تحلیل تاریخی عاشورا از نگاه اندیشمند مسلمان «مصطفی اسماعیل اوغلو»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مصطفی اسماعیل اوغلو، اندیشمند بزرگ مسلمان اهل ترکیه، در مقاله‌ای ضمن تحلیل تاریخی روز عاشورا، می‌نویسد:

عاشورا در زبان عربی از ریشه لغوی «عشر» می‌آید، این نامی است که به دهمین روز از اولین ماه سال قمری یعنی محرم اطلاق می‌شود. طبق آنچه در تاریخ بخاری به نقل از راویان بزرگ و معتبر اهل سنت استفاده می‌شود، این که اعراب جاهلی این روز را جشن می‌گرفتند و این مراسم برای آنها آئینی به‌جا مانده از دوران حضرت ابراهیم(ع) محسوب می‌شده است.
همچنین اعراب جاهلی این روز را با روزه سپری می‌کردند و با آغاز نبوت و بعثت نبی اکرم(ص)، پیامبر اسلام نیز به این رسم پایبند بودند.
در نگاه دوم و طبق تاریخ بخاری، عاشورا عیدی است که توسط یهودیان مبارک شمرده می‌شده است؛ چراکه آنها در این روز از ظلم فرعون رهایی یافتند و پیامبر اعظم(ص) نیز پس از هجرت، یهودیان اطراف مدینه را در روز عاشورا روزه‌دار یافتند و از علت آن جویا شدند و فرمودند: «ما از شما به حضرت موسی(ع) اولاتر هستیم.»
به همین علت خود پیامبر(ص) در روز عاشورا روزه گرفتند و به سایر مسلمانان نیز روزه‌داری در این روز را توصیه کردند و حتی برای نشر این مهم، وعاظ و خطیبان به منابر رفتند و مردم را مطلع ساختند، که روایات آن نیز موجود است. در سال دوم هجرت روزه در ماه مبارک رمضان به عنوان یک وظیفه شرعی معیّن شد و از آن تاریخ به بعد نیز پیامبراسلام(ص) و مسلمانانی که خودشان علاقه داشتند، با رعایت همان دقائق به روزه‌داری در روز عاشورا اهتمام داشتند.
بنابراین «عاشورا» یک عید ابراهیمی بوده که هم از سوی پسران اسماعیل(ع) و هم از طرف فرزندان اسحاق(ع) مبارک شمرده می‌شده است و با گسترش یهودیت و سرزمین‌های پیروان آن، این دو عید مجدداً به هم متصل شده و بر هم تأثیر گذاشته‌اند.
در برخی روایات غیر معتبر نیز وقوع اتفاقاتی را به این روز نسبت داده‌اند که اثبات آنها ممکن نیست، نظیر اینکه می‌گویند «توبه حضرت آدم(ع) در روز عاشورا مورد قبول واقع شد» و یا اینکه می‌گویند «حضرت نوح(ع) پس از طوفان در این روز بر روی زمین پاگذاشت»، همچنین اینکه «حضرت ابراهیم(ع) در این روز از آتش رهایی یافت». اگر این مسائل اثبات هم بشود، تناسب چندانی با روح عاشورا و تأثیری در عظمت این روز ندارد.
البته قابل درک است که مردم به جهت علاقه‌ای که به این روز دارند، بخواهند هر زیبایی را به این روز نسبت بدهند؛ مثل شیرینی عاشوره که منسوب به این روز است. اما باید توجه داشت که به سبب این علاقه هر تفکری را با اصل عظمت این روز مخلوط نکنیم و آن را به عنوان میراث به نسل‌های آینده هدیه ندهیم.
پیامبر اعظم(ص) برای اینکه مراسم روز عاشورا و انتساب آن به حضرت ابراهیم(ع) را یادآوری کنند، در این روز روزه می‌گرفتند و آداب خاص این روز را رعایت می‌کردند. خداوند متعال در آیه 90 سوره مبارکه انعام دقیقا بعد از آنکه نام هجده پیامبر برده می‌شود، این‌طور می‌فرماید: «أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَى اللّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ: اینان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده است پس به هدایت آنان اقتدا کن».
نکته همین‌جا است! خداوند رحمان و رحیم، پیامبر خود را به پیروی از راه پیامبران پیشین خود دعوت می‌کند و در این مسیر از هر وسیله و فرصتی استفاده می‌کند. تمام مطلب همین است. برای ما این مقصد و کسانی که برای نرسیدن به آن(اتحاد میان ادیان) اختلاف می‌کنند نیز روشن است. پیامبر رحمت(ص) برای اینکه با یهودیان و اهل جاهلیت، شناسنامه‌ای یکسان نداشته باشد، نه تنها در روز عاشورا، بلکه یک روز قبل و بعد از آن و یا یکی از این دو روز را نیز روزه می‌گرفتند.
مقصد را شناختیم، از این مهم چه چیزی برای ما می‌ماند.
اینکه: پیامبر که در روز عاشورا روزه می‌گرفته است، در واقع به میراثی از پیامبران پیشین اقتدا می‌کرده است. ما نیز با ادامه این سنت در واقع به پیامبر اسلام(ص) اقتدا می‌کنیم؛ پشت کاروانی راه می‌افتیم که این کاروان ـ کاروان پیروان سنت‌های نبی مکرم اسلام(ص) ـ با انسانیت زنده است. این کاروان قدر و منزلت انسانیت را نشان می‌دهد، ایمان ما را پایه‌گذاری می‌کند و ما را در مقابل انحرافات و فرقه‌های نوظهور در طول تاریخ محافظت می‌نماید.
به هر حال در احوال عاشورا در کنار همه وقایع و حوادثی که رخ داده، شاهد اتفاقی هستیم که توحید و عدالت مسلمانان و همه رنج‌ها و سختی‌های بشر را تحت تأثیر قرار داده است و آن هم فاجعه کربلا است؛ چراکه در آن روز روی زمین به‌خاطر شدت این مصیبت سیاه شد و ظلمی بزرگ رخ داد.
در این روز، سید جوانان اهل بهشت، حضرت حسین(ع) و هفتاد و دو یار باوفایش به شهادت رسیدند. حسین(ع) این طور می‌فرماید: «از این آب فرات، گرگ‌های بیابان سیراب شدند. آیا روا است که فرزند رسول‌الله(ص) تشنه بماند؟»
حضرت حسین(ع) برای عقیده خود و یزید به‌خاطر قبیله خود به جنگ برخاستند. عمر سعد، فرماندهی لشکری را برای به دست آوردن غنیمت بر عهده گرفت که پسر سعد‌ بن ابی وقاص آن را به فرمان یزید برای مقابله با حضرت حسین(ع) برپا کرده بود؛ حسینی که پیامبر گرامی(ص) درباره او می‌گفت «پدر و مادر به فدای او باد».

از آن روز تاکنون، زمان، مکان و امکان تغییر کرده و از جنگ تنها سه عنصر باقی مانده است. امروز نیز جنگ‌ها برای سه چیز به وقوع می‌پیوندد: «عقیده»، «قبیله» و «غنیمت». امروز عقیده مشخص است و قبیله‌ها تبدیل به کشور و دولت‌های کشورها شده و غنیمت‌ها نیز همان منابع انرژی است.