به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، هزار نمایشگاه کتاب، امسال نیز برای پنجمین سال پیاپی، به همت سازمان بسیج مستضعفین در سراسر کشور برپا میشود که در نوع خود فعالیت فرهنگی بی‌نظیری به شمار می‌آید. از همین رو با توجه به اهمیت موضوع، در این گزارش به بررسی نکات مثبت و منفی و حواشی این رویداد بزرگ می‌پردازیم.
تمرکززدایی از تهران در فعالیت‌های فرهنگی
با برگزاری این نمایشگاه، تمرکز موجود بر فعالیت‌های فرهنگی که در تهران متمرکز شده است تا حدودی زدوده میشود که همین دلیل، از سوی برگزارکنندگان نیز به عنوان دلیل اصلی مطرح شده است. همچنین در بازار نشر، امروز با این شمارگان ناچیز که گاهی تا دویست و پانصد نسخه هم می‌رسد، این امکان از علاقه‌مندان به آثار دفاع مقدسی گرفته می‌شد که آثار را تهیه کنند؛ البته با برپایی این نمایشگاه، مردم نقاط مختلف کشورمان شانس بیشتری می‌یابند که آثار مورد نظر خود را پیدا کنند.
کمک به نشر آثار دفاع مقدس
ویژگی دیگر این نمایشگاه را می‌توان در حرکتی دانست که به صنعت نشر داده است. در شرایطی که بسیاری از ناشران به علت اوضاع نا‌مناسب بازار، نیمی از قابلیت‌های خود در حوزه نشر را هم استفاده نمی‌کنند، این نمایشگاه گردش مالی بیش از یک میلیارد به همراه دارد.
گردش مالی 1 میلیارد و 250 میلیونی
در همین زمینه، علی ناظری، مدیر ادبیات و انتشارات حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: سازمان بسیج مستضعفین چند سالی است که به حوزه ترویج و توزیع کتاب ورود پیدا کرده و برنامه خاصی را تدارک دیده است. در عرصه توزیع، سالانه 200 عنوان کتاب با تیراژهای مختلف توسط بسیج تولید می‌شوند. این سازمان نمایشگاهها و کنگره‌های مختلفی را نیز برگزار می‌کند و ناشران وابسته به سازمان هم هر سال چندین نمایشگاه برپا می‌کنند. در این نمایشگاهها هم کتاب‌های این حوزه را با قیمت ارزان و دسترسی آسان در جهت ترویج فرهنگ دفاع مقدس در اختیار مردم قرار می‌دهند. همچنین تربیت نویسنده نوقلم نیز از برنامه‌های دیگر این سازمان است که هر ساله تعدادی به نویسندگان این حوزه اضافه می‌شوند.
ناظری با بیان اینکه پنجمین دوره هزار نمایشگاه انقلاب و دفاع مقدس در هزار نقطه و در ایام دهه فجر برگزار میشود، افزود: با یک برنامه‌ریزی همه‌جانبه در عرصه‌های ترویج و تولید و توزیع، گام‌های مؤثری برخواهیم داشت. وزیر ارشاد و معاون فرهنگی وی نیز حمایت و نقش مؤثری در برگزاری این نمایشگاهها داشته‌اند. سردار نقدی هم تأکید داشتند که تا قبل از پایان سال، این نمایشگاهها برگزار شوند. رادیو کتاب، مجمع ناشران دفاع مقدس و معاونت فرهنگی سازمان بسیج مستضعفین هم در برگزاری این نمایشگاهها کمک کرده‌اند. این نمایشگاه برای ناشران یک میلیارد و 250 میلیون تومان گردش مالی دارد.
همه آنچه به عنوان محاسن این نمایشگاه مطرح شد ثابت می‌کند، برپایی این دست نمایشگاهها برای تعالی فرهنگ جامعه مهم و ضروری است، اما برخی فقدان هماهنگی‌ها در انجام امور سبب میشود تا حاشیه‌هایی نیز برای آن به وجود آید.
در همین زمینه و برای نمونه می‌توان به تأخیر در برگزاری این نمایشگاه اشاره کرد که همین موضوع باعث شد، دو بار برای این برنامه نشست رسانه‌ای برگزار شود و اینکه افتتاحیه این نمایشگاه در آذرماه و با حضور آیت‌الله جنتی، خطیب موقت نماز جمعه تهران، علی جنتی، وزیر ارشاد و سردار نقدی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین در محل اقامه نماز جمعه تهران برگزار شد، اما تأخیر در برگزاری باعث شد تا برپایی نمایشگاهها به دهه فجر موکول شود.
