خاطراتی از رئیس فقید دانشگاه امام صادق(ع) و همرزم شهید مطهری

غلامرضا گودرزی،‌ رئیس دانشکده معارف اسلامی و مدیریت امام صادق(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به خاطراتی از استاد مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی که همرزم شهید مطهری بوده است، گفت: تقریباً‌ در این سال‌ها که در روز معلم خدمت ایشان می‌رسیدیم یادم است ایشان تأکید زیادی داشتند که در مراسم روز معلم حضور داشته باشند، حتی یکی دو سال بود که ایشان کسالت داشتند اما با همه کسالت ایشان می‌آمدند و می گفتند که آمده‌ام که نشان دهم برای تکریم استاد و مقام استاد چه جایگاه، رسالت و مأموریتی قائل هستم.

وی افزود: وظیفه خود می‌دانستند که بیایند. حتی اگر نمی‌توانستند زیاد صحبت کنند، حتی اگر شده اندکی هم صحبت کنند، صحبت می‌کردند و می‌گفتند از باب تکریم و احترامی است که باید برای استاد گذاشت. ایشان معمولاً صحبت‌هایشان را در سه بخش در روز استاد ارائه می‌کردند. بعضی اوقات یک وجه چهارمی هم به آن اضافه می‌کردند. معمولاً حدیثی را در باب ارزش، جایگاه و منزلت معلم مطرح می‌کردند و آن حدیث را توضیح و بسط مفصل می‌دادند، به خصوص حدیث عالم ربانی را ایشان خیلی توضیح می‌دادند و از همه ما می‌خواستند تا آنجا که می‌توانیم شخصیت خودمان را به عالم ربانی شده نزدیک کنیم و دلیل آن هم این بود که دانشجویان از شما الگو می‌گیرند و معلمی خوب است که بتواند در دانشجویان تأثیر بگذارد.

گودرزی عنوان کرد: آیت‌الله مهدوی کنی تأکید می‌کردند که اگر شما حتی مباحث ریاضی را هم درس می‌دهید طوری درس بدهید که عالم ربانی باشید. کنار آن علوم و فنون‌های ریاضی درس یکتاپرستی و اخلاق را هم به دانش‌آموزان آموزش دهید. تأکید داشتند که دروغ به دانش‌آموزان نگویید. اگر روزی بدون مطالعه به کلاس می‌روید، آن روز به دانشجویان بگویید چون مطالعه نکرده‌ام این نکات را جلسه بعد می‌گویم یا این نکته را اضافه می‌کنم و ... . ایشان کسی بودند که فقیه بودند و سال‌ها تدریس کرده بودند، اما همین روزهای پایانی هم من بعضی وقت‌ها ایشان را می‌دیدم که می‌خواستند کلاس بروند قبل از کلاس جلسه‌ای با هم داشتیم زودتر آن را تمام می‌کردند و می‌فرمودند  این چند دقیقه قبل از کلاس را می‌خواهم مطالعه کنم. می‌گفتیم شما این مطلب را سال‌هاست که تدریس می‌کنید دیگر مطالعه نیاز نیست. می‌گفتند دانشجو جدید است، ممکن است سؤال جدید مطرح کند، من حتماً باید پیش مطالعه کنم و با مطالعه کامل سر کلاس بروم. این برای همه ما الگو بود.

سفارش اخلاقی آیت‌الله مهدوی کنی به استاد و دانشجو

وی افزود: بخش دومی که در صحبت‌های ایشان بود وظایف متقابل استاد نسبت به دانشجو و از آن طرف دانشجو نسبت به استاد را مطرح می‌کردند. این هم برای ما خیلی جالب بود. در همان حال که به دانشجویان تذکر می‌دادند که احترام استاد را باید نگه دارید و شأن استاد رعایت شود، یادم هست که خیلی به دانشجویان تأکید می‌کردند که یک وقت سؤالی از استاد نپرسید که می‌دانید بلد نیست و به تعبیر خودمان فقط می‌خواهید بلد نبودن آن را در کلاس نشان دهید. می‎گفتند این کار را هیچ وقت نکنید، شأن استادتان را حفظ کنید و اگر فکر می‌کنید استادتان جواب سؤالی را بلد نیست جلوی دیگران نپرسید که مبادا او شرمنده شود. اینقدر تأکید اخلاقی داشتند. در همان لحظه وقتی این تذکر را به بچه‌ها می‌دادند، به استاد هم سفارش می‌کردند که شما هم از آن طرف باید مراقب دانشجو باشید و احترام او را حفظ کنید. الفاظی نگویید که شخصیت دانشجو بهم بخورد و او بین هم‌کلاسی‌هایش احساس کند لطمه‌ای خورده و آسیب ببیند.

