حجت الاسلام والمسلمين «عبدالجليل المكرانی» فعال شيعی عربستان و مدير دارالقرآن حضرت رقية(س) در شهر مقدس قم در گفت‌وگوی تلفنی با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با اعلام اين مطلب گفت: خداوند متعال در آيه 16 سوره «ق» میفرمايد: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»(و ما از شاهرگ [او] به او نزديكتريم) و منظور اين است كه فرد دعاكننده ابتدا بايد جايگاه پروردگار و ذات حق تعالی را بشناسد، سپس نياز و حاجت خود را از ذات اقدس الهی بخواهد.
وی افزود: خوش‌گمانی از ديگر شروطی است كه در برخی آيات قرآن و روايات و احاديث قدسی بر آن تأكيد شده، همچنان‌كه خداوند در حديث قدسی میفرمايد: «أنا عند ظن عبدی بی فلا يظن بی إلا خيراً»(من طبق گمان بنده‌ام با او عمل می‌كنم، پس بايد همواره به من خوش‌گمان باشد).
حجت الاسلام المكرانی در ادامه، صلوات و درود بر نبی اكرم(ص) و خاندانش و اظهار نياز در هنگام دعا را از ديگر عوامل تأثيرگذار در استجابت دعا دانست و گفت: انسان اگر حقيقت محمد(ص) و اهل بيت(ع) را بشناسد و در دعا به آنان توسل بجويد، دعای وی مورد اجابت قرار می‌گيرد، همچنان‌كه امام صادق(ع) در اين زمينه میفرمايد:«لا يزال الدعاء محجوباً حتی يصلی علی محمد و آل محمد»(دعا پيوسته در پرده است تا بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود).
مدير دارالقرآن حضرت رقية(س) با اشاره به اين كه انسان در حالت آسايش و سختی بايد بر دعا مداومت ورزد، گفت: خضوع، خشوع و رقت قلب در هنگام دعا از مسائلی است كه در روايات بر آن تأكيد شده و روايتی در اين زمينه با عنوان «اغتنموا الدعاء عند الرقه فإنها رحمة»(دعا كردن را در هنگام رقت قلب غنيمت بشماريد) است كه بيانگر اهميت رقت قلب در هنگام دعا است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره نقش توسل و توكل در دعاكردن اشاره كرد و گفت: خداوند متعال در آيه 35 سوره غافر میفرمايد: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِيله»(اى كسانى كه ايمان آوردهايد از خدا پروا كنيد و به او توسل و تقرب جوييد) كه حق‌تعالی در اين آيه، توسل به خداوند متعال را راه دعا و وسيله استجابت آن می‌داند.
المكرانی خاطرنشان كرد: در آيه مذكور، معنی «ابتغاء الوسيلة» يعنی طلب وسيله و واسطه است و منظور از اين وسيله توسل است كه راه دعا و وسيله استجابت دعا است و بنده را به خداوند متعال نزديك‌تر می‌كند، اين در حالی است كه علمای اهل تسنن قرائت قرآن كريم و نماز را از وسيله‌های استجابت دعا عنوان كرده‌اند و بر دعا پس از نماز و قرائت قرآن تأكيد می‌كنند، اما قرآن كريم اطلاق كرد، هر مصداقی وسيله استجابت دعا باشد، اشكالی ندارد و در آيات و روايات زيادی بر توسل به اهل بيت(عليهم السلام) تأكيد شده است.
وی در ادامه، دعا را مسأله‌ای با اهميت در زندگی انسان دانست و گفت: آيات زيادی از قرآن كريم كه بر قلب نبی اكرم(ص) نازل شده، بر عظمت دعا و نزديك‌بودن فرد دعاكننده به خداوند متعال تأكيد می‌كند، همچنان‌كه در آيه 60 سوره غافر آمده است: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ»(مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم).
اين فعال شيعی عربستان در پاسخ به پرسشی درباره علت تأكيد روايات و احاديث بر لحاظ‌كردن دو عنصر زمان و مكان در هنگام دعا كردن، گفت: زمان و مكان از شاخصه‌های تأثيرگذار در استجابت دعا هستند، زيرا زمان‌هايی وجود دارد كه بنده در آن به خداوند نزديك‌تر است، مثلا هنگامی كه انسان به مناجات و راز و نياز با خداوند می‌پردازد و در هنگام سحر، فرد دارای صفای روح و رقت قلب است و زمان مناسبی برای دعا است.
وی اضافه كرد: هنگامی كه انسان می‌خواهد به درگاه پروردگار دعا كند، بايد از امور مادی جدا شود، زيرا ماديات باعث كدرشدن قلب شده و مانعی در راه استجابت دعا است، همچنين، اماكن نيز از مسائلی است كه در مسأله استجابت دعا مؤثر است، زيرا برخی اماكن دينی و مذهبی باعث صفای روح و قلب می‌شود و موانع استجابت دعا را برطرف می‌كند.
مدير دارالقرآن حضرت رقية(س) با اشاره به اين‌كه بسياری از آيات قرآن كريم كه بر دعا دلالت می‌كنند، دارای ايجاز هستند و اعجاز بلاغی در اين آيات ديده می‌شود، گفت: از جمله آياتی كه بر دعا دلالت می‌كند، آيه قرآنی «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ» است كه معنای مقتضی در اين آيه قرآنی موجود است و انسان در اين آيه ترديدی ندارد، زيرا خداوند متعال به استجابت دعا وعده داده است.
عبدالجليل المكرانی به شروط دعا از زبان امام علی(ع) در دعای كميل اشاره كرد و گفت: اميرالمؤمنين(ع) در اين دعا، حقيقت و شيوه دعا و تضرع بنده به‌هنگام دعا به درگاه حق تعالی را بيان كرده و برای دعا سه مرحله تبيين شده است؛ مرحله نخست، مقدمه دعا و اين‌كه انسان بايد برای دعا مقدمه‌ای داشته باشد كه امام علی (ع) اين مرحله را «اعتراف» می‌داند و انسان بايد التماس‌كننده بايستد و دعا كند كه در فرازی از دعاهای امام علی(ع) در اين مرحله آمده است: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِی الذُّنُوبَ الَّتی تَهْتِكُ الْعِصَمَ».
وی در پايان گفت: مرحله دوم كه حضرت علی (ع) آن را «توسل» به خداوند متعال می‌داند و بر توسل انسان به رحمت و فضل و حب خداوند نسبت به بنده تأكيد می‌كند، مرحله سوم، پس از اعتراف و توسل، «طلب حاجت» است كه انسان حاجات خود را از خداوند درخواست می‌كند و اميرالمؤمنين در اين مرحله می‌گويد: «أسألك أن تهب لی فی هذه الليلة وفی هذه الساعة كل جرم أجرمته، اجعلنی من احسن عبيدك نصيبا عندك و اقربهم منزلة منك».
يادآوری می‌شود عبدالجليل المكرانی از فعالان شيعی عربستان و مدير دار السيدة رقية(س) للقرآن الكريم در قم است كه اين مركز در هجدهم ذی‌حجه سال 1427 هـ.ق هم‌‌زمان با عيد غدير در شهر مقدس قم با هدف تربيت و تعليم نسل قرآنی تأسيس شد و هم‌اكنون جايگاه و اعتبار ويژه‌ای ميان قرآن‌دوستان كسب كرده است.