حجتالاسلام والمسلمین آقامیری، مدیر حوزه علمیه خواهران استان تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) گفت: مولفه‌های تمدن اسلامی در دو بخش خلاصه شده است؛ همانند چیزی که در فقه ما نیز آمده و این حوزه را به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم کرده است؛ بیشتر فقه ما در حوزه عبادات و مسایل فردی است که حتی «انی بعثت لمکارم الاخلاق» هم ناظر به حوزه فردی است.
وی افزود: اما نگاه اسلام نیز به موضوع فرد در یک جامعه تمدنی، نگاهی تمدنی و جمعی است زیرا فرد رکن و پایه اصلی نظام اجتماعی است و اجتماع از افراد تشکیل میشود پس اگر افراد جامعه هر کدامشان به پرورشهای اسلامی ملتزم باشند آن مجموعه قطعا مجموعهای سالم خواهد بود.
لزوم ساماندهی جامعه مدنی تمدن‌ساز در حوزه فردی و اجتماعی
این استاد حوزه یادآور شد: جامعه مدنی تمدن‌ساز در اسلام در دو حوزه فردی و اجتماعی سامان یافته است؛ اسلام در جزییترین روابط انسانی چه در حوزه فردی و چه اجتماعی ضوابط دقیق و بسیار روزآمد و کاربردی را بیان کرده است و در همین جهت انسان را به زندگی منسجم و هدفمند سوق میدهد.
مدیر حوزه علمیه خواهران استان تهران گفت: در زمان غیبت حضرت ولی عصر(عج) حتی قضایایی مثل امور حسبیه و جهاد و... نیز بی‌صاحب نیست و در این نظام نیز تعریف شده است که چگونه باید این مسیر را هدایت کرد و حتی کسانی که میگویند در زمان غیبت شیعه وظیفهای در این رابطه ندارد با مراجعه به متون صریح اسلامی و اعتقادات خود به پارادوکسهایی بر میخورند که بیرون آمدن از آنها کار بسیار سخت و ناممکنی است.
ذکر مولفه‌های زندگی تمدنی در قرآن و روایات
آقامیری اظهار کرد: تحقق این اهداف اسلامی در ذیل یک مدینه فاضله اسلامی تحقق مییابد؛ مدینه فاضلهای که به خوبی در اسلام مرزهای آن در دو حوزه مذکور مشخص است؛ مولفه‌های زندگی تمدنی نیز به طور کلی و جزیی در آیات قرآن و کلام و فعل معصومین(ع) بیان شده است از جمله رساله حقوق امام سجاد(ع) که در این رساله حضرت امام سجاد(ع)مباحث فردی و اجتماعی انسان را در ریزترین لایهها که شاید تصور انسانی نیز به آن نرسیده باشد، بیان کرده‌اند زیرا هدف اسلام و امامت کشف و ارایه همین زندگی تمدنی است.
این استاد حوزه عنوان کرد: فقه تشیع، فقهی بسیار پویاست و این پویایی را باید در ابواب گسترده آن و لوازم و اصول فقه به روز و کارآمد توصیف کرد؛ برخی فقه شیعه را بیشتر فقهی فردی میدانند که درست نیست؛ شاید این مطلب را بتوان پذیرفت که در گذشته فقه فردی نسبت به فقه اجتماعی مبتلا به بوده و اقبال فقها برای ورود به این عرصه بیشتر بوده است ولی اصل تزاحم، تعارض یا حاکمیت و.. یا اهم و مهم و عنوان اولیه و ثانویه و...نشان میدهد که فقه ما فقه منعطفی است که باید آن را توسعه داد و به روز سانی کرد.
توسعه روزآمد فقه؛ نیاز جامعه اسلامی تمدن‌ساز
مدیر حوزه علمیه خواهران استان تهران ادامه داد: در رویکرد تمدنی نیازمند توسعه روز آمد فقه هستیم؛ جامعه اسلامی باید سالم باشد و این سلامت از حیث جسمی و روحی و روانی خواهد بود؛ این نظام سلامت باید بر پایه فقه تحقق یابد؛ به عنوان مثال امروز رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در زندگی افراد دارند؛ به همین دلیل فقه رسانه باید امروز از مهمترین ابواب فقهی در حوزه بوده و احکام پیرامون این مسئله به خوبی بیان شود و در مراکز حوزوی مورد نقد و نظر واقع شود.