رئیس دانشکده معارف اسلامی و مدیریت امام صادق(ع) با بیان اینکه آیت‌الله مهدوی کنی معمولاً‌ به مباحث جاری دانشگاه و فضای آموزش عالی کشور مروری می‌کردند، اظهار کرد: سعی می‌کردند دغدغه‌های ذهنی اساتید را پاسخ بدهند. صحبت‌های اساتید و مشکلات صنفی آن‌ها را با روی باز می‌شنیدند و تأکید زیادی داشتند که اساتید حتماً در این روز صحبت کنند و اگر نکته‌ای و سؤالی دارند بگویند. ایشان هم پاسخ می‌دادند. بعضاً بعضی از دوستان ما که همه هم شاگردان ایشان بودیم، اعتراض‌هایی می‌کردیم و اگر کسی از بیرون نگاه می‌کرد برایش سؤال می‌شد که چگونه رئیس دانشگاه اجازه می‌دهد که بعضی سؤالات، اقدامات و تصمیماتش مورد سؤال قرار بگیرد. اما ایشان با روی گشاده، اعتراض‌ها و سؤال‌ها را گوش می‌کردند و پاسخ می‌دادند. پاسخی هم می‌دادند که فرد مقابل قانع می‌شد، یا اگر موردی بود می‌گفتند در این موضوع بیایید و کمک فکری بدهید. از نظرات او استفاده می‌کردند.

شهید مطهری در بیان آیت‌الله مهدوی کنی

وی اظهار کرد: ایشان همچنین خاطراتی از دوران آشنایی خودشان با شهید مطهری و مباحثی که با آن استاد شهید در زندان داشتند، برایمان تعریف می‌کردند. در مورد صحبت‌هایی که با ایشان در مورد تشکیل دانشگاه داشتند. بحث‌های انقلاب اسلامی و خاطرات دیگر را هم تعریف می‌کردند. ایشان روی دو سه نکته خیلی تأکید داشتند یکی دید باز و روشنگر و به نوعی آینده‌پژوهی که مرحوم استاد مطهری داشتند، بارها تأکید می‌کردند که شهید مطهری در مقام بررسی موضوعات با یک تفکر عمیق و سعه صدر برخورد می‌کردند. خاطره دیگری که ایشان از شهید مطهری نقل کردند در مورد بحث‌هایی بود که قبل از انقلاب با ایشان و شهید بزرگوار شهید بهشتی و برخی دیگر از بزرگان انقلاب اسلامی در مورد تأسیس یک دانشگاه اسلامی داشتند. ایشان می‌فرمودند که ما ایده‌هایی داشتیم برای اینکه دانشگاه چگونه اسلامی بشود. در آخر همه به این می‌رسیدیم که یک نوعی از دانشگاه اسلامی مورد نیاز است. دغدغه همه به خصوص شهید مطهری و آیت‌الله مهدوی تأسیس چنین دانشگاهی بوده است. در مقطعی از تاریخ انقلاب اسلامی و در جلساتی که با مقام معظم رهبری داشتند، باز این بحث‌ها را مطرح می‌کنند، آن موقع که در شورای انقلاب یا جاهای دیگر جلسات تشکیل می‌شده و ایشان فرمودند شهید مطهری که شهید شدند و متأسفانه نتوانستیم آن بهره را از ایشان در تشکیل دانشگاه‌ها و نهادهای علمی ببریم خیلی هم افسوس می‌خوردند که شهید مطهری در همان اوایل شهید شدند و کمتر توانستیم بعد از تشکیل انقلاب از وجود آن بزرگوار استفاده کنیم. برای همین می‌گفتند وقتی من از مسئولیت‌های سیاسی کنار آمدم به سرعت دانشگاه امام صادق(ع) را تأسیس کردم که آن ایده ان‌شاء‌الله شکل بگیرد.

