به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، امروزه در کشور مصر، شاهد حضور جامعه قاریان و تلاوت‌کنندگان قرآن، مراکز و سازمان‌های آموزشی و تبلیغی در حوزه‌های حفظ و تلاوت قرآن و همچنین علوم وابسته به آنها هستیم. مصر، تبدیل به ام‌القرای قاریان و تالیان قرآن شده، بدین دلیل که اصول و مبانی تلاوت قرآن و انشاد دینی از این سرزمین به دیگر بلاد اسلامی منتشر می‌شود.
فعالیت‌های مربوط به تلاوت قرآن، منسجم و منظم شده است و به عنوان یکی از فعالیت‌های دینی جدایی‌ناپذیر از سایر جنبه‌های دینی در کشور مصر تلقی می‌شود. الحان قرآنی برای متنوع خواندن قرآن، جلوگیری از خستگی مستمعین و خود قاری است.
در واقع، هر قاری باید نغمات را بشناسد تا بر حسب حال و معنویت خود، هر وقت صلاح دید، لحن خود را تغییر دهد و به این صورت در قرائت خود تنوعی برای تدبر بیشتر در معانی ایجاد شود، نه اینکه الحان و مقامات قیدوبندی برای او ایجاد کند.
دانش صداها، الحان، مقامات و دستگاه‌ها، دانشی است مجزا و خود به تنهایی قوانین و قواعد زیادی دارد که قسمت اعظم آنها، اکتسابی هستند و از طریق القاء، یعنی آموزش مستقیم استاد به شاگرد، آموخته می‌شوند.
قاری قرآن به جز تجوید باید آهنگی بر صوت خویش سوار کند که بهترین و مناسب‌ترین الحان باشد و با توجه به عربی بودن کلام قرآن، شایسته‌ترین الحان، الحان عربی است. باید گفت، قاری خوب کسی است که در عین داشتن تقوای الهی، بتواند دستگاه‌ها و الحان عرب را در قرائتش به نحو احسن به کار گیرد.
اگر نغمات و الحان در اذهان افراد علاقه‌مند به امر قرائت قرآن رخنه کند، بی‌گمان بهبود قابل توجهی در کیفیت قرائتشان حاصل خواهد شد؛ هدف کلی از یادگیری الحان و مقامات، رسیدن به اصل تحزین در قرائت قرآن است، زیرا این مقامات به عنوان ابزاری مطرح هستند که ما می‌توانیم به وسیله آنها، مفهوم و محتوای آیات را با حس و عرفانی که نسبت به آنها پیدا می‌کنیم به خوبی انتقال دهیم.
در این راستا با احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی قرآن کریم درباره تاریخچه الحان و نغمات قرآنی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که شرح آن در ذیل آمده است:
ارتباط بین مفهومی خواندن و استفاده از نغمات در تلاوت چیست؟
به طور کلی، نغمه‌ای وجود ندارد که تنها ویژه قرآن خواندن باشد؛ برای تلاوت قرآن از دستگاه‌های موسیقی که در تمامی موسیقی‌ها به کار می‌رود، استفاده می‌کنند البته با این تفاوت که با فرهنگ و زمینه‌ای عربی و بیشتر سبک مصری استفاده می‌کنند.
دسته‌بندی نغمات در تلاوت قرآن به چه صورت است؟
مجموعه سبک‌های زیادی برای تلاوت وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به سبک عراقی اشاره داشت، امّا آنچه امروزه بیشتر در جهان اسلام مطرح است، سبک مصری است؛ البته، این عامل به اندازه قابل توجهی به قول استاد مرحوم شعیشع به دلیل اقبال عمومی مسلمانان جهان به صدای استاد عبدالباسط و در نهایت فراگیر شدن سبک مصری در جهان اسلام بوده است.
البته باید یادآور شد که اسامی مقام‌ها و دستگاه‌های مختلف این نغمات، ایرانی است. در واقع ایرانیان از قبل در این زمینه پیشتاز بودند و قاریان مصری و اهل موسیقی در کشورهای عربی به این قضیه اعتراف دارند.
