به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، مشکلات جدی در حوزه فرهنگ و کتاب وجود داشت و ناشران و اهل قلم و فرهنگ با مشکلات متعددی مواجه بودند و انتظار داشتند با آمدن دولت جدید برخی از این مشکلات رفع شود. برای بررسی عملکرد دولت در رفع این مشکلات، منطقی است که نگاهی به عملکرد معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته باشیم.
یک سال پیش 15 مهرماه 92 بود که علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حکم معاونت امور فرهنگی را به نام سیدعباس صالحی ابلاغ کرد.
وزیر ارشاد در این حکم بر بهره‌گیری از کلیه ظرفیت‌های موجود و نیروهای اندیشمند، فرهیخته و صاحب‌نظر در زمینه احیاء و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی- ایرانی، برنامه‌ریزی در جهت تولید، توسعه و ترویج فرهنگ مکتوب و پژوهش‌های فرهنگی، حمایت از حقوق نویسندگان و اهل قلم و ناشران و روزآمد ساختن فعالیت‌های حوزه چاپ و نشر تأکید کرد.
از هنگامی که علی جنتی در 26 مرداد 92 با رأی اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی شد تا زمان صدور حکم برای سیدعباس صالحی به عنوان معاون امور فرهنگی در تاریخ 15 مهرماه 92، پنجاه و یک روز گذشت، در حالی که بیشتر معاونان وزیر ارشاد معرفی شده بودند و باید گفت وزیر ارشاد در انتخاب و معرفی معاون فرهنگی خود سخت‌گیری و وسواس زیادی از خود نشان داد.
صالحی در مراسم معارفه خود بر امکان حضور آزادانه و فعال فکرها و خلاقیت‌های متنوع تأکید کرد و گفت: آنچه به عنوان آزاداندیشی در دهه اخیر مدنظر رهبر معظم انقلاب است نگاهی به این فرصت‌ها است زیرا عرصه فرهنگ نمی‌تواند در انحصار گروه یا سلیقه‌ای خاص باشد، فضای فرهنگی به مدد تلاش‌های اجتماعی و انقلاب اسلامی، میدان‌های وسیع انسانی ایجاد کرده است که می‌تواند و باید در حیطه فرهنگ‌سازی حضور مثمرثمر داشته باشد و بدون تردید فرهنگ را در تاریک‌خانه نمی‌توان پرورش یا در محیط گلخانه‌ای گسترش داد، فرهنگ نیاز به نسیم با طراوت و آزاد دارد، نسیمی که محیط فرهنگی را شاداب و با طراوت نگاه دارد.
اوضاع نابسامان نشر در بدو ورود صالحی به معاونت فرهنگی
یک سال پیش در چنین روزهایی بود که اوضاع نشر نابسامان بود و گرانی کاغذ بیش از سایر مشکلات بر ناشران فشار می‌آورد و به عبارتی همین موضوع بود که کمر بسیاری از ناشران را خم کرد و صالحی در این شرایط مسئولیت معاونت فرهنگی را پذیرفت؛ هر چند خود نیز از فضای کتاب و کتابت دور نبود.
کاهش شمارگان کتاب، روند صدور مجوز نشر، بدهی مالی معاونت فرهنگی به ناشران داخلی و خارجی، اوضاع نابسامان چاپ در کشور، ابهام در معافیت‌های حوزه چاپ و ... از مشکلات دیگری بود که در ابتدای مسئولیت صالحی وجود داشت و وی می‌بایست این اوضاع را سامان می‌داد.
وی در ابتدای امر برخلاف سایر مسئولان، مدیران خود را تغییر نداد و سعی کرد تا از نیروهای مستعد بهره ببرد و مشورت را بر خودرأیی ترجیح داد و در طول یک سال گذشته این تغییرات همراه با تأمل بوده است.
تغییرات مدیریتی همراه با تأمل
سیدعباس صالحی در تاریخ ۲۸ مهر ۱۳۹۲ اولین تغییر در معاونت فرهنگی را کلید زد و طی حکمی احمد کمالی‌نژاد را به عنوان سرپرست موقت اداره کتاب منصوب کرد و محمد الهیاری بعد از هزار روز از سمت خود کنار رفت، اما همچنان دبیری هفته کتاب را برعهده داشت. اما مدت زیادی نگذشت که صالحی گزینه مدنظر را پیدا کرده و علی شجاعی‌صائین را که از مدیران دولت احمدی‌نژاد بود به این سمت انتخاب کرد.
۱۹ دی ۹۱ بود که احمد علمشاهی با حکم وزیر ارشاد جایگزین یوسف افراش شد و در 29 آبان 92 جای خود را به محمودرضا برازش داد. علمشاهی چند روز بعد از برکناری با حکم صالحی به عنوان سردبیر خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) منصوب شد.
