تحلیل‌های غلط مانع از انفاق می‌شود

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، برنامه درس‌هایی از قرآن امروز، سوم اردیبهشت‌ماه با موضوع برکات انفاق و کمک به دیگران و با عناوین برکات فردی انفاق به نیازمندان، انفاق؛ نوعی تشکر عملی از نعمت‌های خدا، انفاق؛ نشانه صداقت در ایمان، برکات اجتماعی کمک به دیگران، تقویت برادری و رونق اقتصادی در پرتو انفاق، ترک انفاق؛ عامل دوزخی شدن،  دوری از افراد بخیل و مانع انفاق و انفاق عملی، در کنار انفاق مالی با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی برگزار شد.

برکات فردی انفاق به نیازمندان

رئیس ستاد اقامه نماز در این برنامه گفت: برکات شامل سه شاخه فردی، اجتماعی و اخروی می‌شود. استواری، تقویت عاطفه، تقویت سخاوت، تقویت محبوبیت، دریافت مدال، دریافت رستگاری را می‌توان از برکات فردی انفاق برشمرد. قرآن در آیه‌ای می‌گوید اگر کمک کردی، «وَتَثْبِیتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ » (بقره/265) یعنی خودت را استوار کردی. تقویت عاطفه، آدمی که به دیگران کمک می‌کند عاطفه انسانی‌اش را رشد می‌دهد. تقویت سخاوت، آدمی که به دیگران کمک می‌کند، سخاوت خودش را رشد می‌دهد. تقویت محبوبیت، آدمی که کمک به دیگران می‌کند، محبوبیت خودش را تثبیت می‌کند.

وی افزود: همچنین با انفاق می‌توان مانع از انفجار شد. قرآن می‌فرماید اگر به دیگران کمک نکنید به فقرا فشار بیاید، از فقر بلند می‌شوند و کودتا می‌کنند. «وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ» (بقره/195) پشت سر آیه انفاق است. یا کمک کنید یا خودتان بدبخت می‌شوید. یعنی چه؟ یعنی فقر به گرسنه‌ها فشار می‌آورد، بلند می‌شوند و دست به یک سری کارهایی انفجاری می‌زنند.

انفاق، نوعی تشکر عملی از نعمت‌های خدا

این مفسر قرآن کریم با اشاره به دیگر فواید انفاق، اظهار کرد: کمک یک رقم تشکر است. خداوند به پیغمبر(ص) می‌فرماید «انا اعطیناک الکوثر» (کوثر/1)، من به تو کوثر دادم؛ «فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ» نماز بخوان. بعد می‌فرماید «وانحر»، یعنی شتر بکش و گوشتش را بین مردم تقسیم کن. یعنی نماز خواندن و کمک به فقرا تشکر از کوثر است. به شکرانه اینکه من به تو کوثر دادم، به شکرانه اینکه من به تو یک زهرا و یک فاطمه دادم تو باید شکر کنی. شکر چیست؟ نماز و کمک به فقرا. اصلاً کمک به فقرا شرط قبولی عمل است. اگر کسی نماز بخواند و به فقرا کمک نکند، نمازش قبول نیست.

وی بیان کرد: اگر کسی نماز بخواند و زکات ندهد، نمازش قبول نیست. قرآن نماز و زکات را به هم چسبانده است. «یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ» (مائده/55) نماز بی‌زکات قبول نیست.

انفاق، نشانه صداقت در ایمان

حجت‌الاسلام قرائتی گفت: زکات و کمک به مردم علامت صدق است. قرآن می‌فرماید«إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ» (توبه/60)، صدقه از صدق است و صدق به معنی راستی. چرا صدقات را راست گفتن نامیدند؟ چون انسان می‌گوید من مؤمن هستم. می‌گوید خوب اگر مؤمنی، پس یک خرده پول بده ببینیم. اگر کسی پول نداد، اینکه می‌گوید من مسلمان هستم دروغ می‌گوید. علامت صداقت این است. جبهه هم رفته است؛ در جنگ بدر، پیروز هم شده است؛ غنایم جنگی هم گرفته است. خداوند می‌فرماید «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ» (انفال/41)، ای اصحاب پیغمبری که جبهه رفتید و رزمنده هستید، مجاهد هستید، پیروز هستید، غنیمت جنگی از کفار گرفتید. باز باید خمس بدهید و در آخر می‌گوید «إِن کُنتُمْ آمَنتُم بِاللَّـه»؛ این را به چه کسی می‌گوید؟ به اصحاب پیغمبر(ص) می‌گوید. یعنی چه؟ یعنی اگر خمس ندهی، ایمان نداری، صرف اینکه من اصحاب پیغمبر هستم فایده ندارد.

