قیام عاشورا مهمترین حادثه در تاریخ تشیع است، به‌طوری که صورت و سیرت شیعه را دگرگون کرد و به آن پشتوانه حماسی و عاطفی داد و تشیع را به مذهب حماسه و خون مبدل کرد. یکی از مورخان می‌گوید: «تشیع پس از رویداد عاشورا با خون شیعه آمیخت و در ژرفای جان‌هایشان جوشش زد و اعتقادی راسخ در درونشان پدید آورد.»
بنابراین کربلا و شهادت برای شیعه از قالب لفظ و مکان خاص به یک مفهوم مقدس و ایجاد کننده حماسه‌ها در طول تاریخ تبدیل شده است. حماسه عاشورا در طول تاریخ سرمشقی برای تشکیل حکومت مبارزه با ظلم بوده است. در تاریخ معاصر ما نیز امام حسین(ع)، کربلا و شهادت، نقش الهام‌‌بخش خود را به خوبی ایفا کرده است. در انقلاب اسلامی ایران که بی‌شک بزرگترین حادثه قرن و شاید بعد از زمان ائمه(ع) بزرگترین حادثه تاریخ تشیع است، نقش حماسه کربلا کاملاً واضح است.
اینکه یک ملت تنها و مظلوم در مقابل شرق و غرب با آن همه سلاح‌های مادی و تبلیغات گسترده بایستد و به همه »نه» بگوید و با آن همه سختی‌ها مقاومت کند هیچ توجیهی جز الهام گرفتن از حماسه عاشورا ندارد. در دوران انقلاب، شعارهای راهپیمایی و تظاهرات، پیام‌های امام، مقاومت مردم و ... سخنرانی امام در عاشورای 42 و قیام قم نتیجه عاشورا بود. امام بارها فرموده بودند که ما هر چه داریم از امام حسین(ع) است.
امام خمینی(ره) در پیامی به مناسبت قیام قم می‌نویسد: «ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد، ماهی که به نسل‌ها در طول تاریخ راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت، ماهی که شکست ابرقدرت‌ها را در مقابل کلمه حق به اثبات رساند. اکنون که ماه محرم چون شمشیر الهی در دست سربازان اسلام و روحانیون معظم و خطبای محترم و شیعیان عالی‌مقام سیدالشهدا(ع) است، باید حد اعلای استفاده از آن را بنمایند.»
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام در سخنرانی محرم سال 58 لزوم پایبندی به همان شعائر را یادآور شده و فرمودند: «همان سینه‌‌زنی‌ها، همان نوحه‌‌خوانی‌ها، همان رمز پیروزی است در سراسر کشور تا مجلس روضه باشد.»
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تحمیل جنگ به ایران، تمامی دنیای کفر و الحاد در مقابل این ملت مظلوم قرار گرفت، ولی در زمان دفاع مقدس نیز حضور حماسی عاشورا در روحیه مردم و رزمندگان و صبر و تحمل گرفتاری‌ها در زمان جنگ و بعد از آن نیز از دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها است. مقاومت عده محدودی در خرمشهر با یاد و نام امام حسین(ع) و عملیات‌های رزمندگان با نام و رمز یا حسین(ع) و عاشورا و کربلا، زیارت‌های عاشورای رزمندگان، بازوبندها و پیشانی‌‌بندها و نوشته‌های روی آن و حتی رنگ انتخابی آن، مقاومت خانواده شهدا و صبر و تحمل آنها، بردباری جانبازان با یاد امام حسین(ع) و اباالفضل العباس(ع) و مقاومت آزادگان در سخت‌ترین شرایط همه و همه نشانگر تأثیر عظیم این حماسه بزرگ در وجود شیعه است. در این نوشته تأثیر حماسه حسینی را در لحظات مختلف دفاع مقدس بررسی خواهیم کرد.
