به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن، مظفر اقبال این مطلب را در سمیناری تحت عنوان «بررسی و نقد نگاه به قرآن در سنت دائزة‌المعارفی قرآن» بیان کرد که روز شنبه، 25 آبان‌ماه، در دانشگاه جامعة‌المصطفی (ص)، مجتمع آموزش عالی تهران، برگزار شد.
محور سخنرانی وی بررسی «دائرةالمعارف اسلام» بود که نخستین ویراست آن در سال 1913 میلادی توسط انتشارات بریل منتشر شده است.
مظفر اقبال تاکید کرد که این اثر اولین دائرةالمعارف درباره اسلام بود اما در ویراست اول آن از مقالات محققان مسلمان استفاده نشده بود.
وی سپس به مواردی از رویکرد ویراست اول دائرةالمعارف اسلام به مسئله وحی پرداخت و گفت: در جلد چهارم این اثر قرآن اینگونه معرفی شده است:«قرآن، کتاب مقدس محمدان‌ها، در بردارنده مجموعه الهامات محمد [ص] است که به صورت نوشتاری در آمده است».
اقبال افزود: حدود 60 سال بعد، تعریف قرآن در ویراست دوم به این صورت مطرح شد که [قرآن عبارت است از] «متن مقدس مسلمانان که دربردارنده الهاماتی است که توسط محمد [ص] قرائت شده و به صورت نوشتاری ثبت شده است».
این محقق کانادایی در ادامه گفت: در صفحه بعدی این دائرةالمعارف این سئوال مطرح شده که قرآن از کجا آمده و در جواب گفته شده که قرآن حاصل شرایط وجدآمیزی بوده که محمد [ص] در آن قرار داشته است. همچنین در مقاله دیگری درباره حضرت محمد (ص)، نویسنده مقاله با اشاره به نسبت‌هایی مثل ساحر، کاهن و مصروع، ادعا می‌کند که از طریق حالت‌های خاصی که بر آن حضرت مستولی می‌شده، آیات قرآن به ایشان الهام شده است.
به گفته مظفر اقبال، در ویراست دوم دائرةالمعارف اسلام، برخی اشکالات ویراست اول رفع شده است. مثلاً یک ساختار آکادمیک و محققانه به آن داده شده است.
رئیس و بنیانگذار مرکز علوم اسلامی کانادا افزود: با این حال هیچ تغییری در ایده اصلی گردآوردندگان دائرةالمعارف درباره قرآن ایجاد نشده است، یعنی آن‌ها همچنان تلاش می‌کنند منبع قرآن را چیزی غیر از وحی بیان کنند.
وی گفت: در ویراست دوم، برخلاف ویراست اول، نظر مسلمانان درباره وحیانی بودن قرآن آمده است. «مسلمانان متعصب عقیده دارند که قرآن کلام خداست و پیامبر به واسطه جبرئیل آن را دریافت کرده است.» آن‌ها دیدگاه مسلمانان را مطرح کرده‌اند اما بلافاصله آن را رد می‌کنند و اتهاماتی مطرح می‌کنند مبنی بر این که پیامبر اطلاعاتی را از کتب پیشین مثل تورات و انجیل دریافت کرده و از طریق آن‌ها قرآن را ارائه کرده است.
اقبال تصریح کرد: نکته مهم این است که آن‌ها می‌گویند این مطلب در منابع اسلامی آمده است در حالی که هیچ منبع اسلامی وجود ندارد که چنین ادعایی درباره قرآن مطرح کرده باشد.
این محقق کانادایی در ادامه به بررسی دائرةالمعارف قرآن که آن هم در غرب منتشر شده پرداخت و گفت: در نگارش این اثر تعدادی از محققان مسلمان همکاری داشته‌اند. اما باید توجه کرد که اولاً تعداد نویسندگان مسلمان در مقایسه با نویسندگان غربی بسیار ناچیز است (حدود 18 درصد) و ثانیاً نوشتن مقاله درباره هیچ یک از مدخلهای مهم و اصلی دائرةالمعارف به دانش‌پژوهان مسلمان سپرده نشده و از مقالات آن‌ها فقط برای مدخلهای فرعی استفاده شده است.
