قوچان بعد از اسلام تا اوایل قرن هفتم هجری قمری به اسامی «استو»، «استوا»، «خوجان» و «خبوشان» نامیده شده و فراز و نشیب‌های فراوانی به خود دیده است و آنچه از بناهای شهر قدیم قوچان برجای مانده بنای تغییر شکل یافته امامزاده ابراهیم است.
«مزار سلطان ابراهیم» را به ابراهیم فرزند امام رضا(ع) نسبت می‌دهند و آن را مربوط به دوره خوارزمشاهی می‌دانند. در حال حاضر به قدری در بنای اولیه آن دخل و تصرف شده که تقریباً اثری از بنای اولیه باقی نمانده است.
به استناد کتاب مطلع الشمس، اصل بنای اولین را سلطان محمد خوارزمشاه نهاد و چون قبه را به انجام رسانید قبل از اتمام ایوان، صحن و سایر ملحقات، هجوم تاتار شکل گرفت و بعدها امرا، حکام، رؤسای قبایل و اربابی که در اینجا بوده‌اند، الحاقاتی به آن افزودند و در زلزله سال ۱۲۶۸ هجری قمری گنبد و دیوار چهار بدن حرم خراب شد. ایلخانی وقت که از قبیله زعفرانلو بوده آن‌را ساخته است و بنیاد بر روی ریشه و اساس همان عمارت قدیم است و در زلزله اخیر، شکستی فاحش در آن ایجاد شد، لذا قبه را برچیده و مشغول ساختن مجدد آن شدند.
در سال۱۳۷۶ هجری شمسی هم در کتاب «بناهای آرامگاهی» بنای امامزاده ابراهیم این‌گونه معرفی شده است: بنای اصلی حرم، اطاقی مستطیل شکل با چهار درگاه در چهار جانب آن است. در دو جانب شمالی و جنوبی بنا، دو ایوان و در جانب شرقی و غربی و دو سوی ایوان‌ها، رواق‌ها و غرفه‌هایی وجود دارد، همچنین در اطراف صحن بر روی هم ۲۲ غرفه با اطاق‌هایی در پشت آنها مشاهده می‌شود.
در دو سوی ایوان اصلی دو گلدسته بلند و در دو گوشه جنوبی مجموعه نیز دو گلدسته بنا شده است. بر فراز حرم نیز گنبدی کم‌خیز بر پاست. ایوان بنا مربوط به سال ۱۲۸۶هجری قمری است که بر کتیبه آن ۲۶ بیت نوشته شده است. این امامزاده از اوقاف زیادی برخوردار است و از ویژگی‌های جالب توجه آن وجود تعدادی از اوراق بزرگ و منحصر به فرد «قرآن بایسنقری» بوده که از شاهکارهای هنری محسوب می‌شده که به مرور پراکنده و جابه‌جا شده است.
در حال حاضر ضمن گسترش آن بنا، بخش زیادی از بدنه و نمای ایوان و بدنه گلدسته‌ها با آجرهای جدید و کاشی هفت رنگ منقوش و مناره‌های فلزی ناموزون آراسته شده و نشانی از قدیم در آن دیده نمی‌شود.
مکانی که مزار امامزاده سلطان ابراهیم در آن واقع شده معروف به «قوچان عتیق» است.
مجموعه امامزاده سلطان ابراهیم یکی از مکان‌های مهم مذهبی، گردشگری و ابنیه تاریخی شهرستان قوچان بوده و سالانه پذیرای هزاران زائر و گردشگر است.
رجبعلی لباف خانیکی پژوهشگر و باستان‌شناس تاریخی
انتهای پیام