عناوینی برای وسوسه، کاربرانی دچار دوگانگی

هر روز چالش‌های جدید پیش روی انسان خودنمایی می‌کند، آدمیزاد کارش سخت‌تر شده است؛ در دنیای فضای مجازی و کانال‌های رنگارنگ که قارچ‌وار رشد می‌کنند، مانده‌ایم که چه کنیم و همین چه کنم‌ها گاهی به دلیل عدم راهنمایی به بیراهه کشیده می‌شوند. آنقدر تعداد کانال‌ها و صفحه‌ها با اسامی‌های مختلف در فضای مجازی بسیارند که گاهی دور از نظارت قرار می‌گیرند.

برخی از افراد شاید در زندگی حقیقی‌شان سعی کنند از فضاهای آلوده و مستهجن به دور باشند و حداقل خود را از چنین فضاهای فاسدی در امان نگه‌دارند اما چه می‌شود که همین افراد در فضای مجازی زمانی که وارد چنین فضاهای آلوده‌ای می‌شوند، می‌مانند و در چنین فضایی تنفس می‌کنند.

مسئولان مدبر باشند

حجت‌الاسلام والمسلمین علی احمدی، استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این موضوع که در عرصه اخلاق فضای مجازی باید مقداری بیشتر کار کنیم، گفت: موضوع اخلاق در فضای مجازی از جمله موضوعات مهمی است که باید فرهنگسازی کنیم. کاربران ما باید آموزش‌های لازم را داشته باشند تا در زمان روبرو شدن با چنین فضاهای فاسدی در فضای مجازی، بهترین تدبیر را داشته باشند.

وی افزود: کاربران باید به قدری آموزش لازم را داشته باشند تا به این درک برسند که فضای مجازی همان فضای حقیقی است و هر آنچه که می‌گویند و می‌نویسند، ثبت می‌شود و اینطور نیست که از نظرها دور بماند. به هرحال این فضای جدیدی بوده و نیازمند آموزش‌های جدیدی است.

وی بیان کرد: متدینین و روحانیت از منابعی که در اختیار دارند باید در فضای مجازی نشر دهند و از طرف دیگر هم شاهد محدود شدن کانال‌های فساد باشیم که این امر در بلند مدت می‌تواند آثار مثبتی را برای‌مان به ارمغان بیاورد. همچنین برخورد حداقلی در کنار آن فضای ایجابی در گفت و گو و تعامل و نزدیک کردن افراد به مطالب مفید باید تدبیر، مدیریت و برنامه‌ریزی شود.

مسائل اجتماعی با رویکرد سیاسی تحلیل می‌شود

در ادامه سهیل رضایی، روانشناس با اشاره به این موضوع مبنی بر اینکه تا زمانی که تقاضا نباشد، عرضه هم نخواهد بود، گفت: اگر امروزه شاهد کانال‌ها و صفحه‌های فاسد در فضای مجازی هستیم به دلیل تقاضای بسیار است. به هرحال در هر انسانی ذاتا غریزه وجود دارد و ایفای نقش می‌کند به همین دلیل عده‌ای وارد این حوزه می‌شوند و از این راه ارتزاق می‌کنند. بخشی از راه‌حل این مسأله ازدواج است چراکه بخشی از ازدواج پاسخ به غریزه است.

وی افزود: همانطور که در فضای حقیقی اگر در مکانی دعوا و یا دزدی شد سریعا به 110 زنگ می‌زنیم، باید در فضای مجازی این فرهنگسازی شود که در صورت مشاهده چنین کانال‌ها و صفحه‌هایی به پلیس فتا زنگ بزنیم و آنها را در جریان بگذاریم. همانطور که در بحث گشت ارشاد متفق‌القول نیستیم یعنی اگر خانم بی‌حجابی را دیدیم هیچگاه به گشت ارشاد اطلاع نمی‌دهیم؛ بنابراین در فضای مجازی هم هنوز به این فرهنگ دست نیافته‌ایم که با مشاهده چنین وضعیتی پلیس فتا را مطلع کنیم.

این روانشناس تصریح کرد: امروز یازده میلیون نفر مستعد ازدواج هستند، چه برنامه‌ای برای اینها داریم. مسأله وقتی در سطح اجتماعی مطرح می‌شود، پاسخ اجتماعی می‌خواهد نه فردی. ما نمی‌توانیم تنها بگوییم کانال‌های تلگرامی مستهجن هستند و هر کسی وارد آن شود، پس فاسد است. این اشتباه مسئولان است که برای پوشش ضعف‌های‌شان استفاده می‌کنند. اگر امروز شاهد یک معضل اجتماعی هستیم ناشی از حل نشدن بسیاری از معضلات در جامعه است.

وی افزود: اگر امروز آقای وزیر ارشاد توییت می‌کند اما توییر فیلتر است و وی از فیلترشکن استفاده می‌کند، یک خطای بزرگ است. ما باید نیازهای جامعه را برطرف کنیم. باید ابتداعا آماری از وضعیت اعضای این کانال‌ها داشته باشیم که چند درصد از اعضا مجرد و چند درصد از اعضا متأهل هستند تا تعداد مریضان روانی هم در این میان مشخص شود. ما نباید یک نارنجک به میدان بیندازیم تا در نهایت آنها متفرق شوند و باز در جایی دیگر دور هم جمع شوند و یا در جای دیگر بروز دهند که نتیجه‌اش می‌شود تجاوز به کودک. متأسفانه ما تنها دوست داریم برق و بادی عمل کنیم یعنی به اصطلاح بگیریم و ببندیم.

