ترس از قدرت معنایی انقلاب علت حمایت قدرت‌های وقت از صدام بود

به گزارش خبرنگار ایکنا، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه صبح امروز، سه‌شنبه 5 اسفند، در همایش بین‌المللی «مطالبات حقوقی ـ بین‌المللی دفاع مقدس» که به همت پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس برگزار شد، با بیان اینکه در حمله صدام به ایران قواعد و قوانین آمره حقوق بین‌الملل مورد نقض قرار گرفت تردیدی نیست، اظهار کرد: حمله نظامی گسترده به ایرانی که تازه انقلاب کرده بود و در حال طی مراحل کشورسازی و ایجاد یک ساختار انقلابی بود، هم عمل جنایتکارانه و تجاوزکارانه است و هم نیت تجاوزکارانه دارد و دارای هیچ توجیهی نیست. ادعای دفاع پیش‌دستانه نیز نمی‌تواند مورد توجه قرار گیرد و ماده 51 منشور سازمان ملل صریحاً بیان می‌کند که اقدام نظامی تنها در صورتی مجاز است که قبل از آن حمله مسلحانه انجام گرفته باشد.

وی افزود: چنین ادعایی توسط عراق قابل اثبات نبود و در گزارش دبیرکل سازمان ملل به خوبی مطرح شده که هدف عراق توسعه‌طلبی بوده نه رفع یک مشکل و این تجاوز در آن شرایط ویژه منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور گرفتن امتیاز بوده است.

ظریف اضافه کرد: مسئله بعد استفاده گسترده از اقداماتی است که در همه مقررات بین‌المللی مورد محکومیت قرار گرفته و حتی جنایت جنگی دانسته شده است. تعداد اسرای ثبت نامی ایران 19 هزار نفر و تعداد اسرای ثبت نامی عراق 50 هزار نفر بودند اما وقتی همه اسرا آزاد می‌شوند 50 هزار اسیر ایرانی در عراق وارد کشور می‌شوند و این یعنی حدود 30 هزار نفر اسیرایرانی ثبت نام نشده بودند.

وزیر امور خارجه ابراز کرد: براساس گزارش سازمان ملل عراق اقدامات هدفمندی در تخریب مناطق مسکونی انجام داده بود که مربوط به بعد از فتح خرمشهر بود. استفاده از سلاح علیه مناطق مسکونی که معروف به جنگ شهرها شد بارها در گزارش سازمان ملل مطرح شده است. استفاده از سلاح شیمیایی علیه نظامیان، غیرنظامیان و مردم عراق 6 تا 7 بار در گزارش سازمان ملل ذکر شده است.

وی ادامه داد: اقدام دیگر عراق، حمله به نفتکش‌ها بود که توسط عراق شروع شد و حتی صدام صراحتا تأکید می‌کرد قبل از هر توافقی او باید موشک آخر را بزند اما دنیا با این تصویر چگونه برخورد کرد؟ سازمان ملل در این رابطه پرونده چندان درخشانی در حمایت از حقوق بین‌الملل ندارد. در دوران جنگ تحمیلی سازمان ملل حتی از ابزار تعدیل قدرت خود هم استفاده نکرد. البته باید پذیرفت که دبیرکل وقت سازمان ملل تا حدی برخورد حقوقی‌تر و قابل قبول‌تری با جنگ تحمیلی نسبت به شورای امنیت داشت و چندین گزارش صادر کرد که البته هیچ یک منجر به محکومیت عراق از سوی شورای امنیت نشد.

ظریف تصریح کرد: چون ایران حرف جدیدی در نظام بین‌الملل داشت همه قدرت‌ها به طرف مقابل کمک کردند. برژینسکی فکر می‌کرد ایران ظرف یک هفته فرومی‌پاشد؛ آنها از قدرت معنایی ما می‌ترسیدند که جرئت کرده بودیم در نظام متصلب دوقطبی بایستیم و بگوییم حرف جدیدی داریم.

وزیر امور خارجه اظهار کرد: در سال 1984 آمریکا عراق را از فهرست کشورهای حامی تروریسم خارج کرد و به جای آن ایران را وارد این فهرست کرد و از آن زمان حمایت آمریکا از عراق شکل علنی پیدا کرد که منتهی به حضور مستقیم آمریکا در جنگ شد.