وی همچنین با اشاره به ویژگی‌هایی که استاد مطهری را شاخص می‌سازد، گفت: آن قدری که من شهید مطهری را شناختم و واقعاً شناخت من، شناخت ناقصی بوده است، به نظر من هنوز بسیاری از ابعاد وجودی ایشان برای ما شناخته نشده است. همان قدری که من ایشان را از آثارشان و از صحبت‌هایی که از استادم شنیدم و از دیگر نزدیکان شهید مطهری شنیده‌ام، چند ویژگی به ذهنم می‌رسد که برای شهید مطهری بوده و سعی می‌کنیم همه ما هم که تا آنجا که می‌توانیم به این سمت حرکت کنیم، اولین ویژگی شهید مطهری که برای خود من هم خیلی درس‌آموز بوده، روحیه‎ ایشان بوده که صحبت‌های گروه‌های مختلف را می‌شنیدند. همین که یک فرد در بعد علمی به خودش بقبولاند که باید بنشیند و حرف دیگران را گوش کند خودش نکته بسیار مثبتی است. ما امروزه متأسفانه اساتیدی داریم که آن حدیث معروف و جمله معروف که علم بعضی وقت‌ها برای بعضی‌ها حجاب می‌شود و جلوی پیشرفتشان را می‌گیرد در مورد آن‌ها صدق می‌کند و برای آن‌ها خودپسندی می‌آورد، بعضی وقت‌ها می‌بینیم استادهایی داریم که حاضر نیستند به هیچ عنوان یک حرف مخالف خودشان را بشنوند به خصوص در حوزه علوم انسانی خیلی شایع است. از آن طرف اساتید بزرگواری داریم که به راحتی می‌شنوند و بحث و نقد می‌کنند. به نظر من شهید مطهری نمونه بارز اساتیدی است که سعه صدر علمی داشتند؛ لذا این سعه صدر علمی را به‌عنوان یک ویژگی اصلی شهید مطهری می‌دانم.

وی افزود: نکته دیگری که شهید مطهری داشتند پرکاری و پرتلاش بودنشان بود. آثاری که ایشان دارند حتی در اوج زمانی که در لایه‌های ظاهری و پنهانی شکل‌گیری انقلاب اسلامی مبارزه می‌کردند، هم در دوران پس از پیروزی انقلاب تا آن موقعی که ایشان زنده بودند و شهید نشده بودند، مجموع آثاری که ایشان دارند هر چند که عمده‌اش در قالب سخنرانی بوده است، اما خود این سخنرانی‌ها و این آثاری که از ایشان منتشر شده است، نشان از یک تلاش و پشتکار فوق‌العاده‌ای است که شهید مطهری داشتند.

گودرزی اظهار کرد: ویژگی دیگر شهید مطهری این است که در عین اینکه در مباحثشان یک گستردگی دیده می‌شود، مثلاً از فلسفه صحبت می‌کنند، از موضوع انقلاب اسلامی و فلسفه تاریخ می‌گویند از آن طرف داستان راستان را هم می‌نویسند. در عین این گستردگی که مرحوم شهید مطهری دارند عمق هم به بحث‌هایشان بخشیدند چون ما بعضی از اساتید را داریم که مباحثشان وسعت دارد اما عمق دارد یا عمق دارد اما وسعت ندارد؛ برای همین هم برای یک گروه خاصی کاربرد پیدا می‌کند. اما آثار شهید مطهری از طیف کودک و خردسال تا مسن را تحت پوشش قرار می‌دهد، استاد دانشگاه می‌تواند از آثار ایشان استفاده کند، یک آدم با تحصیلات کمتر هم می‌تواند. این گستردگی ایشان در عین عمق داشتن مطالبشان به نظر من ویژگی دیگر ایشان است.

شهید مطهری عالم عامل بود

وی گفت: در صحنه بودن ایشان ویژگی ممتازی است؛ یعنی استادی است که علم و دانش را به صحنه انقلاب و جامعه آورد. به نظر من ویژگی ممتاز شهید مطهری است یعنی عالم عامل بودند و در نهایت ویژگی دیگری که ایشان داشتند صراحت و شجاعتی بود که در بیان نظریاتشان داشتند جایی که مشکلی می‌دیدند شجاعانه، صریح و قاطع بیان می‌کردند و عدالت و انصاف در مباحثشان داشتند. اینها مجموعه‌ای بود که به شهید مطهری یک ویژگی و جایگاه خاصی در انقلاب اسلامی و نزد حضرت امام داده بود. شهادت ایشان ضایعه بسیار بزرگی برای ما و انقلاب اسلامی هست و به یاد ایشان و برای اسوه کردن ایشان برای اساتید این روز به نام روز معلم و استاد نام‌گذاری شد.