برکات اجتماعی کمک به دیگران

وی با اشاره به برکات اجتماعی انفاق گفت: با کمک شما، کسی که وضعش خوب است یک خانواده یتیم را تحت پوشش قرار بدهد. بیشتر دارد، دو تا. بیشتر دارد سه تا. بچه‌های یتیم هم انگار بچه‌های خودت هستند. در اثر کمک یتیمان پدردار می‌شوند. اگر چهار نفر پول روی هم بگذارند با خرید وسایلی مانند چرخ خیاطی، ابزار کاری، ماشین و ... می‌توانند ایجاد اشتغال کنند.

قرائتی با بیان اینکه با کمک به دیگران چقدر آبروها در جامعه حفظ می‌شود، عنوان کرد: افراد فقیر با کمک آبرویشان حفظ می‌شود. چه زندانی‌هایی را انسان می‌تواند با کمک آزاد کند. خیلی از افراد به‌خاطر بدهی زندان هستند. چه فامیل‌هایی که با هم قهر هستند، با انفاق اصلاح ذات‌البین می‌شوند. این اصلاح ذات‌البین را ساده نگیریم. به قدری اصلاح ذات‌البین مهم است که حدیث داریم اگر شما زحمت کشیدی دو نفر را که با هم قهر هستند، آشتی دادی، از همه نمازهای مستحبی و روزه‌های مستحبی بیشتر ثواب دارد.

وی ادامه داد: دروغ حرام و از گناهان کبیره است. اما حدیث داریم اگر دو نفر خواستند با هم آشتی کنند، دروغ هم گفتی اشکال ندارد. چه گفت؟ هیچی سلام رساند. چه گفت؟ هیچی... اینجا راست بگویی فتنه می‌شود. دروغ هم اگر بگویی که دو نفر آشتی کنند، ارزش دارد. دروغ حرام است اما اسلام می‌گوید این حرام را انجام بده و دو نفر را با هم آشتی بده.

این مفسر قرآن کریم گفت: قسم خوردی باید عمل کنی. یک عروس و داماد و زن و شوهری با هم دعوا دارند، بگویی آقا، والله قسم من در کار اینها دخالت نمی‌کنم. به قرآن قسم دخالت نمی‌کنم. اسلام می‌گوید با اینکه قسم خوردی، قسمت را بشکن و برو جلو و اینها را آشتی بده. نگو قسم خوردم. شکستن قسم حرام است اما برای آشتی دادن حلال می‌شود.

وی بیان کرد: اگر دو مسلمان با هم قهر هستند تا سه روز طوری نیست. حدیث داریم اگر اینها روز چهارم با هم آشتی نکنند، پیغمبر(ص) فرمود «هیچکدام را قبول ندارم». آدم نباید کینه‌ای باشد. حالا یک حرف ناپسندی زده او را ببخش. امام صادق(ع) به یک نفر پول داد و فرمود «اگر دیدی بین مسلمان‌ها درگیری سر پول است، این پول را بده و آشتی‌شان بده، نگذار اینها سر یک چیز مادی از هم کینه‌دار شوند و دعوا کنند».

حجت‌الاسلام قرائتی با اشاره به اینکه وجود بسیاری از گناهان در جامعه به‌خاطر فقر است، اظهار کرد: وقتی آدم زندگی یک کسی را راه انداخت، آمار گناه کم می‌شود. ریشه بعضی گناهان فقر است. ریشه بعضی گناهان شهوت است. ریشه بعضی گناهان غضب است. ریشه بعضی گناهان سیاسی است. یکسری از گناهانی که ریشه‌اش اقتصادی است، اگر مردم کمک کنند با انفاق این گناهان برطرف می‌شود.

تقویت برادری و رونق اقتصادی در پرتو انفاق

این مفسر قرآن کریم گفت: رونق اقتصادی هم از برکات انفاق است. اگر کسانی که وضعشان خوب است به فقرا کمک کنند، آنها هم قدرت خریدشان بالا می‌رود. قدرت خرید که بالا رفت، تولید هم بیشتر می‌شود. چون وقتی مشتری بازار بیشتر شود، تلاش بازار بیشتر می‌شود. تلاش بازار بیشتر شود، تلاش کارخانه‌ها بیشتر می‌شود. چرخه اقتصاد هم تند می‌شود. برادری تقویت می‌شود.

وی بیان کرد: دو نفر که با هم رفیق هستند، اگر به یکدیگر کمک کنند، برادری تقویت می‌شود «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» (حجرات/ 10)، مسلمانان با هم برادر هستند. من و شما با هم برادر هستیم. اما اگر من به شما کمکی کردم یا شما به من کمکی کردی، این برادری تقویت می‌شود. با انفاق می‌توان کینه‌زدایی و کدورت‌زدایی کرد. همچنین با انفاق می‌توان بخشی از ظرفیت‌ها و استعدادهای افراد را شکوفا کنیم. جوانی می‌خواهد درس بخواند، کتاب ندارد. کامپیوتر ندارد. شما یک کامپیوتر در اختیار او گذاشتی، یک کتاب در اختیار او گذاشتی، این استعدادش شکوفا می‌شود. چه آدم‌هایی هستند که اگر امکاناتی داشته باشند، رشد می‌کنند. اینها برکات اجتماعی است.

