حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابوالفضل موسویان، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان این مطلب گفت: اساسا مبانی فقهی در همه مذاهب اسلامی در دوره امام جعفر صادق(ع) شکل گرفته است حتی برخی از فقهای اربعه اهل سنت در دوره امام صادق زیست داشته و از منظر ایشان کسب دانش کردند.
وی بیان کرد: قبل از امام صادق(ع) در مباحث فقهی، بحث‌های جدی صورت نگرفته بود و مسلمانان براساس همان کلیات مطرح شده در قرآن و روایات که از پیامبر(ص) گفته و بیان شده فقه خود را تنظیم می‌کردند و از آن تبعیت می کردند در دوره امام صادق(ع)، تدوین فقه اسلام چه فقه شیعه و اهل سنت آغاز می‌شود.
موسویان اظهار کرد: دلیل این مهم هم این است که در ابتدای ظهور اسلام مسائل توسط پیامبر(ص) مطرح می‌شد و مسلمانان همان مسائل را عمل می کردند و دنبال اینکه مسائل را به شکل مکتوب و تنظیم شده دربیاورند نبودند این کار در دوره امام صادق(ع) صورت گرفت و فقه شیعه در همین دوره تنظیم شد لذا روایاتی که از دوره پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) داریم مربوط به امام ششم (ع) است. معروف است که امام صادق(ع) در روایتی که نقل می‌کردند مستقیم از پیامبر(ص) نقل قول می‌آوردند.
حضور امام معصوم نیاز به اجماع را ساقط می‌کند
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: آنچه در دوره امام مطرح شد برآمده از کتاب و سنت بود؛ چرا که قول امام برای شیعیان حجت است لذا نیازی به عقل و اجماع در دوره امام معصوم(ع) نبود. کتاب و سنت زمانی حجیت پیدا می‌کنند که مسلمانان چیزی از کتاب و سنت در احتیار نداشته باشند و آیه و روایاتی به دست ما نرسیده باشد در این زمان عقل اگر حکمی داشته باشد فقها معتقدند که در این صورت باید به حکم عقل عمل کنیم و این هم یک نوع وظیفه شرعی می‌تواند باشد. «کل ما حکم بالعقل حکم بالشرع» چون عقل حکم کرده می‌توان گفت که شارع نیز نظرش همین است. این زمانی است که از کتاب و سنت دست ما خالی است آن زمان است که سراغ منابع دیگری می رویم. ائمه خود منبع فقه هستند، امام مطلب را بیان می‌کند و دیگر نیازی نیست که ما سراغ منابع دیگری چون عقل و اجماع برویم.
منفک کردن فقه از اصول کلامی و اخلاقی
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: تمام علوم یک مرحله تحقق دارند و در مرحله دیگر تدوین می‌شوند در زمان پیامبر(ص) تمام آیات و روایات گفته شده‌اند اما اینکه مطالب به صورت مباحث فقهی و به طور مجزا نوشته شوند در دوره امام صادق(ع) شکل گرفته است. ایشان برای نخستین بار فقه را از مباحث کلامی و اخلاقی جدا کردند.
تأثیر امام صادق(ع) بر فقه سنت
موسویان گفت: چهار فقیه اهل سنت که عبارتند از ابوحنیفه، مالکی، شافعی و حنبلی افتخار می‌کنند که امام صادق(ع) را درک کرده‌اند. ابوحنیفه که بزرگترین فقیه اهل سنت است می‌گوید اگر آن دو سال که من در محضر امام صادق(ع) استفاده نمی‌کردم هلاک شده بودم ایشان من را نجات دادند، همین طور بزرگان اهل سنت همه معترف هستند که با واسطه یا بدون واسطه از امام، دانش اخذ کرده‌اند؛ بنابر این تاثیری که امام صادق(ع) در فقه سنت گذاشته‌اند انکارنشدنی است درست است که اهل سنت در مساله امامت تفکر شیعی نداشتند، اما امام صادق(ع) را به عنوان فرزند پیامبر و کسی که روایات ایشان را نقل می‌کند قبول داشتند و از ایشان بهره می‌بردند.