تأثیر حماسه عاشورا بر پیام‌ها و سخنرانی‌های امام(ره) درباره جنگ و رزمندگان
امام خمینی(ره) در پیام‌های خود به مناسبت‌های مختلف به ویژه سالگرد جنگ تحمیلی و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی سعی می‌کردند تا روحیه شهادت‌طلبی و اقتدا به راه امام حسین(ع) را در مردم و رزمندگان زنده نگهدارند. ایشان طی پیامی در بهمن‌‌ماه سال 62 می‌فرماید: «این حیات و این روزی غیر از زندگی در بهشت و روزی در آن است، این لقا و ضیافة‌‌الله است. آیا این همان نیست که برای صاحبان نفس مطمئنه وارد است؛ «فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی» که فرد بارز آن سید شهیدان(ع) است که اگر آن است چه مژده‌ای برای شهیدان در راه امام حسین(ع) که همان سبیلالله است از این بالاتر، که در جنتی که آن بزرگوار، شهید فی سبیلالله وارد می‌شود و در ضیافتی که آن حضرت حاضر هستند، به این شهیدان اجازه دخول دهند که غیر از ضیافت‌های بهشتی است و آنچه در وهم من و شما نیاید، آن بود. به حمدالله شهیدان ما که پیرو شهید عظیم‌الشأن اسلام هستند، جمهوری اسلامی را بیمه کردند.
امام(ره) همیشه بر عزاداری سیدالشهدا(ع) تأکید می‌کردند و آن را حافظ شیعه می‌دانستند؛ همچنین عزاداری‌ها را فریاد بر سر ستمگران هر دوره می‌دانستند؛ از مراسم عزاداری سید مظلومان و سرور شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) هیچ‌گاه غفلت نکنید و می‌‌دانید که لعن و نفرین و فریاد از بیداد بنی‌‌امیه با آنکه منقرض و به جهنم رهسپار شده‌اند، فریاد بر سر ستمگران جهان و زنده نگه داشتن این فریاد ستم‌شکن است. همه باید بدانیم آنچه موجب وحدت بین مسلمانان است این مراسم سیاسی است که حافظ ملیت مسلمین به ویژه شیعیان ائمه اثنی عشری صلوات الله است.
امام خمینی(ره)، عاشورا و امام حسین را احیا کننده دین اسلام تا آخرالزمان می‌دانستند و در آخرین پیام نوروزی می‌فرمایند: «امام حسین(ع) احیا کننده دین اسلام بود از صدر اسلام تا آخرالزمان.»
امام خمینی(ره) در پیام‌های خود، شهدای جنگ تحمیلی را در کنار شهدای کربلا قرار می‌دادند و این نشان از تأثیر حماسه عظیم عاشورا بر امام بود. امام در نامه‌ای خطاب به فرزند یک شهید می‌فرماید: «خداوند تعالی همه شهدای اسلام مخصوصاً شهید شما را با شهدای کربلا محشور فرماید.»
یکی از تحولات زمان جنگ حرکت‌ِ عظیم رزمندگان به سوی جبهه‌ها بود که اسامی مختلفی به خود گرفته بودند، یکی از این موارد، حرکت کاروان‌های کربلا بود که چه شوق عظیمی در مردم و حتی امام خمینی(ره) ایجاد کرده بود؛ به طوری که امام در آن زمان در پیام‌های مختلف بارها این کلمه را به کار می‌برند که تأثیر این کلمات حماسی را بر امام و در نتیجه بر مردم و رزمندگان از خود نشان می‌دهد.
امام در پیامی به مناسبت دهه فجر سال 64 می‌فرمایند: «بار الها این کشور وابسته به رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) گرامی اوست. راهیان عزیز کربلا، این سلحشوران‌ِ فداکار در راه حق را به مقصد والای خود برسان.»
همچنین در پیامی به مناسبت سرنگونی هواپیمای مسافربری در سال 64 توسط عراق می‌فرمایند: «مگر ما و شما هر روز شاهد این کاروان‌های کربلا نیستیم که با شور و شوق و عشق وعطش به پیشواز شهادت می‌روند. خداوند به رزمندگان جبهه‌ها، این راهیان کربلا پیروزی نهایی عنایت فرماید.»
امام در پیامی به سمینار لبیک یا امام می‌فرماید: «خداوندا، به ارتشیان، سپاهیان و بسیجیان و راهیان کربلا، این رزمندگان خالص و عارف ما در مصاف با دشمنان خود موفقیت عنایت فرما.»
و نتیجه همین کاروان‌های کربلا، عملیات عظیم والفجر هشت و تصرف فاو یعنی بزرگترین ضربه نظامی به دشمن بود.
یادداشت از شهریار آذری