به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) در باكو، امروزه رسانه‌های گروهی خبر، به خصوص شبكه‌های تلويزيونی به بخش جدا نشدنی زندگی مردم تبديل شده است. در خانه، محل كار، مسافرت، حتی در طول مسير حركت می‌توانيم به راحتی تلويزيون را تماشا كنيم. از اين نظر نقش تلويزيون و پخش چه نوع برنامه‌ها و تبليغ چه فرهنگی از اين اكران آبی يك عامل مهمی است.
همراه با برنامه‌های مختلف، تبليغ ارزش‌های معنوی و دينی توسط رسانه‌های گروهی خبر البته يكی از ضروری‌ترين احتياج‌های روز است، نقش اين عامل در تربيت ملتمان به خصوص نسل جوان خيلی مهم است.
حال ببنيم وضعيت برنامه‌های دينی در جمهوری آذربايجان چگونه است؟
در حال حاضر در جمهوری آذربايجان 7 شبكه تلويزيونی با عناوين؛ آذ تی وی، آينس، اسپيس، آ تی وی، ليدر، تلويزيون اجتماعی، خزر تی وی فعاليت می‌كند.
بررسی خود را اول از تلويزيون «آذ تی وی» كه از نظر پخش يكی از قديمی‌ترين تلويزيون‌های اين كشور است، شروع می كنيم.
اين شبكه تلويزيونی با اينكه در سال 1956 تأسيس شده است ولی تا زمان استقلال جمهوری آذربايجان يعنی تا سال 1990 هيچ برنامه دينی پخش نكرده است.
در طول اين مدت اين شبكه نه تنها هيچ برنامه دينی نساخته و پخش نكرده است بلكه در مواقعی ريشه كردن اسلام يكی از اهداف اين شبكه بوده است.
«درگاه حق»
بعد از استقلال جمهوری آذربايجان شبكه تلويزيونی «آذ تی وی» به خاطر اينكه گناهان قبلی‌اش را از بين ببرد شروع به ساخت برنامه‌های دينی كرد. به اين ترتيب پس از سال 1990 بينندگان از طريق اين شبكه برنامه «درگاه حق» را به تماشا نشستند.
اين برنامه كه هنوز هم پنج‌شنبه‌ها به مدت 15 دقيقه از اين شبكه پخش می‌شود؛ اين در حاليست كه امروز برنامه‌های شوی و تفريحی كه خيلی هم با معنويات اين مردم مطابقت ندارد به مدت يك ـ دو ساعت و يا بيشتر از شبكه پخش می‌شود.
همچنين، اجرای برنامه «درگاه حق» را عالم معروف، پروفسور «واسيم محمدعلی اف» عهداه‌دار است.
بايد اعتراف كرد كه اين برنامه دينی در حال حاضر خيلی هم معروف نيست. به خاطر اينكه صحنه‌پردازی استوديو ضعيف است و همچنين مجری در استوديو می‌نشيند و هر هفته خودش به تنهايی در مورد موضوع خاصی صحبت می‌كند و اينگونه اجراء برای بيننده خسته كننده است.
«اسلام همانطور كه هست»
بعد از مدتی، در سال 1997 محض شبكه تلويزيونی «آذ تی وی» برنامه‌ای را كه در آن اطلاعات مختلف دينی به مخاطبان ارائه می‌شد با نام «اسلام همانطور كه هست» پخش كرد.
اين برنامه كه در طول هفته يك ساعت پخش می‌شد مخاطبان بسيار زيادی پيدا كرد. لاكن، پخش اين برنامه كه طلبات معنوی مخاطبان را تا قسمتی تأمين می‌كرد پس از 4 سال در اثر سعی بدخواهان قطع شد و مجری اين برنامه «سولماز اميرلی» فقط به خاطر محجبه بودنش از شبكه تلويزيونی آذ تی وی اخراج شد.
«الهی ويتامين»
حال نوبت به يكی از قديمی‌ترين شبكه‌های تلويزيونی بعد از «آذ تی وی» می‌رسد.
شبكه تلويزيونی «آينس» اين شبكه در جمهوری اذربايجان اولين شبكه تلويزيونی خصوصی است.
