سه نکته کلیدی برای تقویت حافظه/ علاقه، ماندگاری حافظه را افزایش می‌دهد

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، آیت‌الله سید عبدالجوادعلم‌الهدی، استاد درس خارج و تولیت حوزه علمیه امام القائم(عج) یادداشتی را در رابطه با حافظه به رشته تحریر در آورده است که مشروح این نوشتار را در زیر می‌خوانیم.

حافظه یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است که با سه مقدمه در وجود انسان تقویت می‌شود و باقی می‌ماند؛ جهت اول مسئله انس با انسان با انسان است، هم‌چنان که یک‌ فرزند تا آخرعمر مهربانی مادر را فراموش نمی‌کند؛ این به‌ آن مناسب است که دوران نیاز مفرط و کودکی آنچه‌ را که از مادر دیده مهربانی دیده این مهربانی‌ها نقشی در حافظه انسان ایجاد می‌کند که برای همیشه می‌ماند.

قرآن‌ مجید در ادامه این مطلب می‌فرماید: «وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً؛ و پروردگارا بر آن دو رحمت آور همان‌گونه که مرا در کودکی تربیت کردند(24 الإسراء)» انسان چون دوران صغیر بودنش را فراموش نمی‌کند، از این جهت به سادگی می‌تواند نقش مادر را در حافظه خودش به‌صورت یک تابلو بیاورد و برای آنها دعا کند.

مطلب دوم در مورد حافظه، انس با دوست و رفیق است، در اسلام بحث برادری را پیغمبر گرامی اسلام(ص) در ابتدای امر، قبل از تشکیل حکومت و قبل از جهاد و بعد از اسلام و مسلمین عنوان فرمود. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ؛ در حقیقت مؤمنان با هم برادرند(10حجرات)».

این برادری موجب آن می‌شود که عواطف انسان نسبت به شخصی که برادر دینی او محسوب می‌شود، گرم شده و نتیجتا ایثار، انفاق، نصیحت، راهنمایی و همراهی را به دنبال خواهد داشت. قرآن مجید می‌فرماید: «فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید امید که مورد رحمت قرار گیرید(10 حجرات)». در مقام این باشید که اصلاح کنید، این اصلاح کردن بین برادران‌ و دوست خودتان حافظه را به‌ نحوی تقویت می‌کند که تا آخرعمر این حافظه باقی می‌ماند.

مسئله سوم درباره حافظه، آموزش است؛ آموزش به‌معنای آن است که هرانسانی که احساس کرد نمی‌داند، نمی‌دانم‌هایش را تبدیل به‌ می‌دانم کند؛ اصل در هر انسانی این است که نمی‌داند هم‌چنان که قرآن می‌فرماید به پیامبرش «عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ؛ آنچه را که انسان نمی‌‏دانست [بتدریج به او] آموخت(آیه 5 علق)» شما هیچ نمی‌دانستید، ما تعلیم کردیم به تو، یعنی بشر به‌ ذات و به طبیعت و به‌ روش احتیاج به معلم دارد؛ حالا این معلم به هراندازه که ایثار کند حقایق را بگوید، درست بیان کند به‌عنوان نمونه از اول ریاضی شروع کند چهارعمل اصلی را یاد دهد تا مراحل اعلای ریاضی یا در سایرعلوم عرفی، اخلاقی، اقتصادی، این‌ها معلم تعلیم می‌کند و این موجب آن می‌شود که در حافظه نقش می‌یابد.

اساتید بزرگ ما مرحوم آیت‌الله بروجردی و امام(ره) در درس اخلاقشان مسئله حافظه را براین معنا می‌دانستند اگر بنا داشته باشید آنچه را که از استاد گرفتید حفظ کنید این برای حافظه شما می‌ماند؛ اما این می‌ماند را احتیاج داریم تا روز مرگمان هم‌ چنان که دراصول دین، فروع دین، احکام‌ الهی بندگان صالح و مؤمن الهی آنچنان در ذهن سپرده‌اند تا آخرین نفس فراموش نمی‌کنند همه چیز را می‌دانند.

بر اساس امورپزشکی، درحافظه، مزاج‌ها طبیعتش مختلف است آن مزاج‌هایی که اصولا جمع و جور است به اصطلاح ما صحیح‌خوری، خواب به موقع، بیداری به موقع، برای خواب و بیداری و نشست و برخاست برنامه گذاشته است، ذهن برای حفظ خیلی آمادگی دارد، به‌ دلیل آنکه حس مشترک که در تعبیر یونان «بنطاسیا» می‌گویند ازاین قوای پنجگانه یک صورت می‌گیرد و در اینجا نگه می‌دارد.

این صورت را به قوه حافظه می‌دهد، حافظه هر چیزی که علاقه دارد نگه می‌دارد و هر چه را که علاقه ندارد نگه نمی‌دارد، هرچه را که نفرت دارد اعتنا نمی‌کند، هر چیزی را که عشق دارد نگه می‌دارد، بنابرین عشق‌ها را حفاظت می‌کند، فراق‌ها را فراموش می‌کند و این جهت مربوطه به این قوای پنجگانه است که تحویل داده و حافظه را نگه می‌دارد، این حافظه که نگه‌ داشت منافع و خصوصیاتی هم دارد همچنین که اهل‌ صنایع، اساتید دانشگاه، مخترعان و فقها تا آخرعمرشان با سنین بسیار بالا اما آنچنان حافظه‌شان قوی است که خوب به خاطر دارند از اوایل عمرشان درس‌هایی را که خواندند به عنوان نمونه سلسله اساتید را خوب می‌‌دانند، مبانی بزرگان اجتهادی را خوب می‌شناسند.

بدن انسان هر چه از حیث خوراک  و پوشاک و از حیث راحتی، ازحیث برنامه، دقیق‌ترحرکت کند حافظه دقیق‌تر کار می‌کند.

علیرضا برومند