انواع دستگاه‌های قرآنی را توضیح دهید؟
هشت مقام اصلی در مبانی موسیقی قرائت قرآن وجود دارد که می‌توان به نهاوند، رَست، سه‌گاه، حجاز، صبا، چهارگاه، بیات و کُرد اشاره کرد. ایرانیان سال‌های گذشته این مقامات را شناسایی و دسته‌بندی کردند.
در واقع در موسیقی تعریفی با عنوان نغمات قرآنی نداریم؛ ولی نوع کاربری مقامات و دستگاه‌ها در قالب تلاوت قرآن این احساس را به وجود آورده است. به عنوان مثال می‌توان به سرعت کم اجرای نغمات در تلاوت قرآن نسبت به دیگر موارد اشاره کرد. بنابراین نغمات قرآنی نسبت به موسیقی‌های دیگر، کُندتر است.
البته لازم است پیش از تلاوت قرآن، شناخت نسبی به نغمات، محتوا و سیاق آن داشته باشیم به گونه‌ای که به وسیله صوت و لحن، معنای آیات قرآن انتقال یابد.
آیا برای انتقال بعضی مفاهیم قرآن کریم، نغمه خاصی را باید انتخاب کرد؟
علاوه بر استفاده از نغمات برای انتقال مفاهیم از رنگ و طنین صدا نیز می‌توان برای انتقال معنا و مفهوم قرآن را استفاده کرد؛ در واقع یک قاری با نوع کاربرد صدایش می‌تواند، یک مقام را شاد یا محزون تلاوت کند.
همچنین قاری می‌تواند، علاوه بر انتخاب دستگاه یا مقام از افزایش و یا کاهش سرعت و انتخاب فواصل دور یا نزدیک در انتقال مفاهیم استفاده کند.
کیفیت تدریس نغمات توسط اساتید چه تأثیری دارد؟
در راستای آموزش اصول تلاوت، ابتدا نیازی به تدریس مقامات و دستگاه‌ها نداریم. لازم است تا پیش از تدریس مقامات، افراد را با فرهنگ تلاوت و چگونگی اجرای مقامات با حس و حال قاریان بزرگ آشنا کنیم.
مشکل کنونی افراد، ندانستن نغمه نیست و با قطع یقین بدون داشتن الگوهای کاربردی، صرف دانستن مقامات نمی‌توانند برای فرد راهگشا باشد و شاید آموزش نغمات به این افراد، بی فایده باشد.
لذا چیستی و چگونگی تلاوت قرآن مهم است که این عامل باید از سوی اساتید قرآن علاوه بر آموزش تدریجی نغمات به طور جدی مورد آموزش قرار گیرد؛ یکی از اشتباهات بزرگ در بعضی جلسات و دوره‌های آموزشی، آن است که افراد پیش از یادگیری چگونگی اجرا و آشنایی با فنون تلاوت از بزرگان این هنر فقط به آموزش مقامات می‌پردازند که قطعاً بی‌اثر بوده و اتلاف وقت محسوب می‌شود.
چه عاملی باعث می‌شود که تدریس نغمات با کیفیت بهتری انجام شود؟
قسمت اعظم آموزش و فراگیری فن تلاوت و چگونگی آن با تقلید اتفاق می‌افتد، فرد قاری باید 50 تا 60 ساعت تلاوت قرآن را گوش دهد و تمام جزئیات آن را به خاطر بسپارد تا با شیوه و اصل مقامات آشنا شود. اگر این اتفاق نیافتد، علاوه بر ناکارآمد بودن مقامات نیز به دلیل ضعف‌های دیگر مانند تجوید، کمبود نفس، عدم تسلط بر صدا و تکنیک‌های صوتی، تلاوت قطعا بدون کیفیت و آن هم در حد ارائه ظاهری مقامات خواهد بود.
به طور کلی، باید سعی شود تا در جلسات قرائت قرآن هیئات، مساجد و حتی مراکز و نهادهای مردمی به چگونگی تلاوت قرآن اشاره شود.
مصاحبه جالبی بود چون برای تلاوت بهتر قرآن باید بیشتر دقت کنیم. نکاتی که استاد ابوالقاسمی اشاره کرده اند می تونه افراد بسیاری را به سمت تلاوت قرآن جذب و آگاه کنه
ولی عکس میرور شده جالب نیست!