چگونگی حمایت ارشاد از هزار نمایشگاه بسیج
حدود یک ماه از برگزاری مراسم افتتاحیه گذشته بود که یکی از مسئولان اجرایی این نمایشگاه به خبرنگار ایکنا گفت که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تعهد خود مبنی بر پرداخت بیست درصد از قیمت پشت جلد کتاب‌ها عمل نکرده است.
البته در مراسم افتتاحیه که در حاشیه نماز جمعه تهران برگزار شد، سردار محمدرضا نقدی در بخشی از سخنان خود به تشریح برنامه‌های نمایشگاه کتاب و ویژگی‌های آن پرداخت و اظهار کرد: «پنجمین دوره هزار نمایشگاه دفاع مقدس از سوی سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان هفته کتاب و در آستانه هفته بسیج برگزار خواهد شد».
وی همچنین تصریح کرده بود: «آثار این نمایشگاهها همگی مرتبط با دفاع مقدس و جنگ نرم است که با 40 درصد تخفیف در پایگاه‌‌های مقاومت بسیج، مساجد، مراکز پررفت و آمد و میادین اصلی شهرها عرضه میشود و تعداد این نمایشگاهها در هر استان و با توجه به ظرفیت و امکانات موجود هر منطقه تعیین میشود. در بسط و توسعه فرهنگی، هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد و این نمایشگاه نیز در همه دوره‌های برگزاری با مشارکت وزارت ارشاد برگزار شده است که 20 درصد از تخفیف این نمایشگاه را بسیج و 20 درصد از آن را هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقبل می‌کند.»
تأخیر وزارت ارشاد در تأمین اعتبار، مانع برپایی هزار نمایشگاه کتاب بسیج نشد
حدود یک ماه پس از مراسم افتتاحیه، سردار نقدی در گفت‌وگویی که هفتم دی در خبرگزاری بین‌المللی قرآن منتشر شد، درباره تأخیر در آغاز به کار هزار نمایشگاه کتاب بسیج که یکی از آنها با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و امام جمعه موقت تهران در حاشیه نماز جمعه افتتاح شد، اظهار کرد: «سایر نمایشگاهها نیز برگزار شد، اما در برخی از شهرها این کار با اندکی تأخیر صورت گرفت.»
سردار نقدی با بیان اینکه در 10 یا 12 منطقه تهران نیز شاهد برپایی این نمایشگاهها بودیم، اظهار کرد: «این نمایشگاهها در تهران نیز کمی دیرتر از زمان اعلام شده برپا شد؛ فکر می‌کنم میزان اعتباری که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متقبل شده بود آن را پرداخت کند نیز در همین راستا پرداخت شده باشد. در حال حاضر آخرین اطلاعات را درباره دلایل تأخیر ندارم، اما زمانی که متوجه این تأخیر شدم، خودم دخالت کردم و دستور دادم تا صرف‌نظر از اعتبارهای تأمین نشده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دست‌اندرکاران برپایی نمایشگاه کارشان را انجام دهند و نمایشگاهها را برگزار کنند.»
وی ادامه داد: «این موضوع را پیگیری کردم و آدرس نقاطی را که قرار بود نمایشگاه در آنها برگزار شود گرفتم تا از اجرای آن مطمئن شوم. البته اکنون نیز اطلاع دقیقی ندارم که وزارت ارشاد بالاخره به تعهد خود عمل کرده است یا خیر.»
از سویی خبر برگزاری نشست خبری برای همان نمایشگاهها کمی عجیب بود؛ چراکه در تاریخ شنبه، پنجم دی‌ماه نشست خبری «پنجمین نمایشگاه کتاب انقلاب و دفاع مقدس در هزار نقطه کشور» برگزار شد.
تغییر در میزان حمایت‌های سازمان‌ها و نهاد‌ها، دیگر موضوعی بود که شاید لازم بود با هماهنگی بیشتر انجام شود. در آغاز و طبق گفته سردار نقدی، قرار بود تا نیمی از 40 درصد حمایت را وزارت ارشاد و نیمی را سازمان بسیج پرداخت کند که در مرحله نهایی و طبق سخنان مصطفی آقامیری، دبیر اجرایی این نمایشگاه در نشست خبری، «طبق هماهنگی با ناشران، آثار با چهل درصد تخفیف از ناشران خریداری میشود و بیست درصد از قیمت روی جلد را نیز وزارت ارشاد تقبل می‌کند که 10 درصد از مجموع این شصت درصد به برگزار کنندگان این نمایشگاهها داده خواهد شد و الباقی، یعنی 50 درصد تخفیف برای مخاطبان اعمال میشود.»
