به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شانزدهمین شماره فصلنامه فرهنگ پژوهش با مقالاتی همچون «رابطه امنیت و عدالت سیاسی در اسلام» از سکینه گرم آبدشتی، «رابطه آزادی و انتقاد سیاسی در حکومت اسلامی با تأکید بر اندیشه امام خمینی و مقام معظم رهبری» از خدابخش عبدلی و «شاخص‌های حاکم و زمامدار در نظام سیاسی پیشرفته از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای» از رقیه جاویدی منتشر شد.
بنا بر این گزارش، «نقش و جایگاه ولایت فقیه در مدیریت نظام جمهوری اسلامی ایران» از حمید راضی رستاقی، «نقش دیپلماسی نوین در افزایش همگرایی کشورهای اسلامی» از الهام زارع مهریزی، «نگاه جنبش‌های اسلامی دهه اخیر مصر به اسلام و مدرنیته» از راضیه قاسمی و «تحولات اخیر خاورمیانه و فرصت‌های محیط امنیتی ایران» از عباس مکرمی دیگر مقالات این شماهر هستند.
مروری بر مقالات
مقاله اول با موضوع «رابطه امنیت و عدالت سیاسی در اسلام» درصدد تبیین و بررسی ارتباط بین امنیت و عدالت سیاسی در اسلام است. نویسنده در این مقاله از نیاز همراهی امنیت با آفرینش انسان و توجه شدید وی به این نیاز بحث می‌کند و آن را در ردیف نیازهای فطری بشر به حساب می‌آورد. به نظر وی، ارتباط بین امنیت و عدالت سیاسی سبب شکل‌گیری امنیت سیاسی برابر، به عنوان یکی از ابعاد امنیت می‌شود. در آخر، وی دیدگاه اسلام را درباره امنیت سیاسی برابر مطرح می‌کند که اطمینان شهروندان به احقاق حقوقشان توسط دولت است و معتقد است که امنیت سیاسی برابر در ازای برابری در مقابل قانون است.
«رابطه آزادی و انتقاد سیاسی در حکومت اسلامی با تأکید بر آرای امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری»، عنوان مقاله دومی است که در آن نویسنده ابتدا تعریفی از آزادی و انواع آزادی ارائه می‌دهد. سپس از آزادی به عنوان اساسی‌ترین مبنای انتقاد سیاسی بحث می‌کند که می‌تواند بستر مناسبی را برای ارائه نظرهای انتقادی در عرصه مسائل سیاسی فراهم کند. در ادامه، وی به موضوع اصلی مقاله، یعنی رابطه آزادی و انتقاد سیاسی و جایگاه این مسئله در نظام ولایی و نیز مبانی آزادی سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب می‌پردازد. در نهایت، نویسنده آزادی انسان در اسلام را توضیح می‌دهد و ادعا می‌کند که آزادی انسان در اسلام، به ویژه در عرصه سیاسی به عنوان یکی از اساسی‌ترین مبناهای انتقاد سیاسی احترام شده است و محدوده و گستره آن، شریعت و قانون است.
شاخص‌های ولی‌فقیه به عنوان حاکم یک نظام سیاسی پیشرفته در مقاله‌ای با موضوع «شاخص‌های حاکم و زمامدار در نظام سیاسی پیشرفته از دیدگاه امام خمینی(ره) و آیت¬الله خامنه‌ای» بررسی شده است. نویسنده مدعی است که نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه با رعایت شاخص‌هایی توسط ارکان و نهادهایش، نظام سیاسی پیشرفته تلقی خواهد شد. به نظر وی، مهم‌ترین و عالی‌ترین نهاد در این نظام، رهبری ولی‌فقیه به عنوان حاکم و زمامدار است و در ادامه ثابت می‌کند که اگر در نظام سیاسی‌ای، بالاترین مقام در رأس، شاخص¬های برجسته و متعالی داشته باشد، بقیه نهادها را به صلاح و راه درست هدایت خواهد کرد؛ البته، مبتنی بر شاخص‌های لازم و واجبی، از جمله «علم فقاهت و اجتهاد، صفت عدالت و تقوا و توان مدیریت». با وجود این شاخص‌ها در فردی، وی شایسته رهبری و حکومت نظام سیاسی اسلامی است.
