محمود عباسی، رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با تاکید بر اینکه تعاریف ارائه شده برای سلامت معنوی مبتنی بر شناخت تعریف‌کننده از هستی شناختی، انسان شناختی، معرف شناختی و باورهای اعتقادی او به ذات لایزال الهی و وحی است، بیان کرد: محققانی که نخواسته‌اند به خالق انسان و امور غیرحسی و معرفت شناختی توجه کنند، تعریف عامی از سلامت معنوی ارائه کرده‌اند که در بسیاری از مقالات و کتب خارجی آورده شده و توسط برخی از صاحبان ادیان نیز به کرات به عنوان منبع ارجاع داده شده است.
عباسی با تاکید بر اینکه تعریف واحدی برای سلامت معنوی وجود ندارد، عنوان کرد: عملاً دشوار است که مؤلفه‌ها و شاخص‌های این مقوله تبیین، تعریف و اندازه‌گیری شود، بدون شک معنی کامل سلامت معنوی منحصر به اثر دعاها و حالات معنوی در بهبودی بیماری‌ها و جانشین شدن آن برای درما‌ن‌های رایج طبی و یا طب مکمل نیست؛ می‌توان باور داشت که بعد معنوی روی آگاهی، باورها، نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفتارها تأثیر عمیق دارد، بر روی بیوشیمی و فیزیولوژی بدن نیز تأثیر گذارست و این تأثیر روی فکر و قلب و روح و بدن به نام سلامت معنوی نامیده می‌شود.
دبیر گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در تکمیل این بخش از سخنان خود گفت: در تعریف حداکثری از سلامت معنوی که منطبق بر مبانی سلامت معنوی و اعتقادات اسلامی است، می‌توان گفت که «سلامت معنوی وضعیتی است هدفمند و معنادار از حیات انسانی که حاصل ایمان، اعتقاد و ارتباط فرد به قدرت و کمال لایتناهی الهی و زندگی ابدی پس از مرگ است». سلامت معنوی منجر به ایجاد نشاط، امید، رضایت مندی، اطمینان قلبی، آرامش و داشتن قلب سلیم در فرد و رستگاری در دنیا و آخرت شده و ارتباط پویای مبتنی بر مکارم اخلاق، عشق و محبت با خود، دیگران و جهان پیرامون ایجاد می‌کند.
در تعریف سلامت معنوی لازم است به مصداق درست تعالی اشاره شود
عباسی اضافه کرد: بدین جهت در تعریف سلامت معنوی لازم است به مصداق درست تعالی که همان تقرب یافتن به خداوند متعال است اشاره شود. در واقع معنویت در تعبیر «سلامت معنوی»، همچون «جسم» در «سلامت جسمانی»، روان در «سلامت روانی» و «اجتماع» در «سلامت اجتماعی» ساحت و بستری است که سلامت و بیماری باید در آن تعیین شود و همانگونه که رشد غده سرطانی در بدن با اینکه رشدی در جسم است، نشانه سلامت جسمانی نیست بلکه نوعی بیماری محسوب می‌شود، رشد معنویت کاذب همچون گرایش به شیطان پرستی و عرفان‌های دروغین نیز بیماری معنوی و نیازمند درمان است، نه تعالی حقیقی در ساحت معنویت.
تاثیر سلامت معنوی در ارتقای سلامت افراد
رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی در بخش دیگری از سخنان خود به تاثیر سلامت معنوی در ارتقای سلامت افراد پرداخت و گفت: جدایی از اهمیت پرداختن به نقش دین و معنویت در بخش درمان و سلامت، آنچه که امروز در سطح جهانی مورد نظر است توجه به «معنویت»، و «ارزش‌های متعالی» در آموزش علوم بهداشتی، و به‌ویژه آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت‌های زندگی معنوی و شیوه زندگی سالم به بیماران، خانواده‌ها، جوانان و دانشجویان است.
