به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) موسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information (ISI مؤسسه‌ای با تمرکز بر علم‌سنجی و انتشارات علمی است که در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد تأسیس شد؛ فعالیت این موسسه در راستای فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهم‌ترین مجله‌های علمی منتشره در دنیا به منظور تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف است.
کمتر از 1 درصد مقاله‌های نمایه شده در ISI قرآنی است / آمریکا جایگاه نخست تولید مقاله‌های قرآنی
وحید احمدی، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیش‌تر اعلام کرده بود کمتر از یک درصد مقاله‌های ISI در حوزه علوم قرآنی است و آمریکا جایگاه نخست تولیدات علمی را در حوزه قرآنی دارد.
براساس بررسی‌ها و تحقیقات صورت گرفته کشور آمریکا جایگاه نخست تولید علمی در حوزه قرآنی را به خود اختصاص داده است و کشورهای انگلستان و ایران رتبه‌های دوم و سوم تولید مقاله‌های علوم قرآنی را دارند؛ هم اکنون مجله‌هایی که بیشترین مقاله‌های علوم قرآنی را منتشر می‌کنند، مربوط به کشورهای "آمریکا و کانادا" است و مقاله‌های منتشر شده ایران در حوزه علوم قرآنی، ارجاع کم‌تری دارد.
292 پژوهش قرآنی طی 21 سال نمایه شده/ سهم ایران؛ 15 مدرک
علی اکبر خاصه، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور و همکارانش در پژوهشی با استفاده از نمایه‌نامه‌های پایگاه اطلاعاتی ISI به بررسی وضعیت تولیدات علمی در حوزۀ قرآنی پرداخته‌اند.
نتایج بررسی این پژوهش نشان داده که میزان تولیدات علمی جهان در پایگاه اطلاعاتی ISI در حوزۀ قرآنی در بازه زمانی 2011-1990 تعداد 292 مدرک بوده است که دانشگاه میشیگان، دانشگاه King Saud و دانشگاه School of Oriental African Studies به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند.
در این میان، سهم ایران از تولیدات علمی جهان در حوزۀ قرآنی، تنها 15 مدرک بوده است که معادل 14/5 درصد از کل تولیدات علمی این حوزه است.
در چنین فضایی که ممکن است رویکرد و تفسیر مولفان غربی مقاله‌های قرآنی بر واقعیات اسلام ناب و آیات نورانی قرآن منطبق نباشد و اهدافی پیدا و پنهان را دنبال کند لزوم حضور اندیشمندان و علمای مسلمان وخاصه محققان علوم قرآنی کشور در فضای علمی- پژوهشی بین‌المللی و تولید و تالیف محتوا احساس می‌شود، اما این حضور چگونه باید صورت پذیرد و آیا دغدغه پژوهشگران کشور در تولید محتوای قرآنی باید به پایگاه‌هایی نظیر ISI معطوف شود یا راهکارهای دیگری نیز در این حوزه قابل طرح و بررسی است؟
معارف: نمایه مجله‌های علوم قرآنی در ISI برازنده کشور است
مجید معارف استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران در خصوص ضوابط تالیف و نمایه سازی مجله‌ها در ISI به ایکنا گفت: نوشتن مقاله‌ها ISI در زمینه علوم قرآنی غیر قابل انجام نیست، اما مجله‌های ISI عمدتا غربی است و به دلیل اینکه در غرب دغدغه مباحث قرآنی وجود ندارد و این دغدغه بیشتر شامل علوم پایه است در این زمینه عملا شاهد مجله‌های نمایه شده در زمینه علوم قرآنی نیستیم.
تعداد مجله‌های علوم انسانی نمایه شده در موسسه اطلاعات علمی نسبت به علوم پایه کمتر است و در آنها نیز از مقاله‌های علوم قرآنی اثری نیست و موضوعات دیگر این حوزه نظیر حقوق بیشترین اقبال را دارد.
وی در پاسخ به ظرفیت کشور در تالیف مجله‌های قرآنی و نمایه‌سازی آنها در پایگاه‌هایی نظیر ISI گفت: ظرفیت تدوین و تالیف مجله علوم قرآنی دارای رتبه بندی ISI در کشور وجود دارد و این امر در سایه برآورده کردن قوانین و ضوابط موسسه اطللاعات علمی (ISI) است.
معارف گفت: برای مثال در حال حاضر در دانشگاه علامه طباطبایی مجله‌ای در زمینه فلسفه اسلامی با برند ISI وجو دارد و در زمینه علوم قرآنی نیز این امر باید صورت پذیرد که در گام نخست نیاز به پیشگام شدن نهادهای پژوهشی، رایزنی و برآورده کردن ضوابط مد نظر موسسه اطلاعات علمی برای انتشار مجله است.
وی در خصوص مزایای مجله‌های نمایه شده اظهار کرد: ISI نماد تولید علم و نشان‌گر رشد علمی کشورهای مختلف در زمینه‌های گوناگون است، بنابراین برازنده است مجله‌های علمی قرآنی و شیعه شناسی در موسسات معتبری همچون ISI نمایه شود تا شاهد تولید محتوا در این حوزه‌ها از سراسر دنیا باشیم؛ برای این امر انجمن‌های علمی، دانشگاه‌ها و بخش معاونت پژوهشی آنان از جمله نهادهایی است که باید پیشگام شوند و نسبت به برآورده کردن ضوابط و قوانین مربوط به اینگونه موسسات همت گمارند تا مجله‌های علوم قرآنی موجود در کشور در موسسات معتبر نمایه شده و ضمن بالا بردن رشد علمی مورد استناد دانشمندان و اندیشمندان قرار گیرند.