وی همچنین از نپرداختن به بسیاری از موضوعات مهم قرآنی در این دائرةالمعارف انتقاد کرد و گفت: درحالی که هیچ مقاله‌ای در مورد موضوع مهمی مثل توحید در این اثر ارائه نشده، مدخل‌هایی درباره مسائل کم‌اهمیت مثل فرقه احمدیه، ادبیات آفریقا، دیوبندی‌ها، یا فرقه بهائی در آن دیده می‌شود.
وی استفاده از منابع غیراسلامی یا منابع بسیار ضعیف اسلامی را از دیگر نقاط ضعف دائرةالمعارف قرآن بیان کرد و گفت: مثلاً در یکی از مقالات ادعا می‌شود که جبرئیل برای پیامبر پارچه‌ای آورد که بر روی آن سوره علق نوشته شده بود و سپس ادعا می‌کنند که این مسئله مورد اجماع مسلمانان است در حالی که مسلمانان چنین نظری ندارند.
مظفر اقبال در ادامه به تلاش برای مقابله با این تحریف‌ها توسط غربی‌ها اشاره کرد و گفت: در این راستا تدوین «دائرةالمعارف جامع قرآن» (Integrated Encyclopedia of Quran) را از سال 2007 شروع کرده‌ایم که در 7 جلد منتشر می‌شود و شامل 589 مقاله خواهد بود.
وی گفت: همان طور که می‌دانید، دائرةالمعارف یک اثر مرجع است و بر تحقیقات بعدی تاثیر می‌گذارد و به آن‌ها جهت می‌دهد. به همین دلیل ما این کار را شروع کردیم تا دائرةالمعارف قرآن و اسلام را از دیدگاه مسلمانان ارائه کنیم. این اثر سه گروه از مخاطبان را مد نظر دارد که عبارتند از دانشگاهیان، عموم مسلمانان، و کسانی که به دنبال حقیقت اسلام هستند.
اقبال تاکید کرد: در نگارش این دائرةالمعارف، اصول علمی به طور دقیق رعایت شده و از منابع عظیم اسلامی بهره گرفته شده است. همچنین یک ساختار آکادمیک محکم برای تدوین آن رعایت می‌شود.
سمینار«بررسی و نقد نگاه به قرآن در سنت دائزة‌المعارفی قرآن» توسط مرکز پژوهشی مطالعات تطبیقی اسلام معاصر وابسته به جامعه المصطفی(ص) العالمیه و با همکاری مرکز اسلام و علم کانادا برگزار شد.
مظفر اقبال رئیس و بنیانگذار مرکز علوم اسلامی کانادا، سخنران این سمینار بود. وی ویراستار مجله سالانه علوم اسلامی در باب رویکردهای اسلامی به علوم و تمدن و نیز سرویراستار جلد هفتم دایر‌ه‌المعارف تطبیقی قرآن، اولین منبع انگلیسی در باب قرآن و مبتنی بر چهارده قرن تأملات و تحقیقات مسلمین است.
مظفر اقبال که در لاهور پاکستان به دنیا آمد و از سال 1979 در کانادا زندگی می‌کند، سال‌ها در مناصب دانشگاهی و پژوهشی در دانشگاه‌های مختلف فعالیت داشته و در باب جنبه‌های متنوع اسلام در پاکستان تحقیق کرده است. اقبال تألیف، ترجمه یا ویرایش 23 عنوان کتاب و صد مقاله در موضوعات مختلفی مانند اسلام و سنت معنوی و فکری آن، ارتباط بین اسلام و علوم، اسلام و جهان غرب، شرایط مسلمانان امروز و تاریخ علوم اسلامی را در کارنامه خود دارد.