ظریف در ادامه گفت: عراق در 22 سپتامبر 1980به ایران حمله گسترده هوایی و زمینی کرد و جنگ آغاز شد اما عراق اولین بار در اکتبر ادعا کرد که ایران 4 سپتامبر به این کشور حمله کرده است. در 23 سپتامبر شورای امنیت یک بیانیه بی حاصل صادر کرد اما 29 سپتامبر قطعنامه 479 تصویب شد که یک لکه ننگ همیشگی در تاریخ شورای امنیت است. برای اینکه هر قطعنامه‌ای که بعد از درگیری نظامی صادر می‌شود دو مؤلفه دارد؛ آتش‌بس و عقب‌نشینی اما در این قطعنامه به عقب‌شنینی اشاره نشده بود در حالی که بیش از 2 هزار کیلومتر مربع از خاک ایران در اشغال عراق بود.

وی ابراز کرد: اولین بار که از کلمه عقب‌‌نشینی در قطعنامه شورای امنیت استفاده شد بعد از فتح خرمشهر بود که عراق واردار به عقب‌نشینی شده بود. در واقع این قطعنامه (479) یک اقدام ضد حقوق بین‌الملل از سوی شورای امنیت بود لذا صدام بلافاصله آن را پذیرفت و گفت این قطعنامه براساس خواست ماست.

ظریف اظهار کرد: پس از آن شورای امنیت تا ژوئیه 1982؛ فتح خرمشهر، به مرخصی رفت و هیچ قطعنامه‌ای در این فاصله صادر نکرد. اولین قطعنامه پس از قطعنامه 479 دو مؤلفه آتش‌بس و عقب‌نشینی را داشت اما پس از 2 سال و چند ماه از جمله متجاوز بود.

وی درباره اینکه چرا در این فاصله هیچ صحبتی نشده بود، گفت: سفیر وقت آمریکا در سازمان ملل در آن زمان می‌گفت که سرزمین‌های اشغال شده سرزمین‌های مورد اختلاف هستند و چه بسا عراق اینها را تصرف کند؛ یعنی اصل مسلم حقوق بین‌الملل که مخدوش بودن تصرف سرزمین از طریق نظامی نادیده گرفته شد. مسئله دیگر اینکه در قطعنامه‌های صادر شده به توقف حملات علیه شهرها اشاره می‌شد اما هیچ جا نامی از عراق برده نمی‌شد. گویی صدام یک امر مقدس است و نمی شود او را محکوم کرد.

ظریف ابراز کرد: ۶ تا ۷ گزارش سازمان ملل علیه به کار بردن سلاح‌های شیمیایی در جنگ ارائه شد اما شورای امنیت حاضر نشد یک بار نامی از عراق ببرد و تنها یک‌بار به استفاده از سلاح شیمیایی علیه ایران اشاره کردند و حتی در آن مورد نیز کاربرد آن را به عراق و صدام نسبت ندادند و صدام گویی سوگلی آنها بود.

وزیر امور خارجه کشورمان اظهار کرد: در ۱۹۸۲ و در اوج جنگ تحمیلی سفیر عراق در سازمان ملل رئیس مجمع عمومی سازمان ملل شد و با ۱۱۹ رأی اعلام کردند ایران مسئول ادامه جنگ است و اینها لکه‌های ننگی است که باید سازمان ملل تلاش کند در سابقه‌اش کمرنگ سازد. زمانی که کاردار ایران در سازمان ملل بودم نزد رئیس شورای امنیت رفتم که سفیر فرانسه است و به او گفتم عراق علیه ایران از سلاح شیمیایی استفاده کرده است و او جواب داد که من دستور ندارم در این زمینه صحبت کنم. اولین بار که سازمان ملل عراق را به نام برای استفاده از سلاح شیمیایی محکوم کرد مربوط به حمله شیمیایی به حلبچه بود که آن هم بعد از جنگ رخ داد.