نجفعلی میرزایی که از روحانیون حوزه علمیه بود، به سمت مدیرعاملی خانه کتاب منصوب شد و در امتداد این جابه جایی‌ها احمد علمشاهی در پایان سال ۹۲ جای خود را به اسدزاده سپرد. عظیمی نیز در اسفندماه 92 جای خود را به امیرمسعود شهرامنیا در مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران داد.
محمدرضا وصفی از جمله مدیرانی بود که در دولت احمدی‌نژاد به این سمت منصوب شد و حتی در دورهای نیز نامزد معاونت فرهنگی، مدیریت اداره کتاب و دبیرکلی نهاد کتابخانه‌ها شد ولی در نهایت در سمت خود باقی ماند.
سه ماه از سال 93 نگذشته بود که مصطفی امیدی، مدیر مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز جای خود را به علی‌اصغر سیدآبادی داد و مراسم تودیع و معارفه در سکوت کامل خبری برگزار شد.
همایون امیرزاده از ۱۹ دی ۱۳۹۱ جایگزین داریوش رضوانی در امر مشاوره معاون فرهنگی شد و سپس با تغییر چارت ارشاد پس از مدتی مشاور اجرایی حذف و وی به عنوان «مشاور علمی فرهنگی و مدیریتی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» معرفی شد.
در این میان، جوایز ادبی نیز این تغییرات مستثنی نبود و نجفقلی حبیبی به جای مجید حمیدزاده معرفی شد. حبیبی سی‌ویکمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را برگزار کرد و سپس در سال جاری از این سمت استعفا داد و جای خود را به حجت‌الاسلام محمدعلی مهدویراد داد که مراسم معارفه آن فردا، 16 مهرماه برگزار می‌شود.
صالحی همچنین حکم دبیری جشنواره شعر فجر را به نام عبدالجبار کاکایی صادر کرد. وی در ابتدی امر هدف خود را حضور تمام گروه‌های شعری اعلام کرد، اما باز هم شاعرانی بودند که در این مراسم حضور نداشتند. البته جشنواره شعر فجر همیشه از جشنواره‌های پرحاشیه بوده است و این دوره نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. البته با بازنگری کارشناسان بر جوایز ادبی، برگزاری این جایزه به بنیاد شعر و ادبیات داستانی سپرده شده است، اما هنوز دبیر این جایزه مهم ادبی معرفی نشده است.
پس از نگاهی بر تغییرات مدیریتی در معاونت فرهنگی، نگاهی بر اقدامات مهم صالحی در یک سال گذشته داریم.
تشکیل هیئت نظارت بر ضوابط نشر بزرگسال و کودک
شورای عالی انقلاب فرهنگی اعضای هیئت نظارت بر ضوابط نشر بزرگسال و کودک را معرفی کرد. این افراد در هفتصد و چهل و یکمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که به ریاست حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رئیس جمهور و با حضور روسای قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی برگزار شد به تایید رسیده و معرفی شدند. این در حالی است که از سه سال پیش هنوز اقدامی برای معرفی و ابلاغ احکام اعضای این هیئت‌ها انجام نشده بود.
احمد واعظی، محمدعلی مهدویراد، محمدتقی سبحانی، رضا مختاری، علیرضا اعرافی، محمود گلزاری، عماد افروغ، علیرضا صدرا، صادق آئینهوند، محسن مومنی، علی معلم دامغانی، حسین کچوئیان، محمود آذربایجانی، مهدی خاموشی و خانم فریبا علاسوند اعضای هیئت نظارت بر نشر بزرگسال را تشکیل می‌دهند و جواد محقق، محسن چینی‌فروشان، مظفری سالاری، عبدالله حسن‌زاده و مهنوش مشیری نیز اعضای هیئت نظارت بر نشر را شامل می‌شوند.
معرفی اعضای هیئت انتخاب و خرید کتاب
۱۸آذرماه 92 بود که حکم اعضای هیئت انتخاب و خرید کتاب معاونت امور فرهنگی ابلاغ شد و طی این احکام حجت‌الاسلام محمدعلی مهدویراد، علی اصغر محمدخانی، علی اوجبی، محمدکاظم شمس، علی شجاعی‌صائین، علی‌اصغر سیدآبادی و حجت‌الاسلام حمیدرضا ارباب سلیمانی، به مدت دو سال به عنوان عضو هیئت انتخاب و خرید کتاب منصوب شدند. این نخستین بار بود که اعضای هیئت خرید کتاب معرفی شدند و این نیز در راستای شفافیت عملکرد هیئت و معاونت فرهنگی بود. هر چند در معاونت فرهنگی سابق نیز خرید کتاب به دلیل کمبود بودجه متوقف شده بود.
