حجت‌الاسلام والمسلمین علی عماد، معاون پژوهش حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در پاسخ به این سؤال که حوزه در تربیت مجتهد به معنای عام چه فعالیت‌هایی صورت داده است، گفت: حوزه در مهمترین دانش خود یعنی فقه دارای منهج اجتهادی است و باور ما این است که این منهج نه تنها باید در عرصه فقه تقویت شود بلکه باید به سایر عرصه‌های کلامی، تاریخی و اخلاقی و قرآنی نیز تعمیم یابد.
وی افزود: باید مجتهدان مبرز و توانمندی در عرصه تفسیر، تاریخ، کلام، عقاید و مطالعات اجتماعی و ... تربیت شوند تا بتوانند دانش مربوطه را براساس روشی دقیق و کارآمد استخراج کنند.
تعمیم اجتهاد به تمامی علوم
عماد، تعلیم روش اجتهادی فقه به سایر حوزه‌های دانشی را خواستار شد و گفت: همان طور که فقیه داریم این روش باید به حوزه حدیث، اخلاق، کلام و ... نیز تعمیم یابد.
وی افزود: البته این به معنای آن نیست که مفسران ما تاریخ و کلام و حدیث را بررسی نمی‌کنند ولی نسبت میان اینها متوازن نیست و اگر مجتهد در عرصه فقه به مقدار کنونی داریم در سایر دانشها متناسب با آن نداریم.
وی عنوان کرد: در خود رشته فقه نیز با توجه به درگیر شدن آن با دانش‌های جدید عرصه‌های جدیدی در فقه باز شده که باید نیروهای مورد نیاز برای استنباط در این عرصه‌ها نیز تربیت شوند.
معاون پژوهش حوزه بیان کرد: مثلا در فقه زیست فناوری، محیط زیست، علوم شناختی، فقه تجارت نوین، فقه فناوری، فقه اطلاعات، فقه هنر و رسانه و پزشکی و ... همه این مسایل نیازمند تربیت مجتهدانی است که بتوانند نیازهای فقهی این عرصه‌ها را استنباط و استخراج کنند تا نیازهای موجود برطرف شود.
وی اظهار کرد: مسایل پیرامون فقه خود نیز عرصه جدید و جدی نیازمند به اجتهاد است مسایلی مانند فلسفه فقه، تاریخ فقه، سبک‌شناسی فقه و نسبت فقه با سایر دانشها که نیازمند تحقیقات علمی و دقیق است.
مقدمات فراهم شود
عماد در پاسخ به این سؤال که اخیرا مراجع تاکید زیادی برای تربیت نیروهای کارآمد برای پاسخگویی به سؤالات مردم در استان‌ها بوده‌اند و مگر این مسئله مورد توجه تصمیم‌گیران حوزه به ویژه معاونت آموزش نبوده است گفت: حوزه سعی کرده است تا در این زمینه حرکت کند ولی باید مقدمات را فراهم کنیم.
وی ادامه داد: برخی از فضلای میانسال حوزه الان هم به استان‌ها رفته‌اند و کرسی درس خارج درند و نیازها را پاسخ می‌دهند ولی نباید به توانمندی افراد تکیه شود و به صورت نظام‌مند در این عرصه گام برداریم.
عماد با بیان اینکه در این زمینه باید سه کار مهم انجام شود اظهار کرد: اول اینکه زمینه بهرهگیری از ظرفیت علمی این افراد را در استان‌ها فراهم کنیم تا مرجعیت علمی داشته باشند و دانش و توان علمی آنان هدر نرود.
وی افزود: دوم اینکه زمینه رشد علمی و مشارکت فعال علمی در صحنه علوم دینی و حوزوی برای آنان فراهم شود و با حوزه مادر یعنی قم به طرق مختلف تعریف شده مرتبط باشند تا احساس دوری از فضای علمی به آنان دست ندهد.
عماد در تبیین سومین فرض مورد نیاز اظهار کرد: باید زمینه و فضای مناسب برای بهرهگیری اجتماعی ودرگیری با صحنه اجتماعی نیز برای این استادان فراهم باشد و مانند پزشکی نباشند که درس خوانده ولی مریضی ندارد.
ایجاد نظام ارتباط علمی
وی خواستار ایجاد نظام ارتباط علمی برای این افراد شد و تصریح کرد: این کار انجام شدنی است. ما کسی مانند آیت‌ا‌لله قرشی را داشتیم که صاحب قاموس قرآن بود و در ارومیه زندگی می‌کرد و ارتباط علمی خود را حوزه نیز حفظ کرده بود.
معاون پژوهش حوزه تاکید کرد: باید ظرفیت‌ها را بیشتر گسترش دهیم تا چهره‌های فاضل با رفتن به استان‌ها به چهره‌های مهجور تبدیل نشوند.
یادآور می‌شود، در هفته‌های اخیر آیات عظام مکارم و سبحانی بارها بر لزوم تربیت نیروهای توانمند و مجتهد برای استان‌های کشور تاکید کرده و گفته بودند که باید در استان‌ها افرادی باشند که محور و مرجع بوده و بتوانند نیازها را برطرف کنند.