حجت‌الاسلام مهدی رجبی، حافظ بین‌المللی قرآن و یکی از شاهدان عینی فاجعه منا در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با اشاره به وضعیت جسمانی خویش در واقعه منا، اظهار کرد: بنده در میان جمعیت بودم اما به لطف خدای متعال دچار مصدومیت نشدم.
دارنده رتبه نخست رشته حفظ مسابقات قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران در مورد چگونگی روی دادن این فاجعه ادامه داد: همزمان با طلوع آفتاب حدود ساعت 6:10 از مشعر به سمت منا حرکت کردیم، ساعت 7:30 بود که به محل مورد نظر رسیدیم، بلافاصله در چادرها مستقر شده و ساعت 7:45 به سمت رمی جمرات حرکت کردیم.
هدایت بیشتر حجاج تنها به یک مسیر
رجبی افزود: راه‌های مختلفی برای حرکت در منا تعیین شده است اما دلیل اینکه تعدادی از این مسیرها در آن روز بسته بود، هنوز مشخص نیست و تنها حجاج را در یک مسیر راه دادند و همه به یک سمت هدایت شدند؛ لذا ما هم مسیر را با برداشتن قدم‌های بسیار آرام طی می‌کردیم.
وی با اشاره به اینکه مسیر با نرده‌های بلند فلزی در سمت راست و چادرهای سفید در سمت چپ محدود و در واقع بسته شده بود، ادامه داد: از طرفی در این مسیر به فاصله هر 10 متر یک خروجی دو متری در هر دو طرف وجود داشت که متأسفانه در زمان وقوع حادثه این خروجی‌ها هم بسته بود.
این حافظ بین‌المللی با بیان اینکه ما تا نیمه راه آمده بودیم و حدود 500 متر به خروجی اصلی که پل مخصوصی برای عبور دارد، فاصله داشتیم، اظهار کرد: همه دوستان قرآنی با هم بودیم و حدود سه تا چهار متر از هم فاصله داشتیم، حسن دانش با من کمی فاصله داشت، طبق گفته آقای شاکرنژاد، محسن حاجی‌حسنی‌کارگر با ایشان بودند و دست آقای حاجی‌حسنی‌کارگر روی شانه آقای شاکرنژاد بوده و با هم حرکت می‌کردند.
وی افزود: در بین این تراکم، در اثر افزایش فشار جمعیت صدای ناله به ویژه از بچه‌ها، زنان و افراد مسن بلند شد و همه این امور سبب افزایش وحشت مردم شد و شروع به هل‌دادن یکدیگر برای نجات خود کردند، از طرفی مسلمانان آفریقایی که تنومندتر هستند، بیشتر دیگران را هل می‌دادند و از نرده‌های اطراف برای نجات خود بالا می‌رفتند.
تلاش حجاج برای نجات خود از میان تراکم جمعیت
رجبی با بیان اینکه هرکس در آن شرایط تلاش می‌کرد تا جان خود را نجات دهد زیرا همگی در آن وضعیت مرگ را جلوی چشمان خود دیده بودند، گفت: من نیز شرایطم به گونه‌ای شد که چیزی را متوجه نمی‌شدم و تنها چیزی که به ذهنم آمده بود اینکه لحظات آخر است و دارد حس مرگ به آدم نزدیک میشود، نه به جلو می‌توانستیم برویم و نه به عقب بازگردیم؛ از طرفی چند سوله بزرگ به سمت منا وجود دارد که اگر جمعیت چندین برابر این تعداد می‌شدند نباید این چنین مشکلی پیش می‌آمد.
وی عنوان کرد: متأسفانه در این مسیری که حاجیان را آوردند، حتی یک سرویس بهداشتی و سقف نبود و اصلا یک قطره آب پیدا نمی‌شد؛ به شدت تمام هم آفتاب می‌تابید، در واقع خیلی‌ها در اثر تشنگی و گرما فوت کردند؛ در صورتی که در دیگر مسیرهای حرکت به راحتی آب پیدا می‌شد در حالی که قطعا اگر آب برای خوردن وجود داشت، این اتفاق رخ نمی‌داد.
