به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمیعاً»(مائده/ 48)؛ آیهای که دریایی از حرفهای نگفته در سینه دارد. آیهای که معنای حقیقی آن را قشری از جوامع اسلامی درک کردهاند که امروز کار خیر مدرسهسازی را سرلوحه کار خود دارند. خیرین که یک بسمالله گفته و پا در راهی گذاشتند که تاریخ ایران اسلامی را دگرگون کرد.
البته کم نیستند آیات و روایاتی که که تأکیدشان را بر عمل خیر و کمک به همنوعان قرار دادهاند. خداوند در آیه 10 سوره منافقون میفرماید: «وَ أَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتىَ أَحَدَکُمُ الْمَوْت فَیَقُولَ رَب لَوْ لا أَخَّرْتَنى إِلى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصدَّقَ وَ أَکُن مِّنَ الصلِحِینَ» از آنچه به شما روزى دادهایم انفاق کنید، پیش از آنکه مرگ یکى از شما فرا رسد، و بگوید پروردگارا! چرا مرگ مرا مدت کمى به تأخیر نینداختى تا صدقه دهم و از صالحان باشم. آری عمل خیر پاداشی دارد که بسیاری از ما حتی توان تجسم آن را نیز نداریم. با این وجود در دنیا بهویژه نظام اسلامی ایران فارغ از تمامی دغدغههای دنیوی و جایگاه و منزلت خود ید طولایی در انجام امور خیر و عامالمنفعه دارند. هستند کسانی که تمکن مالی لازمه را دارند و میتوانند از داشته خود انفاق کنند. بسیارند کسانی که شاید دستانشان خالی باشد اما دلی دارند به وسعت دریا که از هر آنچه دارند در راه خدا میبخشند و انفاق میکنند.
تأکید بر عمل خیر در جای جای کلامالله
واژه «خیر» در لغت به کارهایی اطلاق میشود که دلپسند و مرغوب است. در جای جای قرآن بر عمل خیر تأکید شده است.
1. «و ماتقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند الله...»، و بدانید آنچه را از کارهای نیک برای خود از پیش میفرستید، نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت.(مزمل/ آیه 20)
2. «إِنَّ الَّذِینَ یَتْلُونَ کِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً یَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ»، کسانى که کتاب الهى را تلاوت مىکنند و نماز را بر پا میدارند، و از آنچه به آنها روزى دادهایم در پنهان و آشکار انفاق مىکنند، آنها امید تجارتى دارند که نابودى و فساد و کساد در آن نیست.(فاطر/ 29)
3. «...وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ ...»، منافع انفاق به خود شما بازگشت مىکند.(بقره/ 272)
4. «قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ»، بگو پروردگارم روزى را براى هر کس بخواهد توسعه مىدهد و براى هر کس بخواهد تنگ و محدود میکند و هر چیزى را در راه او انفاق کنید جاى آن را پر مىکند و او بهترین روزىدهندگان است.(سبا/ 39)
5. «مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»، مَثَل صدقات کسانى که اموال خود را در راه خدا انفاق مىکنند همانند دانهاى است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشهاى صد دانه باشد و خداوند براى هر کس که بخواهد آن را چند برابر میکند، و خداوند گشایشگر داناست.(بقره/ 261)
6. «وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَکُونُواْ یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»، هر کسی را جانبی است که به آن روی میآورد پس در نیکی کردن بر یکدیگرسبقت گیرید هر جا که باشید خدا شما را گرد میآورد، که او بر هر کاری تواناست.(بقره/148)
7. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ...»، اى کسانى که ایمان آوردهاید از آنچه به شما روزى دادهایم، انفاق کنید پیش از آنکه روزى فرا رسد که در آن، نه خرید و فروش است.(بقره/ 254)
8. «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئاتِکُمْ»، اگر انفاقهاى خود را در راه خدا آشکار کنید خوب است و اگر آن را پنهان دارید و به فقرا بدهید به سود شما است و از گناهانتان مىبخشد.(بقره/ 271)
9. «الْمالُ وَالْبَنُونَ زینَةُ الْحَیوةِ الدُّنْیَا وَالْباقِیاتُ الصّالِحاتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلً»، مال و فرزندان، زینت زندگی دنیا هستند و کارهای ماندگار شایسته، نزد پروردگارت پاداشی بهتر دارند و امیدبخشتر هستند.(کهف/ 46)
انجام عمل خیر با تکیه بر نیازسنجی جامعه
حال باید توجه داشت که عمل خیر مختص یک یا چند مورد نیست. هرکسی با هر آنچه در توان دارد باید در این راه سرمایهگذاری کند. البته در این زمینه باید به نیازهای جوامع خود دقت کرده و با طبقهبندی و اولویتبندی نیازها اقدام به انجام عمل خیر کند.
البته در این میان تعلیم و تربیت و جایگاه نظام آموزشی در قرآن بسیار رفیعتر است چراکه توسعه و تعالی بشیریت را در گرو این امر میداند .این امر تا اندازهای حائز اهمیت است که همه آیات قرآن بهطور مستقیم و غیرمستقیم در مقام تربیت انسان است. قرآن مجید خود یک کتاب تربیتی است و همه آیات آن بهطور مستقیم و غیرمستقیم در مقام تربیت انسان در ردههای مختلف سنی میپردازد. این امر خود نشان از اهمیت بحث تعلیم تربیت و مدرسه در جامعه است.
ساخت بیمارستانها و مساجد نیز میتواند برخی از نیازهای جامعه را تأمین کند. نکته قابل توجه این است که باید پیش از هر اقدامی نیازهای مختلف جامع شناخته شده و این سرمایهها به آن سمت هدایت شوند.
وظایف دولت در قبال خیرین
البته ناگفته نماند که دولت نیز باید دست به کار شده و وظایف خود از قبیل حمایت مادی و معنوی از خیرین، بسترسازی لازم برای هدایت هوشمندانه سرمایهها، تسهیل در روند عمل خیر و ایجاد فضای لازم برای گرایش هرچه بیشتر خیرین را فراهم کند. همچنین دولت باید اعتمادسازی لازم برای بازدهی عملکرد خیرین را فراهم کرده و هر جا که کمبودی را مشاهده کرد، با تمامی توان نسبت بر رفع آن عمل کند.
وحید حسنزاده