لزوم توجه به فقه رسانه در حوزه
آقامیری عنوان کرد: در فقه رسانه باید هم به مصلحت دین و اصول دینی توجه کرد و هم به شرایط زمان و مکان و هم به سلیقه مخاطب؛ اگر این سه حوزه در یک اثر رسانه‌ای تجمیع شود، میتوان ادعا کرد که اثر فاخر ناظر به توسعه تمدنی در این نظام ساخته شده است؛ اگر مصلحت‌محوری که همان شرط زمان و مکان است صرفا بر تولیدات ما حاکم باشد و از سلیقه مخاطب و فقه دور شویم نیز موفق نخواهیم بود.
وی افزود: تولیدات فاخر رسانه‌ای و منطبق بر فقه صرفا آن تولیداتی نیست که خشک و پر محتوا و بدون جذابیت باشد؛ ادخلال سرور و شادمان کردن و امید دادن به مردم و جامعه نیز در متن دین ما جای دارد و باید در این حوزه نیز فعال بود و کسی نباید بپندارد که برنامههایی که برای ادخلال سرور ساخته میشود برنامههایی خارج از حوزه دین است.
این استاد حوزه اظهارکرد: دلیل انعطاف فقه ما اصول فقه متعددی است که برگرفته از بسیاری مباحث عقلی کشف شده از متن دین از سوی فلاسفه و علمای ماست؛ جامعه مدنی نوین اسلامی جامعهای نیست که دستاوردهای بشری را رد کند؛ برای مثال هر چه پهنای باند اینترنت را در کشور گسترش میدهد باید توان نظارت خود را نیز بر آن بالا ببرد؛ این نظارت نه از حیث محدود کردن مردم بلکه از حیث مراقبت از سلامت جامعه باید صورت گیرد؛ چون اینترنت شاه راه انتقال رسانه‌ای از فرامرزها به سوی کشورهای اسلامی است و باید در آن خطوط قرمز را به خوبی رعایت کرد.
لزوم بهره‌گیری از رسانه‌ها برای ترویج سبک زندگی اسلامی
وی اظهارکرد: یکی از وظایف نظام حاکم اسلامی برای ایجاد بسترهای لازم برای بروز رفتارهای تمدن‌ساز اسلامی در سطح جامعه، مراقبت از حوزه‌های سلامت دینی و اجتماعی است؛ استفاده مطلوب از رسانه در تنظیم و ارایه مدل زندگی اسلامی و دینی از جمله این امور است؛ مصلحت مخاطب باید در تولیدات رسانه‌ای مورد توجه قرار گیرد.
آقامیری بیان کرد: در هشتاد سال گذشته وقتی رسانه‌ها کم کم به شکل امروزی وارد خانهها شدند؛ بسیاری از علما در مقابل آنها جبهه گرفتند و امروز نیز برخی افراد سطحی‌نگر به آن رویکردها خنده هم میکنند ولی امروز متوجه میشویم که رویکرد آن زمان این بزرگان به دلیل عواقب خطرناکی بود که این وسایل ممکن بود در تغییر زندگی مردم ایجاد کنند که امروز نیز همه به آن معترف هستیم؛ وگرنه کسی نیست که از سهل شدن زندگی و ارتباطات مکدر شود.
لزوم تبدیل تهدیدات رسانه‌ای به فرصتی برای تبلیغ
وی گفت: دلیل مخالفت علما نیز آن بود که میدانستند آن حکومتهای پیشین در راستای ایجاد تمدن اسلامی حرکت نمیکنند پس نظارتی نیز بر این گونه ابزار آلات نداشته بلکه باعث سوءاستفاده از آنها نیز میشوند؛ امروزه این وسیله زندگی اکثر ما را تحتالشعاع خود قرار داده است ولی ما هستیم که باید این تهدیدات بالقوه را به فرصتهایی ناب برای شکل‌دهی به زندگی تمدنی و تبلیغ دین تبدیل کنیم.
این استاد حوزه یادآور شد: به عنوان مثال یکی از مولفه‌های اصلی تمدن‌سازی اسلامی، بحث امر به معروف و نهی از منکر است؛ یعنی اگر در دیروز امر به معروف امری شخصی بود امروز به یک دغدغه عمومی تبدیل شده است و شکل ارایه آن نیز عمومی شده است؛ امروز نهی از منکر نیز با شیوههای اطلاع‌رسانی بسیار گسترده و پیچیده همراه شده است.