خوردن آب کولرها توسط حجاج گرفتار شده در فاجعه منا
این حافظ قرآن یادآور شد: بالای چادرهایی که در اطراف مسیر قرار داشت کولرهای آبی نصب بود که در این وضعیت و به جهت حادشدن حال حاجیان برخی افراد که در آن طرف نرده‌ها بودند به سرعت آب کولرها را درون بطری می‌ریختند و به درون جمعیت می‌انداختند تا کمی وضعیتشان بهتر شود.
وی با بیان اینکه وضعیت بی آبی، فشار و تراکم جمعیت و گرمای شدید هوا هر کدام برای رخ‌دادن این فاجعه کافی بود، اذعان کرد: برخی افراد هم که برای نجات خود از میله‌ها بالا می‌رفتند گاهی به جهت آنکه توانایی نداشتند که خود را بالا بکشند به روی جمعیت برمی‌گشتند و بقیه را اذیت و له می‌کردند، همچنین یک تعدادی را دیگران نمی‌گذاشتند که بالا بروند، خلاصه هر کس به فکر نجات خودش بود.
رجبی افزود: صحنه بسیار وحشناکی بود به ویژه در کنار نرده‌ها، جنازه‌های بسیار زیادی به صورت پیاپی روی هم می‌افتادند، افرادی هم که زنده بودند تلاش زیادی کردند تا جان خویش را نجات دهند، بنابراین شرایط به گونه‌ای شد که خودمان را برای رفتن آماده می‌کردیم و درمانده شده بودیم.
وجود گزینه‌ها و راه‌های بسیار برای نجات حجاج
وی تأکید کرد: به نظرم به طور قطع راه‌های بسیاری برای نجات و فرار از این موقعیت بود که یکی از آن‌ها ریختن آب از طریق ماشین‌های آتش‌نشانی بر روی مردم بود تا آمار تلفات به این مقدار نرسد، حتی اگر راه‌های فرعی و یا حتی چادرها را هم باز می‌کردند بخشی از جمعیت درون آن‌ها می‌رفت، از تراکم کاسته می‌شد و تعدادی از افراد می‌توانستند جان خویش را نجات دهند.
این حافظ بین‌المللی یادآور شد: یکی دیگر از دلایلی که سبب بالارفتن آمار تلفات شد، این بود که با مصدومان و زخمی‌ها مانند جنازه رفتار می‌کردند، زیرا بسیاری از افراد زنده بوده و در اثر گرمای شدید و نبود آب و به خاطر تشنگی از حال رفته بودند و آن‌ها تصور می‌کردند که مرده‌اند، در واقع شرطه‌ها خیلی بی‌خیال و بی‌برنامه فقط ایستاده و نظاره‌گر جان دادن مردم بودند.
بی‌مهری بسیار نسبت به ایرانی‌ها در فاجعه منا
وی با تأکید بر اینکه رفتارهای بدی با ایرانی‌ها انجام می‌دادند و بی‌مهری‌های خاصی را در این جریان مشاهده کردیم، اظهار کرد: بسیاری از مأموران وقتی می‌دیدند که یک ایرانی مصدوم شده و بر روی زمین افتاده است، بی‌مهری شدیدی در حق او می‌کردند؛ به گونه‌ای که یکی از شرطه‌ها بر روی صورت یکی از زائران چکمه خود را فرو برد تا خفه شود، همچنین از افرادی که روی زمین افتاده بودند، می‌پرسیدند زنده یا مرده هستید و وقتی طرف دست و پای خود را تکان می‌داد بدون توجه از او عبور می‌کردند.