سپس معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در احکام جداگانه‌ای رئیس و اعضای هیئت تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات ناشران را منصوب کرد. بنا به حکم صادر شده همایون امیرزاده به عنوان نماینده تام‌الاختیار و رئیس هیئت تجدیدنظر انتخاب شد.
همچنین تشکیل و راه‌اندازی هیئت بدوی استان تهران برابر ضوابط و قانون نشر و برای اولین بار در این استان اعلام شد و در این راستا برزین ضرغامی به عنوان رئیس هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات ناشران استان تهران منصوب شد.
تسویه بدهی 66 میلیارد تومانی
یکی از اقدامات مهم صالحی که به گفته خود سعی کرده طی ماه‌های مسئولیت خود چاله‌ها را پر کند و موانع را از سر راه بردارد، تسویه حساب با ناشران داخلی و خارجی بود. بدهی 66 میلیارد تومانی معاونت فرهنگی به ناشران داخلی و خارجی بدهی سنگینی بود که صالحی پرداخت آن را در اولویت خود قرار داد و بخش اعظمی از آن را پرداخت کرد. این تعهدات مالی از بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باقی مانده بودند و مانعی بزرگ بر سر راه فعالیت‌های معاونت فرهنگی محسوب می‌شدند.
چابک‌سازی معاونت فرهنگی
یکی از نکات مهم در عملکرد صالحی این است که وی به کاهش نیروهای ستادی و چابک‌سازی آن معتقد بوده و همواره بر آن تأکید کرده است و در این راستا سعی کرده و دارد تا امور را به استان‌ها واگذار کند که در این راستا برگزاری هفته کتاب و جشنواره شعر فجر را واگذار کرده و افزایش تفویض ممیزی به استان‌ها نیز در دست اقدام است.
تفویض امور به استان‌ها
صالحی همچنین ارتباط با استان‌ها را یکی از اولویت‌های مهم خود دانسته و معتقد است اعتبارات فرهنگی کشور، فقط مربوط به تهران نبوده و متعلق به همه کشور است و در این راستا تفاهم‌نامه‌های متعددی را با استان‌ها امضا کرده است. به طوری که حدود 12 میلیارد تومان به عنوان بخش اهدای کتاب به استان‌ها اختصاص یافته است.
معافیت مالیاتی کتابفروشان
پیگیری مسائل حقوقی رویکرد مهم صالحی است که در این راستا تلاش کرد تا مشکلی که کتابفروشان چندین سال با آن درگیر بودند حل شود و آن معافیت مالیاتی این صنف بود و برای همیشه به ابهامات در این زمینه پایان داد.
تسریع در فرآیند‌ها از جمله فرآیند صدور مجوز نشر کتاب از رودیکردهای مهم دیگری است که صالحی تلاش دارد تا این روند را سامان بخشد و مجوزهای نشر کتاب سریعتر صادر شوند.
همچنین وی تلاش کرده تا مؤسسه خانه کتاب به مرکز جدی مطالعات راهبردی در حوزه چاپ کتاب تبدیل شود، معاونت فرهنگی در تلاش است تا در حوزه رصد و دیده‌بانی حضور فعال‌تری داشته باشد و راه‌اندازی خانه نقد کتاب، خانه ترجمه و مرکز کتاب‌پژوهی ایران در این راستاست.
یکی از اقدامات مهم دیگر تثبیت قیمت کاغذ است که در حال حاضر بیشتر ناشران از این وضعیت راضی هستند و به ادامه فعالیت خود در این زمینه دلگرم شده‌اند؛ چرا که با این روند می‌توانند با خیال آسوده‌تری به چاپ کتاب بپردازند.
البته برخی موارد نیز وجود دارد که تاکنون فعالیت‌های مؤثر و محسوسی از آنها دیده نشده است و یکی از این موارد بخش اداره چاپ است و ما هنوز در این بخش با مشکلات عدیده روبه‌رو هستیم و تاکنون برنامه مشخصی در این زمینه ارائه نشده است یا اگر برنامه‌ای باشد به نتیجه مشخصی نرسیده است.
همچنین از اداره‌کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی اقدام مهمی در یک سال گذشته دیده نشده است، هر چند دو برنامه انتخاب روستای دوستدار کتاب و پایتخت کتاب ایران در دست اجراست و به نظر می‌رسد امسال این دو انتخاب و معرفغی شوند. البته از سال‌ها قبل کمتر خبری از سوی این مرکز منتشر می‌شد، از این رو برخی دوره‌ها حتی صحبت از تلفبق آن هم مطرح شد.
با نگاهی بر عملکرد یک ساله سیدعباس صالحی معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد، آرزوی توفیق وی در راه اعتلای فرهنگ کشورمان و رفع مشکلات صنعت نشر و کتاب را داریم.