«آوینی» با ولایی بودنش جایگاهی رفیع کسب کرد

سعید رحمانی، فیلمنامه‌نویس سینما و تلویزیون در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ارزیابی خود را از شهید سیدمرتضی آوینی چنین توصیف کرد: از نگاه من آوینی را در یک جمله می‌توان توصیف کرد و آن نیز ولایی بودنش است. در این میان باید توجه داشت که ولایی بودن نیز کاملاً با متعهد بودن متفاوت است. هنرمند ولایی به شرایط نگاه می‌کند و آنگاه درباره چگونگی ارائه کارش تصمیم می‌گیرد. برای همین جهاد و مبارزه‌اش را در تمامی عرصه‌ها نشان می‌دهد. برای آوینی، دنیای هنر، جبهه زمان بود که در آن می‌جنگید و خون دل‌های فراوان می‌خورد. به خاطر همین تلاش‌ها از سوی بسیاری زخم خورد، اما هیچ گاه ولایی بودنش را فراموش نکرد. با این توضیح باید بگویم که ولایی بودن امتیازی بالاتر از متعهد بودن است.

وی افزود: اندیشه‌های آوینی را به وضوح در کارهایش می‌توان مشاهده کرد. درباره آوینی باید نکته دیگری را هم مورد توجه قرار دهیم و آن نیز این که، وی به خوبی اولویت‌ها را می‌شناخت و به روی همان اولویت‌ها دست می‌گذاشت. برای همین خصیصه بود که بسیاری حتی صدا و سیما با وی مشکل داشتند. اگر قرار است درباره این هنرمند ولایی مورد مشابهی پیدا کنیم، من از شهید مطهری نام می‌برم، چون مطهری قبل از انقلاب برای اینکه درباره فیلمی نقد بنویسد، با لباس شخصی به سالن نمایش فیلم می‌رفت، سپس درباره آن موضوع، مطلب می‌نوشت.

این فیلمنامه‌نویس در پاسخ به این که چرا در سینمای ما بعد از مرگ افراد به آنها توجه می‌شود، بیان کرد: این که چرا چنین وضعیتی در سینمای ما وجود دارد، ریشه‌اش را باید در فرهنگ جستجو کرد. برای نمونه بارها این جمله را شنیده‌ایم که فلانی دستش از دنیا کوتاه است، یا این‌که پشت سر مرده حرف نزنیم؛ این نوع باورها که در جای خود ارزشمند است، وقتی به افراط کشیده شود، نتیجه آن می‌شود که قهرمان‌پردازی آدم‌ها پس از مرگ، خارج از قاعده و اندازه خود باشد.

وی ادامه داد: غلو بیش از حد درباره برخی شخصیت‌ها تا به آنجا پیش می‌رود که بعد از مدتی دیگر نمی‌توان به آن فرد انتقادی وارد کرد، حتی اگر آن نقد درست باشد. این اتفاق به نوعی درباره شهید آوینی رخ می‌دهد و باعث به وجود آمدن نوعی فضای ریا و چاپلوسی شده است. در صورتی که خود آوینی کاملاً از این فضا دور بود و بدون هیچ ملاحظه‌ای، نقد خود را می‌نوشت. برای همین نیز می‌بینیم که وی نقد مثبتی درخصوص فیلم «عروس» ‌داشت و این کار را اثری خوش‌ساخت با استانداردهای سینمایی می‌دانست.

بت‌سازی از افراد، راه تفکر را سد می‌کند

رحمانی با بیان این که نقد کردن اندیشه باعث افول نمی‌شود، گفت: به غیر از ائمه معصومین(ع) و مقام ولایت، نقد باعث بی‌اعتبار شدن کسی نمی‌شود. مثالی در این زمینه می‌زنم؛ سلمان فارسی و ابوذر غفاری هر دو جزء صحابی پیامبر(ص) بودند، اما آیا مقام این دو را می‌توان با هم یکی دانست؟ آیا مقام این دو را می‌توان به یک شکل در کارهای سینمایی و تلویزیونی یکی برشمرد؟ مسلماً جواب خیر است، چون مقام سلمان بالاتر است. این مثال را زدم تا بگویم اندیشمندان و هنرمندان که به شهادت رسیده‌اند، هر کدام دارای مقام والایی بودند که در این میان آوینی با ویژگی ولایی بودنش برای خود جایگاهی رفیع کسب کرده بود. مخلص کلام اینکه بت‌سازی آدم‌ها آسیبی جدی است که راه تفکر را برای آدمیان مسدود می‌کند.

فیلمنامه‌نویس سریال «وفا» به توضیح فوق اضافه کرد: وقتی ما نقدی درباره افرادی چون شهید آوینی انجام می‌دهیم، در حقیقت به مردم می‌گوییم که وی همانند یکایک ما بوده که اشتباهاتی نیز انجام داده است، اما این فرد توانسته راه خود را پیدا کند و به درجه‌ای دست یابد که مقام معظم رهبری به وی لقب سید شهیدان اهل قلم را بدهد.

وی در پاسخ به سؤال پایانی مبنی بر این‌ که سینما مورد علاقه آوینی چه سینمایی بود، گفت: من در پاسخ به این پرسش تنها نظرات شخصی خود را بیان کرده و درباره دیدگاه دیگران اظهار نظری نمی‌کنم. با این توضیح آوینی سینمایی را که در آن آسیب‌شناسی وجود داشت را می‌پسندید، البته وی به شدت با سیاه‌نمایی مشکل داشت، اما کارهایی که نگاهی نقادانه و آگاهانه به آسیب‌های اجتماعی را داشت می‌پسندید. برای همین بود که وی فیلم «عروس» را مطلوب می‌دانست، زیرا در این فیلم به نحو درست، آسیب‌هایی که جوانان دهه 50 و 60 را مورد هجمه قرار داده بود نقد می‌کرد.