رجبی با بیان اینکه از میان جمعیت تعداد زیادی توانستند جان خود را نجات دهند، ابراز کرد: البته بسیاری از افرادی که از میله ها بالا می‌رفتند جان دیگر افراد را هم نجات می‌دادند و دست آن‌ها را می‌گرفتند، به‌گونه‌ای که یکی از دوستان حدود 20 نفر را از این طریق نجات دادند، قطعا اگر این اتفاق نمی‌افتاد آمار تلفات بسیار بیشتر می‌شد.
بدترین مسیر برای زائران در نظر گرفته شد
وی با اشاره به این مطلب که عرض خیابانی که فاجعه در آن رخ داده حدود 10 الی 12 متر بود، گفت: در یک طرف نرده‌های بلند و سمت دیگر چادرهای مخصوص منا که بسیار زمخت و کلفت بود قرار داشت، به گونه‌ای که ما نمی‌توانستیم از طریق دست یا دندان این چادرها را پاره کنیم؛ البته کسانی که داخل این چادرها بودند می‌توانستند به بقیه کمک کرده و جمعیت را داخل چادرها بکشانند.
این استاد و حافظ قرآن کریم که از در عمق فاجعه منا حضور داشته است، با بیان اینکه در آن شرایط که هر کس مرگ را می‌بیند، برای نجات جان خود تلاش می‌کند، یادآور شد: اصلا نباید کار به اینجا می‌رسید، سعودی‌ها می‌دیدند که مردم فریاد می‌زنند، تشنه‌اند و آب می‌خواهند، حداقل باید آب به حجاج می‌رساندند تا حالاشان خوب می‌شد.
وی اضافه کرد: آنقدر جمعیت متراکم بود که اگر کسی زیر دست و پا قرار می‌گرفت فوت می‌کرد، کافی بود کسی زمین بخورد بقیه هم روی او می‌افتادند و از بین می‌رفتند یا خفه می‌شدند، از طرفی ویلچرهایی که وجود داشت نه تنها خودشان از بین می‌رفتند بلکه عده‌ای دیگر نیز بر اثر برخورد با آن آسیب می‌دیدند.
باز شدن یکی از چادرها؛ عامل نجات من
رجبی با بیان اینکه آنچه که مسلم است تعداد خروجی‌های زیادی برای نجات وجود داشت، اما همه آن‌ها را بسته بودند، گفت: در یک لحظه دیدم که گوشه یکی از چادرها باز شد و من و تعداد دیگری از حجاج وارد آنجا شدیم و خدا را شکر نجات پیدا کردیم، آرام آرام از همین مسیر جلو رفتیم و به یک راهی رسیدیم که به راحتی به سمت رمی جمرات می‌رفت و بسیار روان بود، به گونه‌ای که همه افراد می‌توانستند به آسانی و حتی با حالت دویدن راه را طی کنند.
وی با اشاره به گرمای شدید عربستان که حدود 40 الی 45 درجه بود، اظهار کرد: به جهت ترسی که در لحظات قبل از رسیدن به این مسیر در ورودی 204 بر ما وارد شده بود، مردد بودیم که مسیر راه به سمت رمی جمرات را ادامه دهیم یا برای حفظ جانمان بازگردیم، زیرا از این می‌ترسیدیم که دوباره در میان جمعیت گرفتار شویم، لذا با پای پیاده به سرعت از این مسیر عبور کردیم.
دارنده رتبه نخست رشته حفظ مسابقات قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه حسن دانش، یکی از قاریان برجسته کشورمان نیز در این حادثه مفقود شده است، اظهار کرد: متأسفانه تاکنون خبری از وی نشده، دولت عربستان نیز همکاری مناسبی برای شناسایی آن‌ها انجام نمی‌دهد.
وی یادآور شد: حسن دانش چند متر از ما جلوتر بود، متوجه نشدم چه اتفاقی برای ایشان رخ داد، اما امیدوارم خبر صحت سلامت این بزرگوار را بشنویم، همچنین مرحوم حاجی‌حسنی‌کارگر نیز با حمید شاکرنژاد بودند و بنده ایشان را نیز ندیدم؛ تقریبا همه کاروان در فاصله کمی از هم حرکت می‌کردند اما در اثر تراکم جمعیت دیگر افراد را نتوانستم بیابم.