رضایی اظهار کرد: متأسفانه مدیران اجتماعی ما بیشتر رویکرد سیاسی دارند و مسائل را به صورت اجتماعی تحلیل نمی‌کنند و در نهایت همه مسائل عموما سیاسی تحلیل می‌شود و یا انکار یا سرکوب می‌شود. متأسفانه هنوز مدیریت درستی در حل مسائل اجتماعی نداریم.

فریب تیترهای جذاب فضاهای آلوده نشوید

در ادامه محمدرضا رسولی، استاد ارتباطات، با اشاره به وجود فضاهای فاسد در فضای مجازی گفت: وجود فضای فاسد مختص فضای مجازی نیست بلکه تنها فضای مجازی دسترسی‌ها را راحت‌تر کرده است و کاربران به راحتی می‌توانند در فضای فاسد قرار بگیرند و محتوای بیهوده آن را مشاهده کنند. اساسی‌ترین کار در مورد فضاهای آلوده و فاسد صورت نگرفته است چراکه این کانال‌ها پس از بسته‌ شدن باز با عنوانی دیگر فعالیت می‌کنند و به نوعی بازتولید می‌شوند.

وی افزود: فیلترینگ فضاهای فاسد بهترین راه است به هرحال یکی از دلایل عضویت در این کانال‌ها بحث ازدواج است و باید این مسأله در جامعه حقیقی حل شود تا آسیب‌هایش به فضای مجازی وارد نشود. آموزش، آگاهی و اطلاع‌رسانی از جمله مسائلی است که باید کاربران را در آن مدنظر قرار داد. کاربران باید آگاهانه وارد فضای مجازی شوند تا در برخورد با این فضاهای آلوده همراه نشوند.

این استاد ارتباطات تصریح کرد: بسیاری از کانال‌های آلوده و فاسد با اسم‌های جذاب و عناوین که مورد نیاز کاربران است، همچون «آیا نمی‌خواهید ازدواج کنید»، «ازدواج مناسب»، «خدای مهربان»، «رازهای زندگی موفق» فعالیت می‌کنند و کاربران ابتداعا به دلیل نیاز به چنین موضوعاتی وارد این فضاها می‌شوند و به نوعی فریب تیترها را می‌خورند. انگیزه ابتدایی کاربر سالم است و هدفش زندگی سالم و موفق بوده اما زمانی که به فضای آلوده شیفت می‌شود، به دلیل جذابیت‌های کاذب آن فضا دیگر در آن محیط می‌ماند.

وی بیان کرد: سواد رسانه‌ای در همه حوزه‌ها به ویژه رسانه مدرن امر بسیار مهمی است؛ چراکه پیدا کردن و جستجوی محتوای غنی نیازمند سوادی است که ما از آن به نام سواد رسانه‌ای یاد می‌کنیم. شیفت‌ها و تغییرجهت کانال‌ها برای کاربران به ویژه جوانان می‌تواند آسیب جدی باشد. ما باید در ارتباط با این شبکه‌ها به جوان آموزش دهیم تا به فکر مطالب و محتوای غنی باشد. در این باره باید آسیب‌شناسی صورت بگیرد و سمینارهای مختلفی تشکیل شود.

رسولی اظهار کرد: فضای مجازی نیازمند مراقبت‌ها و نظارت‌های بیش از این است، حداقل برای جامعه ما که جامعه‌ای بسیار خاص بوده و مردمانش دارای اعتقادات دینی و مذهبی هستند. اگر این نظارت‌ها مداوم باشد و پالایش‌ها صورت بگیرد، قطعا تأثیرگذار خواهد بود.

خط پایان

در دنیای مجازی شاهد فیلترینگ‌های بسیاری بودیم اما آیا واقعا تنها فیلترینگ فضاهای آلوده کافیست؟ آیا نباید برنامه‌های دقیقی در این باره انجام شود. اگر تا به امروز برنامه‌هایی در این زمینه از سوی مسئولان اجرایی شده است، قطعا یا کافی نبوده و یا برنامه دقیق و درستی نبوده که اگر اینچنین بود امروز شاهد آسیب‌های روزافزون فضای مجازی و افزایش تعداد اعضای کانال‌های تلگرامی نبودیم. متخصصان دانشگاهی و حوزوی، روانشناسان و جامعه‌شناسان باید گردهم بیایند و آمارها و ارقامی از سطح افراد عضو شده در کانال‌های تلگرامی را استخراج کنند تا ببینند چند درصد از این افراد مجرد، متأهل، مطلقه، بیوه و... بوده‌اند تا برای هر یک از اینها در جامعه حقیقی برنامه‌ریزی‌های لازم صورت بگیرد؛ چراکه با حل بخشی از مشکلات جامعه حقیقی، بخش بسیاری از مشکلات و آسیب‌های فضای مجازی حل خواهد شد.

گزارشی از زینب رازدشت