نگاهی به زندگينامه علامه سيد جعفر شهيدی

گروه هنر: سيد جعفر شهيدی فرزند سيد محمد سجادی از دانشمندان و مفاخر بزرگ ادبی ايران در سال 1297هجري شمسي در شهر بروجرد به دنيا آمد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه لرستان، در آستانه برگزاری همايش ملی علامه سيد‌جعفر شهيدی در بروجرد، سيد‌محسن شهيدی، فرزند وی پيامی به دبيرخانه همايش ارسال كرد.

در اين پيام آمده است: در آستانه پنجمين سالگرد درگذشت علامه فقيد سیـدجعفر شهيدی رضوان‌الله عليه، همت والای جمعی از فرهيختگان و پاسداران فرهنگ و انديشه، سرانجام آرزوی چند ساله شيفتگان و ارادتمندان آن فرزانه پارسا را برآورده ساخت و زمينه‌ای فراهم آورد تا تجليلی ديگر بار از آن نمـاد پاك نهاد وحدت حوزه و دانشگاه، سروش روح‌نواز همسرايی دين و دانش را در فضای تعليم و تربيت كشور طنين‌انداز سازد.

در بخش ديگر اين پيام آمده است: در تحقق اين مهم، اعضای خانوادۀ مرحوم علامه شهيدی و ساير بستگان و بازماندگان آن زنده ياد خود را رهين عزم ستودنی و اهتمام درخور تقدير مديران و مسئولان مؤسسات، نهادها و ارگان‌های فرهنگی و اجرايی مختلف كشور به‌خصوص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد می‌دانند و بدين وسيله سپاس و امتنان بی‌كران خود را به پيشگاه اين بزرگواران و تمامی دست‌اندركاران اين همايش بزرگ ملی تقديم می‌دارند.

در ادامه گوشه‌ای از زندگینامه این علامه آمده است، که از نظر می‌گذرانیم، سيد‌جعفر شهيدی، فرزند سيد‌محمد سجادی از دانشمندان و مفاخر بزرگ ادبی ايران در سال 1297 هجری شمسی در شهر بروجرد به دنيا آمد، وی دوران تحصيل ابتدايی و اندكی از متوسطه را در اين شهر و ادامه آن را در تهران به انجام رساند.

علامه شهيدی ابتدا به نام سجادی معروف بود كه بعدها تغيير شهرت داده و با نام شهيدی در مراكز علمی و دانشگاهی شهرت پيدا كرد.

در سال 1320 برای تحصيل علوم دينی و فقه و اصول راهی نجف شد و تحصيلات حوزوی را در اين شهر كه شهر علم نام داشت تاحد رسيدن به درجه اجتهاد ادامه داد.

وی پس از آن چند سالی را در عوالم طلبگی در قم سپری كرده و از محضر آيت‌الله بروجردی و بسياری از مراجع و بزرگان دينی استفاده كرد اما بعد از هفت سال به علت بيماری به تهران بازگشت چون بايد هر هفته به پزشك مراجعه می‎كرد و درنتيجه از رفتن به حوزه باز می‌ماند.

وي برای گذران زندگی و به ‌منظور ترجمه متون عربی، علامه شهيدی نزد سنجابی‌(وزير فرهنگ وقت) می‌رفت اما به او اشتغال به تدريس پيشنهاد شد.

شهيدی پس از بازگشت به ايران موفق به دريافت گواهينامه مدرسی شد و از وزارت فرهنگ سابق ديپلم ادبی را اخذ كرد.

وي جهت ادامه تحصيل به دانشگاه رفت و موفق به دريافت ليسانس رشته منقول و ليسانس و دكترای زبان و ادبيات فارسی از دانشكده ادبيات تهران شد، وی در زمينه‎های ادبيات عرب و فارسی استادی بنام بود و درك محضر و همنشينی با استادانی نظير بديع‎الزمان فروزانفر، دهخدا، جلال‎الدين همايی و محمد معين اعتبار علمی و معنوی او را دو چندان كرد.

برخورد با محمد معين، باب آشنايی وی را به حضور علی‌اكبر دهخدا فراهم كرد و بعد از تشكيل مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، معاونت سازمان را به‌ ‌عهده گرفت. سپس علامه دهخدا از سيدجعفر شهيدی دعوت به همكاری كرد و در نامه‌ای به دكتر آذر‌(وزير فرهنگ وقت) نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظير، ولی كم‌نظير است».

دهخدا در اين نامه خواست كه به جای ۲۲ ساعت، به او شش ساعت تدريس اختصاص دهند تا بقيهٔ وقتش را در لغت‌نامهٔ دهخدا بگذراند، ولی درسال ۱۳۴۰ كه با مدرك دكتری به دانشگاه منتقل شد تدريس در دانشگاه را تا حدود سال ۱۳۴۵ ادامه داد، اما بعد به‌دليل ناامنی دانشگاه، دانشجويان خود را به مؤسسه دهخدا برد.