عملکرد نامناسب گروه‌های امدادگر
رجبی ضمن انتقاد از وضعیت گروه‌های امدادگر، گفت: متأسفانه گروه‌های امدادی به هیچ وجه مناسب و خوب عمل نکردند، حتی اجازه نداند نیروهای ایرانی وارد شوند قطعا اگر امدادرسانی خوبی برا یمصدومان انجام می‌گرفت جان بسیاری از افراد نجات داده می‌شد، حتی موقع برگشت هم کسی نمی‌دانست باید به کجا برگردد و ما راهنمای خاص نداشتم و البته در بعثه ما را راهنمایی کرده بودند.
وی با تأکید بر اینکه فاجعه منا به دلیل بی‌برنامه‌گی صورت گرفت، اظهار کرد: متأسفانه طبق آنچه که عنوان شده تنها به خاطر حضور یک شاهزاده سعودی، بهترین مسیر عبور حاجیان را می‌بندند و اینگونه همه را به مسیری که بدترین راه تردد است و هیچ آبی ندارد هدایت می‌کنند که در نهایت این اتفاق ناگوار رخ می‌دهد.
این استاد و حافظ قرآن با بیان اینکه در دو مسیر دیگر کنارمان آب به فراوانی وجود داشت اما در این مسیری که ما بودیم چیزی نبود و بسیاری از افراد از تشنگی جان دادند، افزود: متأسفانه چند مامور را قرار داده بودند که هیچ تجربه‌ای نداشتند، عربستان سال‌هاست که مجری مناسک حج است، می‌داند که در این روز وضعیت به چه شکل است لذا می‌توانست با یک برنامه‌ریزی ساده، مدیریت مناسبی را انجام دهد.
وی با اشاره به اینکه حتی می‌توانستند رمی جمرات را ساعت‌بندی کند، همان‌گونه که در روز دوم بدین شکل و با نظم خوبی انجام شد، اظهار کرد: حتی به امدادگران ما اجازه کمک ندادند، می‌توانستند همه نیروهای امدادی خود را در منا جمع کنند، اما متأسفانه برای آن‌ها رفع این مشکلات اهمیتی ندارد و می‌گویند که هر سال زائران با این شرایط می‌آیند در صورتی که در قصد و نیت عمدی‌بودن آن‌ها در این فاجعه شک نمی‌کنیم زیرا عامل جان‌دادن عده بی‌شماری در مدت چند ساعت شدند.
محسن حاجی‌حسنی‌کارگر؛ نابغه قرآنی که از دست رفت
رجبی ضمن تسلیت فاجعه منا و درگذشت محسن حاجی‌حسنی‌کارگر با بیان اینکه این قاری برجسته کشورمان فردی آرام، محبوب، معصوم و نابغه قرآنی بود، گفت: ایشان بنا به مشکلاتی که در حوزه سربازی داشت، برای آمدن به حج دچار مشکل بود اما در نهایت این مشکل رفع و راهی سفر شد که متأسفانه در این حادثه جان خودش را از دست داد.
این شاهد زنده فاجعه منا اضافه کرد: در روزهای قبل از فوتشان با هم که صحبت می‌کردیم، ایشان می‌گفت: «به خاطر سربازیم برای آمدن به حج دچار مشکل شدم ولی خدا را شکر درست شد، مادرم به جدیت بنا دارند که من ازدواج کنم و بعد از حج قرار است در این زمینه اقدام کنند».
وی با بیان اینکه در حال حاضر به همراه دیگر حجاج در مکه حضور داریم، اظهار کرد: امسال سه نفر از ایران در مسابقات بین‌المللی قرآن موفق به کسب مقام برتر شدند که محسن حاجی‌حسنی‌کارگر، حسن دانش و بنده بودیم و الان این عزیزان متاسفانه در کنار ما نیستند.