«نقش و جایگاه ولایت فقیه در مدیریت نظام جمهوری اسلامی ایران» عنوان مقاله چهارمی است که نویسنده با توجه به محوری بودن نقش رهبر، ابتدا به جایگاه ولایت فقیه در نظام سیاسی اسلامی بر اساس موازین شرع مقدس اسلام، با قرائت شیعی و با مبنای نظریه ولایت فقیه امام خمینی(ره) می‌پردازد. سپس وی بیان می‌کند که بر اساس اعتقادات شیعه، حکومت در درجه اول متعلق به خداوند است و سپس به برگزیدگان منصوب خدا، یعنی پیامبران الهی، حضرت محمد(ص)، ائمه معصومان(ع) و در عصر غیبت، به عامه فقها و به دلیل حفظ نظم، به منتخب آنان با عنوان «ولی فقیه» واگذار شده است. چنین ولی فقیهی‌ای با الهام از آموزه‌های اسلامی، مکتب تشیع و مقام اجتهاد و مرجعیت، می‌تواند اعمال زشت حاکمان ظالم را افشاء و تخریب کند؛ یا نقش مهندسی نظام و مشروعیت‌بخشی به اصل نظام را داشته باشد. مانند انقلاب اسلامی ایران، که با وجود ولی‌فقیه و مبتنی بر بصیرت و آگاه کردن مردم و ایجاد اتحاد در بین آنها اتفاق افتاد.
مقاله بعدی به «نقش دیپلماسی نوین در افزایش همگرایی کشورهای اسلامی» می‌پردازد. نویسنده ابتدا از نقش دیپلماسی در سیاست‌های نوین و تأثیر آن بر فعالیت دولت‌ها بحث می‌کند. به نظر وی، همگرایی در جهان اسلام و نیاز به اتحاد و اتفاق نظر میان مسلمانان، از مهم‌ترین ضرورت‌های جوامع اسلامی در عصر حاضر است. وی مدعی است حفظ منافع و امنیت کشورهای اسلامی به دلیل یکپارچگی ملل و دولت‌های آنها است و هویت اجتماعی ـ فرهنگی آنها ایجاب می‌کند که همه فرقه‌ها و نحله‌ها به همراه یکدیگر برای حفظ کیان اسلام بپا خیزند. در نهایت، وی ثابت می‌کند که بهره‌گیری از نظریه‌های همگرایی به تحلیل نقش دیپلماسی نوین در همگرایی کشورهای اسلامی کمک می‌کند.
مقاله ششم با عنوان «نگاه جنبش‌های اسلامی دهه اخیر مصر به اسلام و مدرنیته»، ابتدا تاریخچه مختصری از مصر را بیان می‌کند و سپس، به معرفی احزاب و گروه‌های سیاسی آن می‌پردازد و درباره وضعیت آنان بحث می‌کند. نویسنده در این مقاله سعی دارد تا با نگاهی به اندیشه‌های احزاب و جریان‌های سیاسی مصر و بیان میزان تأثیر غرب بر اندیشه سیاسی مصر، کارنامه اسلام‌گرایی در مصر را روشن کند. بر این اساس، وی با بهره‌گیری از چارچوب نظری پرسش‌های بنیادین گلن تیندر، اصلی‌ترین گزاره‌های سیاسی مدرنیته را استخراج کرده و به طور مستند، دیدگاه سلبی یا ایجابی احزاب و جنبش‌های مصر را با نگاه به این گزاره ها مشخص کرده است.
مقاله آخر به «تحولات اخیر خاورمیانه و فرصت‌های محیط امنیتی ایران» می‌پردازد. به نظر نویسنده، به دلیل اهمیت منطقه خاورمیانه، امنیت و ثبات در آن، بر محیط امنیتی جهان و نیز جمهوری اسلامی ایران تأثیر مستقیم می‌گذارد؛ به همین دلیل، وی با پرداختن به تحولات این منطقه- از فروپاشی شوروی تا انقلاب‌های عربی ـ فرصت‌های به وجود آمده برای ارتقای محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران را بررسی می‌کند. از جمله این فرص‌های امنیتی عبارت است از: سقوط دولت‌ها و رژیم‌های مخالف ایران در محیط پیرامونی آن از جمله شوروی، طالبان و صدام؛ فرصت‌های ملی و منطقه‌ای به وجود آمده از طرح خاورمیانه بزرگ؛ تغییر در ساختارهای حکومتی منطقه از استبدادی به تقریباً مردمی و تقویت سطح منطقه‌ای و داخلی محور مقاومت در منطقه.
یادآور می‌شود، فصلنامه «فرهنگ پژوهش» فصلنامه‌ای علمی ـ تخصصی در حوزه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی است که به صاحب‌امتیازی معاونت پژوهشی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، مدیرمسئولی سیدمحمود موسوی و سردبیری سیدمجید امامی منتشر می‌شود.