وی با تاکید بر اینکه آموزش مهارت‌های زندگی در پیشگیری و روبه‌رو شدن با استرس، خشم، خشونت و بحران خانوادگی، مشکلات دوران نوجوانی، مشکلات جنسی و ایدز و اعتیاد ابعاد وسیعی در حوزه بهداشت روان داشته است، خاطرنشان کرد: در مکانیسم سایکونوروفیزیولوژیک نیز احساس رضامندی ناشی از ثمرات معنوی از طریق تأثیر بر مکانیسم‌های شناخته شده مغزی و به وسیله نوروپپتیدهای پیام‌رسان روی سیستم‌ها و اندام‌های بدن مانند قلب و عروق، ایمنی و... تأثیر تقویت‌کننده دارد که نتیجه این تأثیرات پیشگیری از بیماری، افزایش تحمل بیماری و بهبود سریعتر بیماری است که در تحقیقات مختلف این مسئله نشان داده شده است و به طور کلی افرادی که از سلامت معنوی برخوردارند افرادی توانمند، قوی، دارای قدرت کنترل، و حمایت اجتماعی بیشتری هستند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه در قبال سلامت معنوی در جامعه جهانی دو رویکرد اساسی وجود دارد، عنوان کرد: یکی رویکرد و نگاه حداقلی است که سلامت معنوی را به عنوان بعد چهارم سلامت در بهبود سریعتر بیماری‌ها و کاهش درد و رنج بشر موثر می‌داند که این نگاه اومانیستی و انسان گرای غربی است و دیگری نگاه دینی و عرفانی به سلامت معنوی است که در این نگاه سلامت معنوی اوج کمال آدمی را به نمایش می‌گذارد و بیماری‌ها در اندیشه انسان کامل نقطه کوچکی از ناملایمات زندگی است که آن هم نعمت خداوندی تلقی می‌شود.
معنویت یک گمشده و خواسته انسانی در پهنه گیتی است
عباسی به تعریفی از سلامت معنوی پرداخت و افزود: متخصصان، تعریف‌های متعددی از این مفهوم ارائه داده‌اند و تقریبا تمامی آن‌ها موضوع مشترکی دارند که آن هم در خصوص مسئولیت در قبال خود و انتخاب سبک زندگی سالم است. ولی به هر حال معنویت یک گمشده و خواسته انسانی در پهنه گیتی است که زمان و مکان نمی‌شناسد و ریشه لغوی آن «معنا» است؛ معنا به موقعیتی اشاره دارد که دو لایه است: یکی ظاهر که حکایت‌گر است و دیگری باطن که محکی است به همین دلیل معنا چیزی است که در باطن یک بیان یا عمل نهفته است.
دبیر گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در بخش دیگری از سخنان خود به تبیین معنویت از دیدگاه نگاه عمومی و متمایل به لائیسم و دیگری نگاه مکاتب الهی پرداخت و گفت: از نگاه عمومی و جهانی معنویت شامل: هدفمندی در زندگی، تجربه ارتقا و تعالی، نمود اجتماعی و پایبندی به بایسته‌های تعریف شده اخلاقی و از دیدگاه مکاتب الهی نیز شامل: خداشناسی، خداجویی و خدامحوری، شناخت هدف خلقت و زندگی، تلاش درجهت تکامل معنوی و خودسازی وتوکل است.
پرداختن به مفاهیم سلامت معنوی به عنوان بعد چهارم سلامت بسیار دشوار است
رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی تصریح کرد: اینکه منظور از جنبه معنوی سلامت چیست و یا اینکه سلامت معنوی به چه معناست، موضوعی‌ست که جای بحث جدی دارد و شاید رسیدن به تعریف مشترک و مورد قبول همگان، کاری دست نایافتنی یا بعید و دشوار باشد به همین دلیل پرداختن به مفاهیم سلامت معنوی به عنوان بعد چهارم سلامت بسیاردشوار است.
ادامه دارد...