به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، صله رحم در سنت اسلامی و قرآنی ما مسلمانان جایگاه مهمی دارد و هرگونه تخطی از این سنت به منزله معاصی کبیره تفسیر شده است. قطع صله رحم در میان هر قوم و خویشی تنها به مفهوم خصومت شخصی نیست، بلکه ابعاد منفی اجتماعی و فرهنگی آن در جامعه تبعات خاص خود را به بار می‌آورد. بر این اساس، آیات قرآنی زیادی در مدح صله رحم و در ذم قطع این سنت حسنه آمده است.
تکبر عامل گسست صله رحم
آیه 27 سوره بقره می‌فرمایند:
وَ الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مَا امَرَ اللَّهُ بِهِ انْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِى الاْرْضِ اولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ»
« و کسانى که عهد خدا را پس از استوار کردنش مىشکنند، و پیوندهایى را که خدا به برقرارى آن فرمان داده مىگسلند، و در زمین فساد مىکنند، لعنت و فرجام بد و دشوار آن سراى، براى آنان است.»
خداوند در آیات قرآن برای قطع احسان و نیکی به خویشاوند، دو عامل مهم را به عنوان موانع احسان به خویشان معرفی می‌کند و آن عبارت است از تکبر و فخرفروشی. (نساء آیه 63) شخص گمان می‌کند که از نظر اجتماع در جایگاهی برتر قرار دارد و ارتباط با خویشانی که نیازمند کمک و احسان او هستند موجبات کاهش اعتبار و جایگاه اجتماعی شخص می‌شود و لذا می‌کوشد تا رابطه خود را با خویشان قطع کند تا به اعتبار اجتماعی‌اش خدشه وارد نشود. ناگفته نماند که عهدشکنی و نیکی کردن و گشاده رویی یا خوشرویی در میان سنت های باستانی ایرانی و آیین نوروزی نیز هویداست. از نظر قرآن، عواملی چون تقوای الهی (نساء آیه 1) و توجه به مراقبت دایمی خداوند نسبت به رفتار بندگان و رفتارهای نیک به ویژه در حق خویشان، (همان آیه) از مهمترین عوامل بقای ارتباط با خویشاوندان است؛ بنابراین اگر کسی در قطع خویشاوندی می‌کوشد بهره ای از تقوا نبرده و نسبت به توجه خداوند به اعمال و رفتار بندگان غافل است.
صله‌رحم و حکمت الهی
آیه 27 سوره بقره نیز بحث عهدشکنی و پذیرش فرامین الهی با تکیه بر عقل گرایی مبنی بر استوار بودن در عهد با خدا را مورد تأکید قرار داده است. می‌فرمایند:
الَّذینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ میثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما امَرَ اللَّهُ بِهِ انْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِى الاْرْضِ اولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ»
آنان کسانى هستند که پیمان خدا را [که توحید و وحى و نبوت است] پس از استوارىاش [با دلایل عقلى و علمى و براهین منطقى با عدم وفاى به آن] مىشکنند و آنچه را خدا پیوند خوردن به آن را فرمان داده است [مانند پیوند با پیامبران و کتابهاى آسمانى و اهل بیت طاهرین و خویشان] قطع مىنمایند و در زمین تباهى و فساد بر پا مىکنند، آنانند که زیان‌کارند.
این سفارشات و خواسته‌ها و امر به طاعت و نهى از معصیت که از علم و عدل و رحمت و حکمت حضرت حق سرچشمه گرفته، از تمام جوانبش استوارى و استحکام می‌جوشد و نشان می‌دهد که این سفارشات بر پایه مصلحت دنیا وآخرت مردم نظام گرفته، و در میان جهانیان در هر دوره و روزگار کسى نیست که از عهده درک و فهم این سفارشات برنیاید و استوارى و استحکامش را در نیابد. پرواضح است که ریشه و مصداق عینی تأکیدات قرآن در امر به معروف و نهی از منکر را می‌توان در سنت نوروزی هم یافت. جایی که به شدت در تقبیح دروغ گویی دعا می‌کنند و گفتار و کردار و پندار نیک را به عنوان مبانی منشور اخلاق و دینی خود برمی‌گزینند. در سوره نساء آیه 1 نیز آمده است که:
وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذى تَسائَلُونَ بِهِ وَ الاْرْحامَ انَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً»
« و از خدایى که به نام او از یکدیگر درخواست مىکنید، پروا کنید و از [قطع رابطه با] خویشاوندان بپرهیزید. یقیناً خدا همواره بر شما حافظ و نگهبان است.»
در سنت نوروزی نیز قطع رحم و بریدن رابطه با خویشان نزدیک را به موازات ویرانی شهرها، از هم پاشیدگی خانواده ها، فساد جامعه، افتادن ثروت به دست ستمکاران و از بین رفتن نسل بشر ارزیابی می‌کنند. از مضمون آیه فوق این گونه استنباط می‌شود که قطع رابطه با فامیل و نیکی نکردن به آنان از ویژگی های فاسقان می‌باشد؛ چرا که برای فاسقان اهمیتی ندارد که به نزدیکان خود کمک کنند، و اصلاً احسان به آنها در نظرشان بی معناست و ممکن است بگویند چرا ما زحمت بکشیم و آنها استفاده کنند. اما از اسرار و رموز کار خدا غافلند.
صله رحم و ولایت
سوره نحل آیه 90 نیز در باب اهمیت خویشان می‌فرمایند:
«انّ اللَّه یأمر بالعدل و الاحسان و بناء ذى القربى»
خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان مىدهد. اهمیت نیکی به خویشان (صله رحم) در تفاسیر با اخذ از الگوهای قرآنی نیز چشم‌گیر است. در روایات نیز آنچه را که خداوند به وصل آن فرمان داده، صله رحم، یعنى حفظ پیوندهاى خانوادگى و همچنین حفظ پیوندهاى مکتبى یعنى ارتباط دائم و عمیق با رهبران آسمانى و پیروى از خط ولایت است. (تفسیر صافی)
صله رحم تنها به دیدن و ملاقات کردن نیست، کمک هاى مالى نیز از مصادیق صله رحم به شمار مى رود. در آیین نوروزی ایرانیان نیز دادن هدایا با اشکال متنوع از جمله امورات مهم این سنت محسوب می‌شود. امام صادق (علیه السلام) در آستانه رحلت از دنیا، دستور دادند تا به بستگانى که نسبت به ایشان جسارت کرده بودند، هدیهاى بدهند. وقتى حضرت در انجام این کار مورد انتقاد قرار مىگیرند، آیه فوق را تلاوت مى فرمایند (تفسیر نورالثقلین).
دید و بازدید نوروزی؛ بازتولید سنت قرآنی صله رحم
صله رحم در آموزه های قرآنی و دینی و همچنین آیین نوروزی، به عنوان سنتی ماندگار در تاریخ ایران زمین با وجهی مشترک مورد تأکید قرار گرفته است. به وضوح می‌توان دریافت که راز ماندگاری این سنت باستانی، به مورد توجه قرار دادن خویشان و نزدیکان و احترام متقابل آنان باز می‌گردد. تلفیق آموزه‌های قرآنی و دینی و آیین نوروزی، در مورد توجه قرار دادن صله رحم، می‌تواند بستر یک فرهنگ غنی و انسان‌دوستانه را فراهم کند و این نکته را در ذهن متبادر می‌کند که برقراری و تعمیق دو وجه از دو آموزه متفاوت با مضمونی مشترک، می‌تواند بنیان‌های خانواده‌ها و جامعه را استحکام بخشد و بذر محبت و نوع‌دوستی را در جوامع انسانی نهادینه کند.