پس از سال‌ها نيز، تا پايان عمر وی هنوز دانشجويانش چهارشنبه‌ها به آنجا می‌رفتند و با شهيدی جلساتی را داشتند. بعد از مرگ محمد معين، شهيدی مسئوليت اداره سازمان لغت‎نامه دهخدا را بر عهده گرفت.

شهيدی اولين كتابش را در نجف در رد احمد كسری نوشت، هرچند بر با ارزش بودن كارهای تاريخی او (تاريخ آذربايجان، تاريخچهٔ چپق و قليان، مشعشيان و...) تأكيد داشت.

ديگر كتابش، سه جلد «جنايات تاريخ» توسط ساواك توقيف شد، اما بعدها با گذشت دوره زمانی، بعضی مطالب انتقادی را چندان ضروری نديد و آنها را از چاپ بعدی حذف كرد.

شهيدی در سال ۱۳۷۴ منزل مسكونی‎اش را به شهرداری نارمك واگذار كرد و اين خانه در همان سال به كتابخانه عمومی دكتر شهيدی تبديل شد.

شهيدی در 23 دی 1386 درگذشت و پيكر وی صبح روز چهارشنبه 26 دی ۱۳۸۶ از مقابل بنياد لغتنامه دهخدا به سمت دانشگاه تهران تشييع شد.

وي داماد سيد‌غلامرضا سعيدی از نويسندگان معاصر بيرجندی بود و در نجف اشرف هم از محضر علمای بزرگی بهره برد.

وی درس سطيح را نزد آيت‎الله حاج سيد‌يحيی يزدی و حاج ميرزا يزدی و شيخ غلامحسين اردبيلی و حاج شيخ‌ علی‌محمد بروجردی و درس خارج را نزد آيت‎الله حاج سيد‌محمود شاهرخی و ابوالقاسم خويی و درس معقول را از محضر شيخ عبدالرحيم فيض و حاج شيخ صدرا باد‌كوبه‎ای آموخت.

استاد بعد از اخذ جواز اجتهاد، به تكميل دروس جديد همت گماشت و در نزد استادانی چون فروزانفر، همايی، عصار و بهمنيار همت گماشت و به دريافت درجه دكتری نائل آمد.

شهيدی در نجف اشرف با ابوالقاسم گرجی هم درس بود، پس از بازگشت به ايران نيز با مهدی محقق آشنا شد؛ استاد شهيدی از سال 1328 به جمع مؤلفان لغتنامه دهخدا پيوست و در هيئت مقابله عضويت يافت و به معاونت مؤسسه رسيد؛ وی از سال 1346 تا 1386 در سمت رئيس مؤسسه لغتنامه دهخدا به كار تحقيق و پژوهش اشتغال داشت.

شهيدی سفرهای علمی بسياری به كشورهای مختلف از جمله مصر، عراق، الجرايز، چين و آمريكا داشته و در كنگره‎ها و همايش‎های متعددی حضور پيدا كرد.

از جمله كنگره تمدن اسلامی در بيروت و كنگره تاريخ علوم اسلامی در حلب، شهيدی بيش از 100 مقاله ادبی وتاريخی نيز در مجلات مختلف مانند يغما، وحيد، دانش، راهنمای كتاب و ديگر مجلات نوشته است.

تأليفات شهيدی مهدويت و اسلام ۱۳۲۴، جنايات تاريخ، چراغ روشن در دنيای تاريك‌(يا زندگانی امام سجاد)، تصحيح براهين‌العجم اثر مورخ‎الدوله سپهر است.

ابوذر غفاری نخستين انقلابی اسلام، شير زن كربلا اثر بنت‎الشاطی، انقلاب بزرگ اثر طه حسين، ترجمه نهج‎البلاغه ترجمات و محمد، خاتم پيامبران، مقاله از ولادت تا بعثت، محيط ادب، مجموعه سی‏‌گفتار به پاس‌‌ 50 سال تحقيقات و مطالعات سيد‌محمد محيط‌طباطبايی از مجموعه‌های شهيدی است.

معاون مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، رئيس مؤسسه لغتنامه دهخدا، رئيس مركز بين‌المللی آموزش زبان فارسی 1368، همكاری با محمد معين در تهيه فرهنگ فارسی 1346 سمت‌های ايشان است.

دريافت استادی افتخاری از دانشگاه پكن، رياست افتخاری انجمن بين‌المللی استادان زبان و ادبيات فارسی، استاد ممتازی از دانشگاه تهران، دريافت نشان درجه يك علمی از رئيس جمهوری در سال1374 از افتخارات علامه شهيدی است.

يادآور می‌شود، همايش ملی و جايزه ادبی علامه شهيدی امروز يك‌شنبه، 12 شهريورماه به‌مدت دو روز در بروجرد آغاز شده است.