شبكه آينس به عنوان يك شبكه از سال 1994 ميلادی با برنامه «خبرچی» آغاز به كار كرد. برنامه «خبرچی» در سال‌های پايان حكومت شوروی و بعد از سقوط آن (1991) اولين برنامه تلويزيونی غير دولتی بود كه از طرف استوديوی «ك ال 215» آماده شده و از طريق شبكه تلويزيونی دولتی آذربايجان (آذ تی وی) پخش می‌شد.
شبكه تلويزيونی خدمات خبری آذربايجان (آينس) (Azerbaijan News Service) بعدا شروع به ساخت برنامه‌های متنوعی كرد.
اولين برنامه دينی اين شبكه برنامه‌ای با نام «الهی ويتامين» بود. مجری اين برنامه «وصاله قلی‌زاده» بود.
اين برنامه كه با هدف والايی آغاز به كار كرده بود نتوانست موفقيتی به دست آورد و حتی در برخی موارد به ادعای متدينين، ارزش‌های معنوی كه در اين برنامه تبليغ می‌شد و در مورد آن صحبت می‌شد از طرف خود اين برنامه زير پای گذاشته شد.
اين را هم بايد بگوييم كه ديدگاه‌های دينی كه در اين برنامه تقديم می‌شد با ارزش‌ها و آداب و رسوم دينی كه قرن‌ها در كشور موجود بود مطابقت نداشت. در هر حال پخش اين برنامه بعد از مدت كوتاهی قطع شد.
«حق خداوند»
بعد از قطع برنامه دينی «الهی ويتامين» در شبكه تلويزيونی آينس در مورد پخش برنامه‌های دينی فاصله زيادی افتاد. در نهايت در سال 2007 در جدول پخش اين شبكه برنامه‌ای با نام «حق خداوند» اجازه پخش گرفت ولی متاسفانه از آنجا كه كاغذ دستور پخش اين برنامه نازك بود زود خراب شد. برنامه «حق خداوند» در نظر اول مخاطبان زيادی را برای خود كسب كرد. با تجربه بودن مجری برنامه، صحنه‌پردازی خوب و برنامه گفت و شنود و مصاحبه‌های جامع نشانگر آن بود كه اين برنامه از سوی افراد مجرب و حرفه‌ای آماده شده است.
موضع اساسی برنامه «حق خداوند» براساس مواضع شيعه بود. اين برنامه كه فقط دو بار پخش شد همانند برنامه‌های دينی ديگر از سوی دست‌های نامرئی و پشت پرده برخلاف خواست رهبری اين شبكه قطع شد.
همچنين، برنامه «حق خداوند» در ميان برنامه‌های دينی قليل عمرترين برنامه‌ها بود.
شبكه تلويزيونی آينس عليرغم اينكه برنامه‌های دينی مستقل پخش نمی‌كند، سعی می‌كند در ميان برنامه‌های مختلف موضوعات دينی را هم مورد مذاكره قرار دهد و هميشه با شركت كارشناسان دينی اطلاعات دينی را به مردم می‌رساند. علاوه بر اين بيشترين پخش فيلم‌های دينی از طريق اين شبكه انجام می‌شود. مثلا در طول سال 2007 و 2008 فيلم‌های اصحاب كهف، حضرت علی (ع)، مريم مقدس، فيلم‌هايی در مورد امام حسين (ع)، مردان آنجلس، زير تيغ و ... فقط از طريق اين شبكه پخش شده است. (و در صورتيكه نهادهای ايرانی مستقر در آذربايجان همكاری نزديكی با اين شبكه داشته باشند می‌توان تعداد پخش اين فيلم‌ها را از طريق اين شبكه افزايش داد.)
«هم صحبت شب»
شبكه تلويزيونی اسپيس در طول فعاليت خود كه از سال 1998 ميلادی آغاز كرده است فقط يك برنامه دينی پخش كرده است. نام اين برنامه ارائه كننده اطلاعات دينی «هم صحبت شب» بود.