وی یادآور شد: تا زمان حمله عراق به کویت یک قطعنامه حقوق بشری در سازمان ملل علیه عراق تصویب نشد و عراق از حامیان قطعنامه‌های حقوق بشری علیه ایران بود اما به محض حمله عراق به کویت گزارشگر ویژه حقوق بشر برای عراق تعیین کردند و عراق تبدیل به بزرگ‌ترین ناقض حقوق بشر پس از هیتلر شد. سازمان ملل، شورای امنیت و حقوق بین‌الملل امکاناتی در دیپلماسی هستند و در جهان قدرت این‌ها ابزارهای مختلف قدرت‌اند؛ دیپلماسی، قدرت نظامی و توان ایجاد اجماع بین‌المللی همگی ابزار قدرت هستند. از زمانی که عراق توانست در اوج جنایت ۱۱۹ رأی علیه ایران بگیرد تا زمانی که رژیم ترامپ با ۱۱۰ رأی در مقابل ۱۰ رأی از ایران شکست خورد یک تحولی صورت گرفته که باید این تحول را بشناسیم، نه اینکه از آن ابزار قدرت توقع معجزه داشته باشیم.

ظریف اظهار کرد: شورای امنیت زمانی که قطعنامه 598 را صادر کرد حتی آن وقت هم از عراق به عنوان متجاوز نام نبرد بلکه دلایل شروع جنگ و مسئولیت جنگ را مطرح کردند و وقتی دبیرکل به صراحت دو سال پس از پایان جنگ عراق را مسئول شروع جنگ معرفی کرد شورای امنیت حرفی نزد. چرا این کار شد؟ به خاطر دو واقعیت؛ قدرت ایران در صحنه نظامی و رشد دیپلماسی ایران که توانست این قدرت را به یک امکان دیپلماسی تبدیل کند.

وی افزود: اگر دیپلماسی ما قدرتمندتر بود احتمالاً می‌توانستیم از آن قدرت بهتر هم استفاده کنیم لذا استفاده از این دو قدرت باید با شناخت این واقعیت باشد که در نظام جهانی ابزارها و مؤلفه‌های مختلف قدرت همراه با یکدیگر می‌توانند کار کنند. امروز شرایطی فراهم است که می‌توان از حقوق بین‌الملل و این ابزارها در مورد اقدامات جنایتکارانه، مانند جنایت ترور سردار شهید سپهبد سلیمانی و ابومهدی المهندس استفاده کرد و باید هم استفاده کرد. در واقع نمی‌توان گفت چون شورای امنیت در جنگ عراق علیه ایران اینگونه رفتار کرد امروز هم از این امکان استفاده نکنیم. این یک ابزار قدرت است و باید از این ابزار قدرت استفاه کرد کما اینکه باید از سایر ابزازهای قدرت هم استفاده کرد.

ظریف بیان کرد: اما باید حد و اندازه هر یک از این ابزارهای قدرت را شناخت. در قطعنامه 598 با اصرار ایران بندی مربوط به امنیت منطقه اضافه شد که از نظر حقوقی بسیار مهم است. کسانی که ما را متهم به رفتار نامناسب در منطقه می‌کنند؛ اولاً باید به آنها گفت آن کسی که در منطقه ما بیچارگی ایجاد کرده شما هستید، این منطقه خود ماست و شما هستید که در منطقه ما آمدید و تخریب و آدم‌کشی می‌کنید. این منطقه چه نیازی به صد میلیارد دلار اسلحه در سال دارد که 25 درصد کل تجارت اسلحه دنیاست.

وی تصریح کرد: آیا این نشانه نگرانی آنها برای امنیت منطقه است؟ اولین کشوری که درخواست امنیت منطقه را کرد ایران بود که در سال 1985 آقای ولایتی، وزیر وقت امور خارجه نامه‌ای به دبیرکل وقت سازمان ملل نوشت. سال 1985 اوج جنگ نفتکش‌ها بود و در این نامه ذکر شد که باید در منطقه خلیج فارس یک نظام امنیتی ایجاد شود لذا پیشنهادهایی که امروز مانند طرح صلح هرمز مطرح ‌می‌کنیم برای امروز و دیروز نیست و این نگاه ایران به منطقه است؛ ما معتقدیم این منطقه باید منطقه آرامش، امنیت یا به اصطلاح امروز منطقه قوی باشد.

وزیر امور خارجه اضافه کرد: این نامه در سال 1985 نوشته شد و در سال 1986 به درخواست ایران این نامه سند شد. در سال 1985 ما می‌خواستیم این اتفاق بیفتد و نمی‌خواستیم بازی سیاسی با آن بکنیم، یک نامه خصوصی به دبیرکل سازمان ملل نوشتیم و یکسال بعد وقتی دیدیم اتفاقی نیفتاد این نامه را علنی کردیم تا معلوم شود کدام طرف در دنیا به دنبال امنیت منطقه و کدام طرف به دنبال ناامنی منطقه است.