ترک انفاق، عامل دوزخی شدن

قرائتی اظهار کرد: قرآن یک صحنه‌ای را نقل می‌کند، در قیامت خیلی گفت‌وگو است. افراد با فرشته‌ها حرف می‌زنند. با شیطان حرف می‌زنند. خوب‌ها با خوب‌ها و بدها با بدها حرف می‌زنند. خوب‌ها با بدها حرف می‌زنند، بدها با خوب‌ها حرف می‌زنند. انواع گفت‌وگوها در قرآن آمده است. صحنه‌های گفت‌وگو خیلی زیاد است. گفت‌وگوها در قیامت! یکی از گفت‌وگوها این است که اهل بهشت از اهل جهنم می‌پرسند «یَتَسَاءَلُون، عَنِ الْمُجْرِمِینَ» (مدثر/40 و 41) چطور شما دوزخی شدی؟ چطور شما جهنمی شدی؟ می‌گویند «مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ» (مدثر/42) به چهار دلیل. «قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ» پایبند نماز نبودیم، «وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ» به فقرا هم کمک نمی‌کردیم، «وَکُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِینَ» هرطور خواستند ما را رقصاندند و «وَکُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ» هر وقت هم حرف قیامت می‌شد، می‌گفتیم خواهش می‌کنم حرف قیامت را نزنید، بگذار خوش باشیم.

وی افزود: حالا خوشی چیست؟ تخمه کدو می‌شکنیم. فکر می‌کند مثلاً تخمه کدو بشکند و بخندد، خوشی است. خوشی موقت است. این یک صحنه از قیامت است که می‌گوید دلیل اینکه ما گرفتار جهنم شدیم، این بود که قدرت داشتیم و کمک نکردیم. صحنه دیگر قرآن می‌گوید روز قیامت نامه اعمال را به افراد می‌دهند. به مؤمنان نامه را دست راست می‌دهند. تا نامه دست راستش است که برنده است، نعره می‌کشد و می‌گوید «هَاؤُمُ اقْرَءُوا کِتَابِیَهْ» (حاقه/19) یعنی بدوید بیایید. بدو بدو! قرائت کنید کتاب مرا و بخوانید. من موفق شدم. «إِنِّی ظَنَنتُ أَنِّی مُلَاقٍ حِسَابِیَه» من در دنیا فکر امروز بودم. «فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رَّاضِیَةٍ، فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ، قُطُوفُهَا دَانِیَةٌ» (حاقه/21 تا 23) چه بهشتی، چه درخت‌هایی، چه میوه‌هایی، چه لذت‌هایی، چه کامیابی‌هایی، این برای کسی است که نامه‌اش در دست راستش است.

قرائتی ادامه داد: حالا انفاق برای دست چپی‌ها! « وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ» (حاقه/25) اما کسی که نامه‌اش در دست چپ است می‌گوید «یَا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتَابِیَهْ» کاش به من کتاب نداده بودند. تا نداده بودند امید داشتم. الآن دیگر مأیوس شدم. «هَلَکَ عَنِّی سُلْطَانِیَهْ» (حاقه/29) من سلطنت داشتم، مدیرکل بودم. وکیل بودم، سفیر بودم، وزیر بودم، قدرت داشتم و پولدار بودم. پوچ! «مَا أَغْنَىٰ عَنِّی مَالِیَهْ» (حاقه/28) مال داشتم. اما مال من هیچ به دردم نخورد. این خطرات قیامت است.

مفسر قرآن کریم عنوان کرد: قرآن می‌گوید کسانی که پول دارند و به فقرا نمی‌دهند، این پولشان را داغ می‌کنند، فلز را داغ می‌کنند و به پیشانی‌شان می‌زنند، به پهلویشان می‌زنند «فَتُکْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ»، بعد می‌گویند «هَـٰذَا مَا کَنَزْتُمْ» (توبه/35) این همان پول‌هایی است که پنهان کرده بودید.