اين برنامه كه نامش با موضوعش مطابقت نداشت در زمانی از شبكه «اسپيس» پخش می‌شد كه در اين برهه از زمان می‌شود گفت كه در هيچ يك از شبكه‌های تلويزيونی جمهوری آذربايجان برنامه دينی موجود نبود. به خاطر اين مسئله بود كه برنامه «هم صحبت شب» در ميان مخاطبان خيلی زود جای خودش را پيدا كرد. اما استفاده زياد از رنگ سياه در صحنه‌پردازی، پخش برنامه در ساعات نيمه شب و در برخی موارد همراه با متخصصين امر دعوت از افراد و مهمانانی كه اطلاعات زيادی در مورد دين نداشتند مهم‌ترين عامل در كاهش نفوذ اين برنامه محسوب می‌شود.
اين برنامه نيز همانند برنامه دينی ديگر در شبكه‌های تلويزيونی جمهوری آذربايجان بدون ارائه دليلی بسته شد.
«گفت‌وگوی جمعه»
جای تقدير است كه شبكه تلويزيونی اجتماعی جمهوری آذربايجان كه با درخواست شورای اروپا از سال 2005 آغاز به كار كرده است از اوايل آغاز كار خود برنامه‌ای را با نام «گفت‌وگوی جمعه» پخش كرد.
اين برنامه كه سياست متساوی بودن اديان را شيوه خود قرار داده بود در كوتاه مدت مخاطبان زيادی در ميان مردم پيدا كرد.
اين برنامه كه حدود 2 سال متمادی هر جمعه از اين شبكه پخش شد به طور متمادی صحنه‌پردازی خود را تغيير داد، موضوعات مختلف و جالبی را مورد بررسی قرار داد و برای جلب رضايت مخاطبان و بينندگان به سوی تكامل خود پيش رفت.
برنامه «گفت‌وگوی جمعه» را مجريانی مجرب و با سواد دينی چون «ناطق رحيم اف» و «الشن مصطفی اوغلو»، پخش موسيقی و سرودهای دينی مختلف، كارگردانی مجرب از ديگر برنامه‌های پخش شده دينی از تلويزيون‌های مختلف متمايز می‌كرد. متاسفانه پخش اين برنامه نيز در اكتبر سال 2007 متوقف شد. ولی به جای برنامه «گفت‌وگوی جمعه» شبكه تلويزيونی اجتماعی با صحنه‌پردازی قبلی و اجرای «ناميق رحيم اف» يك برنامه ديگری را با عنوان «دين و جمعيت» شروع به پخش كرد. از نظر ماهيت اين برنامه با برنامه «گفت‌وگو جمعه» متفاوت است و نمی‌شود اين برنامه را تبليغ كننده معارف اسلامی قبول كرد.
در برنامه «دين و جمعيت» موضوعات مختلفی درباره تمامی اديان مورد بحث و تفحص قرار می‌گيرد. هنوز در مورد برنامه‌های اين برنامه نو پا نمی‌شود نظرات دقيقی ذكر كرد.
همچنين، برنامه «دين و جمعيت» با حمايت و براساس طرح «صندوق آوراسيا» پخش می‌شود و اين سازمان يك سازمان آمريكايی است.
و اما در دو شبكه تلويزيونی «آ تی وی» و «ليدر» به طور كلی تا به حال هيچ برنامه دينی پخش نشده است. اين مسئله نشان دهنده آن است كه برای اين شبكه‌های تلويزيونی ارزش‌های معنوی هيچ اهميتی ندارد.
شبكه تلويزيونی «خزر تی وی» كه سال گذشته تأسيس شده است هنوز هيچ برنامه دينی را پخش نكرده است. ولی با اين حال شبكه تلويزيونی «خزر» تنها شبكه‌ای بود كه در عيد فطر ماه مبارك رمضان سال گذشته به مدت سه روز، روزانه 2 ساعت به طور مستقيم برنامه ويژه اعياد ماه مبارك رمضان را پخش كرد.
پس نتيجه می‌گيريم كه در حال حاضر در جمهوری آذربايجان دو برنامه دينی از طريق شبكه‌های تلويزيونی اين كشور در حال پخش است: 1) شبكه تلويزيونی اجتماعی برنامه «دين و جمعيت» به مدت يك ساعت.2) شبكه تلويزيونی دولتی «آذ تی وی» برنامه «درگاه حق» به مدت 15 دقيقه و اين برای جمعيت 8 ميليونی مردم مسلمان جمهوری آذربايجان همانند يك قطره در درياست...