وی ادامه داد: از 1985 تا 2019 که رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل طرح صلح هرمز را مطرح کرد، همواره ایران بر این اصرار کرده که امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه براساس اصول حقوق بین‌الملل؛ شامل احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و مرزهای شناخته شده بین‌المللی، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر بنا شود و مداخله خارجی جز ناامنی برای این مطنقه نداشته است و هنوز هم این حرف را می‌زنیم و دست ما برای دست دادن با همسایگان‌مان دراز است.

ظریف تأکید کرد: همسایگان ما باید بفهمند در سال 1980 تلاش کردند از طریق صدام با ایران بجنگند. برخی در منطقه فکر می‌کنند که پول امنیت می‌آورد و امنیت قابل خرید است. سلاح قابل خرید است نه امنیت. با همین نگاه در سال 1980 پشت سر صدام ایستادند و 35 میلیارد دلار به او کمک کردند که براساس خاطره رئیس‌جمهور از گفت‌وگو با نایف، پدر محمد بن نایف، این کمک 75 میلیارد دلار بوده است اما این سلاح‌ها کجا استفاده شد؟ در جنگ علیه خودشان.

وزیر امور خارجه ابراز کرد: ایران در این منطقه نیابت ندارد، ما دوست داریم. ارتباط ایران با حزب‌الله و انصارالله نیابتی نیست. آنها برای ما و ما از آنها برای خودمان هزینه نمی‌کنیم. سعودی تا این مسئله را نفهمد هرچقدر هم هزینه کند به جایی نمی‌رسد. یکبار جان کری به من گفت اگر پول‌های شما را آزاد کنیم شما در منطقه هزینه می‌کنید و من به او گفتم مگر سعودی ده‌ها و صدها برابر ایران در منطقه هزینه نمی‌کند پس چرا شکست می‌خورد؟ چون نگاه سعودی نیابتی است. نگاه ایران نیابتی نیست و نگاه ما حمایت و همفکری و همکاری است. این دو سیاست اصلاً با هم قابل جمع شدن نیستند. آن سیاست محکوم به شکست است و این سیاست، قدرت‌آور است.

وی افزود: لذا برخی همسایگان در سال 1980 به صدام قول دادند جلوی ایران بایستند بعد به آمریکا قول دادند. آقای ترامپ به اینها گاو شیرده گفت اما آقای ترامپ رفت. پادشاه بحرین! شما که چهار سال پیش می‌گفتی صبر کنید و طرح کویت را اجرا نکنیم تا ترامپ ایران را به زانو دربیاورد، امروز ترامپ به زباله‌دان تاریخ رفته و ایران به مدد فرهنگ ایثار، شهادت و مقاومت مردم کماکان سربلند ایستاده است، اما حالا سراغ اسرائیل رفتید. اگر قرار بود کسی از شمال حمایت کند که ترامپ حمایت می‌کرد. نتانیاهو که نزدیک رفتن به زندان است.

ظریف تصریح کرد: این تفکر خرید امنیت از خارج باید تمام شود. کسی از خارج این منطقه به شما امنیت نخواهد داد. امنیت این منطقه را ما باید تأمین کنیم که اگر امن نباشد خودمان ناامن هستیم. امروز دنیا در شرایطی است که اقتصاد، محیط زیست، سلامتی و امنیت انفکاک‌ناپذیر است. امروز براساس یک نکته مفید در بند 8 قطعنامه 598 از همسایگان می‌خواهیم سیاست خرید امنیت از خارج و سیاست نیابت را کنار بگذارند و وارد تعامل امنیتی در منطقه شویم.

وی تأکید کرد: ایران به لطف خدا، به برکت انقلاب اسلامی و خون شهدا نه نیازمند سرزمین شماست و نه نیازمند پول، منابع طبیعی و منابع انسانی شماست. ایران کشور بزرگ منطقه است که نیازمند دوستی و همکاری و رفاقت شماست. این فرصت بسیار خوبی است. از سابقه چند دهه گذشته در منطقه درس بگیریم و یک راه جدید در برابر منطقه و آیندگان باز کنیم.