به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، جلسه نقد و بررسی رمان «ناهید» شب گذشته، یکم بهمن با حضور محمدباقر رجبعلی، نویسنده و منتقد، محمدحسن مقیسه و شهریار زمانی، نویسنده اثر در تالار اوستای حوزه هنری برگزار شد.
نگاه توریستی به انقلاب
رجبعلی در این مراسم اظهار کرد: به صراحت می‌گویم که نگاه «ناهید» به انقلاب، نگاه توریستی است. یک رمان ایرانی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد تا بتوان به آن گفت رمان انقلاب؟ یعنی وقتی رمان انقلاب می‌نویسیم، چه چیز‌هایی باید بنویسیم که آن اثر را به طور مشخص بتوان به واقعه عظیمی همچون انقلاب نسبت داد.
وی ادامه داد: رمان انقلاب در یک کلام باید براساس نظام ارزشی معطوف به خاستگاه انقلاب شکل بگیرد. این، اولین اصل برای یک رمان درباره انقلاب است و به نظرم هیچ کس در این اصل شکی ندارد.
رجبعلی با بیان اینکه رمان انقلاب، باید سوژه‌ای را دستمایه کار قرار دهد که دربردارنده مفاهیم انقلاب و رویکردهای آرمانی آن باشد، گفت: رمان انقلاب باید براساس بن‌مایه‌ای شکل گرفته باشد که به طرزی کاملاً ناخودآگاه، نطفه و اساس آن، انقلاب را به ذهن تداعی کند.
وابستگی رمان انقلاب به انقلاب باید از نامش آغاز شود
این نویسنده تصریح کرد: رمانی که درباره انقلاب است باید از همان ابتدا، یعنی از نام آن، بیانگر علّیت و اتمسفر انقلاب و یادآور آهنگ و فسلفه آن باشد. رمان انقلاب باید شخصیت‌هایی داشته باشد که هر کدام چه منفی و چه مثبت، البته با جمیع جهات، دنیایی از تجربه و دلیل باشند و برای شرکت دادن آنها در رمان، توجیه منطقی وجود داشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه بدون شک رمان «ناهید»، داستانی درباره انقلاب نیست و حتی رمانی که نقش زنان را در انقلاب نشان بدهد هم به شمار نمی‌آید، اظهار کرد: «ناهید» رمانی است که حوادث آن فقط گوشه چشمی به انقلاب دارد و در جاهایی، تا حدی به انقلاب مربوط می‌شود.
رجبعلی با بیان اینکه این رمان حتی نتوانسته به اعماق دوران ستمشاهی رخنه کند و در یک روش تحلیلی مبتنی بر داستان، اثری شکیل و قابل دفاع از ماهیت آن نظام، پیش روی مخاطب قرار دهد، گفت: این اثر فقط روایتی از یک قتل و حواشی مربوط به آن که چندان هم به هدف خود که منزجر کردن خواننده و مخاطب از آن رژیم باشد، است. سوژه‌ای که نویسنده آن را دستمایه قرار داده، ظرفیت ورود نویسنده به همه ابعاد آن زمان را ندارد و فاقد پس‌زمینه‌هایی است که قابلیت ابداع و تخیل و بسط دادن داشته باشد.
فاصله شخصیت ناهید با زن انقلابی، هزاران کیلومتر است
وی با بیان اینکه گفته شده این رمان، درباره نقش زنان در انقلاب اسلامی است، در حالی که به هیچ وجه این طور نیست، ادامه داد: ناهید این رمان، هزاران کیلومتر با زنان شجاعی که دست‌ها را گره کردند و انقلاب را با حضور و خروش‌شان به ثمر رساندند، فاصله دارد.
این منتقد اظهار کرد: او از نظر فرهنگی هم در چنین دایره‌ای نمی‌گنجد و باید گفت کاملاً اتفاقی و دست بر قضا، آن هم بسیار مختصر در جریان انقلاب قرار گرفته است و خودش هم می‌گوید: «قرار نبود بیایم تظاهرات، یک دفعه شد.»
رجبعلی نتیجه‌گیری کرد: ناهید، نه در ظاهر و نه در اندیشه، نمی‌تواند نماینده زن انقلاب ایران باشد و ما اگر این رمان را در این زمینه تأیید کنیم هم به نویسنده و هم به آن زنان انقلابی ظلم کرده‌ایم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اگر رفتارهای به دور از تعصّب، یکسویه و خالی از غرض در پیش گیریم، از شعارها و تعارفات موقت دور شویم و حرفه‌ا‌ی برخورد کنیم، باید «ناهید» را با در نظر گرفتن همه جوانبش یک رمان عادی بدانیم که گوشه چشمی هم به انقلاب دارد.
«ناهید»؛ رمان متوسط قابل دفاع
این نویسنده با بیان اینکه حالا می‌توانیم در بررسی این کتاب بگوییم که نویسنده در تمرکزی قابل تقدیر، رمان متوسط قابل دفاعی به جامعه تحویل داده است، افرود: دلیل دادن این امتیاز که اتفاقاً امتیاز کمی هم نیست، این است که نویسنده توانسته است هماهنگی‌هایی لازم را در ارجاعات سیاسی و تاریخی رمان به وجود آورد و سازه‌های این ساختمان حساس را چنان با هم جفت کند که شکیل به نظر برسد.