تعداد آثاری که از ناشران دولتی برای عرضه در این نمایشگاه خریداری شده است، زیاد به نظر می‌رسد. خرید آثار از ناشرانی که وابسته به برخی سازمان‌ها با بودجه دولتی هستند و در اساسنامه خود نشر فرهنگ دفاع مقدس را به عنوان یک وظیفه جای داده‌اند و دیگر نیازی نیست آثارشان با این همه تخفیف عرضه شود که وظیفه آنها است که در صورت نیاز آثار خود را زیر قیمت به فروش برسانند. این موضوع نکته‌ای است که این نمایشگاه را از یکی از اهداف اصلی خود، یعنی کمک به صنعت نشر باز می‌دارد.
سازمان برگزار کننده این نمایشگاهها در اقدامی قابل تقدیر، اسامی ناشران و آثاری که در این نمایشگاه عرضه میشود را روی خروجی سایت خود قرار داده است که با نگاهی گذرا به این آثار متوجه چرایی داد و فریاد ناشران خصوصی می‌شویم. در میان آثار، شانزده اثر متعلق به نشر فاتحان( سازمان برگزار کننده نمایشگاه) است، هفت اثر به مرکز اسناد انقلاب اسلامی تعلق دارد؛ «پلاک 8»(انتشارات متعلق به مدیر اجرایی نمایشگاه) با دو اثر و انتشارات «ستارگان درخشان» وابسته به مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بسیج و سپاه صاحب‌الزمان(عج) استان اصفهان نیز با بیست و پنج اثر در نمایشگاه قرار شد حاضر شوند. کنگره مازندران، ستاره‌ها، روایت فتح – پارس، مؤسسه قدر ولایت و نشر شاهد نیز با سیزده عنوان کتاب در این نمایشگاه حضور دارند.
اسامی کمیته انتخاب آثار را بعد از برگزاری اعلام می‌کنیم!
نکته دیگر آنکه دبیر اجرایی این نمایشگاه نیز درباره کمیته انتخاب آثار اظهاراتی داشته که توجه به آن خالی از لطف نیست؛ آقامیری ضمن خودداری از اعلام اسامی اعضای کمیته بررسی نمایشگاه، اظهار کرد: «از آنجا که مبحث مالی وجود دارد و ناشران نیز از نحوه انتخاب ناراضی هستند، نمی‌توانم اسامی اعضای کمیته را اعلام کنم.
وی تأکید کرد: «در انتخاب آثار، خصوصی یا دولتی بودن ناشران اهمیتی نداشته و تنها حضور همه ژانرها، آثار برای همه گروه‌های سنی و کیفیت، مؤلفه‌های انتخاب آثار را تشکیل می‌دهد. در این دوره از نمایشگاه پنجاه و دو ناشر، آثار خود را برای ما ارسال کردند که از این میان، آثار چهل ناشر برای شرکت در نمایشگاه انتخاب شدند. البته پس از پایان برگزاری نمایشگاه اسامی افراد را اعلام خواهیم کرد.»
با توجه به اینکه برپایی نمایشگاه‌های کتاب علاوه بر ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی، زمینه‌ای را برای عرضه و فروش آثار ناشران و کمک به چرخه نشر فراهم می‌آورند، این موضوع را به ذهن می‌رساند که حضور عده‌ای ناشر خاص، آن هم از صنف ناشران دولتی چگونه می‌تواند منجر به حمایت از تولیدات عرصه نشر شود و ناشران را یاری رساند. حال باید دید که آیا حضور این گروه از ناشران که بودجه خود را از سازمان‌های مربوطه دریافت می‌کنند، می‌تواند کمکی به چرخه نشر که در سال‌های اخیر دچارمشکلاتی همچون گرانی و کمبود کاغذ است بکند. شاید با پاسخ به این سؤال بتوان به اینکه نقش ناشران خصوصی که در این حوزه فعالیت می‌کنند و بخش اعظم چرخه نشر را تشکیل می‌دهند در کدام بخش دیده شده است، پاسخی جامع و کامل داد.