دوری از افراد بخیل و مانع انفاق

وی با اشاره به موانع انفاق گفت: یکی از موانع انفاق شیطان است. شیطان وسوسه می‌کند و می‌گوید ندهید پیری داری، کوری داری، برای مبادا بگذار. این‌طور دستت را باز نکن. البته اسلام گفته یک مقدار هم باید برای پیری و کوری باید گذاشت؛ نه برای پیری و کوری خودمان، حتی برای پیری و کوری دیگران. نه دیگر مسلمانان، حتی برای پیری و کوری یهودی‌ها و مسیحی‌ها. امیرالمؤمنین(ع) از جایی عبور می‌کرد، یک کسی کنار راه گدایی می‌کرد، گفتند یا علی این نجار بوده است، تا جوان بوده نجاری کرده، حالا از کار افتاده و گدایی می‌کند. حضرت فرمود این چه حکومت اسلامی است که تا جوان است از او کار می‌کشند و پیر که شد باید کنار کوچه گدایی کند. از بیت‌المال حقوق او را بدهید و نگذارید گدایی کند. گفتند آقا مسیحی است. مسیحی باشد! بالاخره در کشور اسلامی زندگی می‌کرده یا نه؟ نجار بوده یا نه؟ تا جان داشته کار می‌کرده یا نه؟ مسیحی باشد. خوب مسیحی‌ها و یهودی‌ها هم باید در امان باشند.

حجت‌الاسلام قرائتی بیان کرد: یکی دیگر از این موانع اطرافیان هستند. «وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَد» (فلق/4)، یعنی کسانی که هی در گوش انسان می‌خوانند این کار را نکن. مثلاً همسر به همسر هی می‌گوید «نفاثات فی العقد». حدیث داریم حضرت فرمود با افراد بخیل مشورت نکن «لا تدخلن فی مشورتک بخیلا» (غرر الحکم/ص442/ح10086) چون دائم می‌گوید «یعدکم الفقر».

وی با اشاره به تحلیل‌های غلط در جهت امتناع از انفاق، گفت: به قارون می‌گفتند اینقدر پول داری، به فقرا بده «وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ» (قصص/77) خدا به تو داده، تو هم بده. قارون در مقابل این حرف گفت خدا به من نداده خودم زرنگ بودم، «أُوتِیتُهُ عَلَىٰ عِلْمٍ عِندِی» (قصص/78) یعنی علمی نزد من است. یک فوق تخصص اقتصاد دارم. گاهی نیز فرد فکر می‌کند که اگر پول ندهد جاودانه و همیشگی می‌شود. قرآن می‌گوید این‌طور نیست «یَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ» (همزه/3)، تو خیال می‌کنی پول‌ها را جمع کنی، عمر بیشتری خواهی داشت؟ این‌طور نیست. 14 مرتبه در قرآن کلمه «بغتة» آمده است، یعنی شاید مردی، خیلی برای دراز مدت فکر نکنید.

این مفسر تفسیر نور ادامه داد: گاهی وقت‌ها شخص فکر می‌کند اگر پول داشته باشد عزیز است. قرآن می‌گوید همین قارونی که پول داشت، وقتی به گل فرو رفت، « فَمَا کَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ یَنصُرُونَهُ» (قصص/81) هیچ‌کس نتوانست قارون را از زیر گل بیرون بیاورد. این‌طور نیست که اگر پول داشته باشی عزیز می‌شوی. گاهی اوقات نیز می‌گویند اگر خدا می‌خواست، خود خدا به او می‌داد، چرا ما به او بدهیم؟ خدا نمی‌بیند این بنده فقیر است؟ خود خدا به او بدهد. چرا ما بدهیم؟ در اموال تو حقی برای فقرا است. «وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُوم» (ذاریات/19) پولی که خدا به من داده سهم فقرا در این است. این امتحان است. مسئولیت فقرا روی دوش ما است. اگر کسی شب سیر بخوابد و همسرش گرسنه باشد ایمان ندارد. اگر فقیری، مظلومی، محرومی، فریاد می‌کشد و صدایش را شنیدی و گوش ندادی، مسلمان نیستی.

انفاق عملی، در کنار انفاق مالی

وی در تعریف انفاق گفت: انفاق مالی برای پولدارهاست. می‌توان انفاق علمی داشت، شما در خانواده‌تان بی‌سواد ندارید؟ آقای دانشجو، آقای دبیرستانی، دختر خانم، عروس خانم، شما مادرت و خاله‌ات بی‌سواد نیست. نمی‌توانی شبی 10 دقیقه درس بدهی؟ اگر نیم ساعت وقت بگذارید و به اطرافیان بی‌سواد خود درس بدهید، علاقه آنان به شما بیشتر می‌شود و شما در راه پیشرفت علم و دانش انفاق کرده‌اید.

حجت‌الاسلام قرائتی با اشاره به انفاق هدایتی، یادآور شد: یک کسی یک شبهه‌ای دارد. ببین اشکالش چیست. اشکال آن را از یک دانشمند بپرس، بگو این اشکالی که به من گفتی را یادداشت کردم، جواب تو این است. این تیغ را از ذهنش بیرون بیاور. انفاق فقط انفاق مالی نیست. کمک فکری و کمک علمی نیز انفاق است.