بررسی ساختار مقام عجم یا ماهور در هنر تلاوت + فیلم

به گزارش ایکنا، این روزها شیوع ویروس کرونا، باعث ایجاد شرایط خاصی در کشور شده، که از جمله توصیه اکید به مردم برای حضور در خانه و تردد حداقلی در سطح معابر عمومی است. این شرایط و فرصت ایجاد شده می‌طلبد در فضای مجازی نیز مطالب و محتوای مناسب تهیه و منتشر شود تا در جمع خانواده‌ها بهره‌برداری مناسبی صورت گیرد.

فیلم‌های ارائه نکات آموزشی مقامات و الحان در هنر تلاوت قرآن نیز در همین راستا منتشر می‌شود که شاهد انتشار سومین قسمت هستیم.

علاقه‌مندان می‌توانند روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه، ساعت ۱۷ شاهد انتشار این فیلم همراه با متن آن در سایت ایکنا و در شبکه‌های اجتماعی iqnanews@ باشند.

این مجموعه آموزشی به درخواست خبرگزاری قرآن با تدریس رضا روانبخش، کارشناس حوزه موسیقی و مدرس آواز اصیل ایرانی، تهیه شده است.

قسمت سوم: ساختار موسیقایی مقام عجم یا ماهور

مقامات موسیقی به ویژه در موضوع مورد بحث یعنی مقامات و الحان موسیقایی در هنر تلاوت قرآن به دو شکل متصل و یا منفصل ارائه می‌شوند که هر کدام برای خود دارای تعاریف مشخصی هستند.

یک سری اجناس و اجزای موسیقایی وجود دارد که تعداد آن‌ها نیز زیاد نیست که اگر همه این اجزا و اجناس را بیاموزیم می‌توانیم همه مقامات را با استفاده از این اجزاء تحلیل کنیم. برای مثال گفته می‌شود که جنس پایین مقام بیات، جنس بیات به اضافه جنس بالای نهاوند به صورت متصل است.

در حال حاضر، اجزای مهمی که باید در ساختار مقامات یاد بگیریم، یک سری سه نتی‌ها پشت سر هم هستند یعنی سه تا نت پشت سر هم با یک فوصل خاص که به آن‌ها ثلاثی و یا در اصطلاح موسیقایی تریکورد گفته می‌شود.

همچنین، به چهار نتی‌ها یعنی چهار نت پشت سر هم نیز دانگ گفته می‌شود که در موسیقی عربی و کتب قدیمی موسیقی ایرانی که به زبان عربی نگاشته شده، جنس الاربع نام دارد و در اصطلاح موسیقایی امروزی نیز از آن به عنوان تتراکورد یاد می‌شود. همچنین، به پنج‌‌نتی‌ها نیز که در موسیقی عربی از آن به عنوان عقد یاد می‌شود، پنتاکورد گفته می‌شود.

در این بین ساختاری که بیشتر مورد استفاده قرار دارد، چهار نتی‌‌ها هستند. البته اگر به این سه ساختار به خوبی واقف باشیم، می‌توانیم تمامی مقامات موسیقایی را به خوبی تحلیل کنیم.

از مهمترین تتراکوردهایی که وجود دارد، تتراکورد ماهور یا عجم (در عربی) و یا ماژور (در موسیقی غربی) است. در این گام فاصله نت دوم نسبت به نت اول یک پرده کامل است. فاصله نت سوم نسبت به نت دوم نیز به همین صورت یک پرده کامل بوده و فاصله درجه چهارم نسبت به درجه سوم دارای فاصله نیم‌پرده‌ای (یک دوم پرده) است.

برای اینکه این فوصل را به خوبی بیاموزیم، باید به صورت فراوان بر روی آن تمرکز کنیم تا بتوانیم تتراکورد عجم یا ماهور را به خوبی فرا بگیریم.