علم‌الهدی: انتشار مجله‌های با کیفیت علوم قرآنی به زبان‌های بین‌المللی بر نمایه شدن در ISI اولویت دارد
سیدعلی علم‌الهدی، رییس بخش الهیات، حقوق و علوم اسلامی دانشگاه پیام نور با بیان اینکه نمایه شدن مقاله در ISI باید حساب شده صورت پذیرد، گفت: البته ISI در کشور ما شناخته شده‌تر از سایر موسسات هم‌ردیف خود است و در این زمینه موسساتی نظیر اسکوپوس و اپسکو نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و در برخی رشته‌ها بهتر از ISI عمل می‌کنند.
وی گفت: تعدادی از مجله‌های ISI در قبال چاپ مقاله وجه دریافت می‌کنند و به عبارتی پولی‌اند و کیفیت علمی مقاله‌ها را چندان مورد توجه قرار نمی‌دهند؛ هم‌چنین برخی مقاله‌ها اساتید داخلی در مجله‌هایی چاپ می‌شود که تناسبی با موضوع مجله ندارد، برای مثال دیده می‌شود که مقاله‌ای در رشته علوم انسانی در مجله علوم پایه به چاپ رسیده است و ضمن تناسب نداشتن با موضوع مجله، به دست مخاطب خاص آن رشته نیز نمی‌رسد.
وی اظهار کرد: چاپ و انتشار مجله‌های دارای برند ISI لزوما بد نیست به شرطی که این مجله‌ها از کیفیت لازم برخوردار باشد و مورد ارزیابی قرار گیرد، ولی بهتر است که مجله‌های تخصصی علوم قرآن و حدیث درون کشور ضمن حفظ و ارتقا کیفیت به زبان‌های رایج بین‌المللی منتشر شود تا بتوانیم دانش قرآنی درون کشور را عرضه کنیم.
مودب: لزومی به ISI نیست/ به ISC توجه بیشتری معطوف شود
حجت‌الاسلام و‌المسلمین سیدرضا مودب سردبیر فصل‌نامه علمی-پژوهشی «مطالعات تفسیری» در خصوص لزوم نمایه شدن مقاله‌های قرآنی در مجله‌های ISI گفت: نمایه شدن مقاله‌های قرآنی در موسساتی نظیر ISI اشکال ندارد ولی ضرورتی نیز ندارد زیرا این مجله‌های عمدتا غربی، ممکن است اهداف مناسبی نداشته باشند و طبعا رویکرد این مجله‌ها تحقق اهداف و پیشرفت کشورهای غربی است ضمن آن‌که ارزشیابی و ممیزی علوم کشور نیازی نیست که توسط نهادهای خارج از کشور صورت پذیرد.
وی گفت: جامعه علمی کشور به جای ISI و مورد توجه قرار دادن آن می‌تواند به تحقق شاخصه‌های پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بپردازد و ارزیابی و ممیزی علمی کشورهای اسلامی به ویژه ایران توسط خود آنها و نهادهای اسلامی مورد مطالبه مقام معظم رهبری است.
مودب افزود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) چند سالی است که در شیراز راه‌اندازی شده و با هماهنگی یونسکو در حال فعالیت است و به نمایه کردن مجله‌های علمی پژوهشی کشورهای اسلامی و رتبه بندی آنها می‌پردازد.
وی در پاسخ به این سوال که چاپ و نمایه کردن مقاله‌های قرآنی توسط کشورهای غربی در پایگاه‌های علمی ممکن است بر تفسیر مسلمانان از اسلام منطبق نباشد، گفت: نباید این احساس بوجود آید که آنها شاخص‌اند و ما باید فعالیت‌مان را با آنها هم‌سو کنیم؛ غربی‌ها باید بدانند کتب مرجع در جهان اسلام چیست و محققان برتر چه کسانی‌اند و البته می‌دانند که پایگاه معارف قرآنی در کشورهای اسلامی است.
مودب یکی از مشکلات شاخص نشدن مجله‌های قرآنی درون کشور را انتشار نیافتن این مجله‌ها به زبان‌های بین‌المللی دانست و گفت: اکثر مجله‌ها ی قرآنی درون کشور به زبان فارسی است که برای دیده شدن و اثرگذاری بیش‌تربه زبان‌های دیگر نیز منتشر شوند.
نمایه بین‌المللی پژوهش‌های قرآنی؛ نیازمند توجه بیشتر
توجه به پژوهش‌های قرآنی در عرصه بین‌المللی و کمک به مخاطبان جهانی برای شناخت صحیح قرآن از طریق کیفی‌سازی پژوهش‌های داخلی و انتشار به زبان‌های بین‌المللی در کنار توجه به نمایه سازی این پژوهش‌ها در پایگاه‌های علمی داخل و خارج کشور راهکار شناساندن مفاهیم و ارزش‌های قرآنی است که نظارت نهادهای علمی-پژوهشی کشور و همت بیش از پیش محققان و پژوهشگران را می‌طلبد.
نمایه کردن تالیفات قرآنی در موسسه‌های بین‌المللی از آن جهت دارای اهمیت است که محتوای تولید شده به پشتوانه اندیشمندان داخلی جبهه‌ای قدرتمند در عرصه جهانی می‌گشاید و ضمن پر کردن خلا انتشار مقاله‌های قرآنی توسط کشورهای مسلمان در پایگاه‌های معتبر، نمایندگی تبیین و تفسیر صحیح از اسلام و قرآن را بر عهده خواهد داشت.
هم‌چنین توجه بیش از پیش به پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی، نظیر پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و حمایت از آنها در دراز مدت پیامدهای مثبتی به همراه خواهد داشت که از جمله آن می‌توان به در اختیار گرفتن رتبه‌بندی و ممیزی علوم جهان اسلام بدون دخالت نهادهای غربی اشاره کرد.