراه و منحرف نبوده و سخن او، چیزی جز وحی الهی نیست که خدای بلندمرتبه به او آموخته است، اینجا بود که وقتی این افراد این سخنان را شنیدند عقب‌نشینی کردند.
مدیرپژوهش دانشگاه امیرالمؤمنین(ع)اهواز گفت: ادامه آیات اشاره به مقامات عالیه پیامبر(ص) دارد، در این آیات بالاتر از عصمت، به برخی از مقامات معنوی ایشان اشاره می‌شود، پیامبر(ص) هنگامی که به معراج رفت: «ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى، فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنى؛ به ساحت قدس الهی نزدیک و نزدیک‌تر شد و پیامبر(ص) مانند نزدیکی دو طرف یک کمان به ما نزدیک شد»، (نجم، 8-9) و بعد ادامه می‌دهد آیا می‌خواهید با ایشان مجادله کنید؛ لذا این آیات به مقام ملکوتی پیامبر(ص) اشاره دارد.
وی با اشاره به آیات 40 و 39 سوره نجم: «وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى، وَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرى» بیان کرد: برای انسان چیزی جز تلاش او وجود ندارد، به‌زودی تجسم سعی و تلاش خود را خواهد دید، در برخی از آیات کریمه الهی مثلاً در آیه 30 سوره آل‌عمران به این حقیقت اشاره شده است: «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوء؛ انسان در روز قیامت، همه کارهایی را که انجام داده است می‌بیند».
تلاش، عنصر حقیقی و اساسی برای انسانیت انسان
انصاری با بیان اینکه انسان باید برای بندگی خداوند تلاش کند، گفت: گویا خدا در این آیات می‌فرماید انسان چیزی نیست جز تلاش؛ یعنی تلاش، عنصر حقیقی و اساسی برای انسانیت انسان محسوب می‌شود و چه بسا گفته باشد اگر کسی سعی و مجاهدت نداشته باشد، چیزی در قیامت در دست نخواهد داشت که انسانیت خود را ارائه کند، به هر روی می‌طلبد در سال جاری که سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی است، این آیه را سرلوحه کار خود قرار دهیم.
این مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه در رابطه با سوره قمر گفت: این سوره مکی است، ابن عباس از پیامبر(ص) نقل کرده که قاری این سوره در روزی که همه روسیاه خواهند بود مانند ماه شب چهاردهم محشور خواهد شد، زیبایی این سوره این است که در ابتدای آن به نزدیک بودن قیامت و معجزه بزرگ پیامبر(ص) (شق‌القمر) اشاره کرده است.
مدیرپژوهش دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز ادامه داد: باید همواره قیامت را نزدیک خود بدانیم: خداوند در آیه‌ای می‌فرماید: کافران هیچ وقت روز قیامت را نزدیک نمی‌بینند اما اهل ایمان، روز قیامت را در حال حاضر برای خود مجسم می‌دانند.
معجزه شق‌القمر پیامبر(ص)
انصاری در ادامه به موضوع شق‌القمر پرداخت و گفت: عده‌ای نزد پیامبر(ص) آمدند و از ایشان خواستند اگر واقعاً پیامبر خدا هستند برای آنها معجزه‌ای بیاورد و معجزه این باشد که ماه را به دو نیم، قسمت کند، ماه قرص کامل خود را داشت، پبامبر(ص) پس از اتمام حجت با ایشان، با دست مبارک خود اشاره کردند و به اذن الهی، یکی از بزرگترین معجزات ایشان که تقسیم کردن ماه به دو قسمت بود، انجام شد. پیامبر(ص) همه را به شهادت گرفت که بدانید به خواست خداوند این معجزه به دست من محقق شد، اما متأسفانه وقتی عده‌ای آنقدر گناه کرده باشند که گناه وبال ایمان آنان شده باشد، بزرگترین نشانه‌های الهی را هم که ببینند، باز حقیقت را نمی‌پذیرند، پس از آن اتهام سحر را به پیامبر(ص) زدند و در آیه بعد می‌فرماید: «وَ إِنْ یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَ یَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِر؛ وقتی نشانه‌ای ببینند رویگردان می‌شوند و می‌گویند یک جادوی همیشگی است»، (آیه 2 سوره قمر)؛ لذا چشم انسان همیشه باید به روی حقایق روشن باشد و هیچ وقت بر اثر گناهان طوری نشود که نشانه‌های بارز الهی را مشاهده نکند.
این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: برخی ممکن است بگویند شاید این معجزه یک دروغ تاریخی باشد، شاید برخی از دشمنان یا برخی از افرادی که ادعای علم دارند، خیال کنند چنین امری امکانپذیر نیست، اینجاست که علم جدید با پیشرفت خود می‌تواند به این حقیقت دست پیدا کند، چنانکه در تحقیقاتی که «ناسا» انجام داده بود، اخیراً اعلام کرده بودند، بعد از ورود به کره ماه و بررسی‌هایی که درباره تصاویر فضایی کره ماه انجام دادند، این حقیقت را اثبات کردند که کره ماه زمانی در اثر واکنشی به دو قسم تقسیم شده و مجدداً بر اثر واکنش‌های فضایی که صورت گرفته این دو نیم بهم آمده‌اند؛ بنابراین، این معجزه بر اثر پیشرفت علم ثابت شده است، به هر روی علم و دین هیچگاه با هم در تضاد نبوده‌اند و دین همیشه در پیشرفت علم کمک کار بوده است.
تکرار داستان پیامبران دلالت بر اهمیت آنها دارد
وی ادامه داد: در نهایت سوره با اینکه مختصر است، سرگذشت 4 قوم از پیامبران الهی را ذکر می‌کند؛ قوم نوح، ثمود، لوط و حضرت موسی(ع) که پس از هر داستان که متذکر می‌شود، بلافاصله می‌فرماید: «وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِر؛ به راستی قرآن را برای تذکر آسان کردیم، آیا کسی هست که این تذکرات ما را بپذیرد؟»، عینا این آیه پس از هر داستان در این سوره تکرار می‌شود.
مدیرپژوهش دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز تأکید کرد: این موضوع باید دقت ما را بالا ببرد که در این ختم قرآن‌ها که ما داریم، هنگامیکه بارها و بارها داستان‌های پیامبران را می‌خوانیم، نباید تصور شود که تکرار داستان‌ها بی‌سود است بلکه این تکرارها نشانه اهمیت آنها است.
انصاری ادامه داد: سوره الرحمن، با عنوان عروس قرآن از سوی پیامبر(ص) نامیده شده که ناظر بر آیات زیبای این سوره است که بیاگر نعمت‌های الهی است، در این سوره آیه «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبان» چندین بار تکرار شده که در روایات توصیه شده است پس از رسیدن به این آیه بگویید: «ما من شیء من آلائک رب أکذب؛ من به هیچ کدام از نعمت‌ها و نشانه‌های تو تکذیب‌کننده نیستم».
وی در پایان با اشاره به سوره‌های پایانی این جزء گفت: از حضرت فاطمه(س) نقل شده است که اگر کسی سوره رحمن، واقعه و حدید را بخواند، جزو اهل بهشت در آسمان‌ها و زمین خوانده می‌شود.
