به گزارش
خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ابتدای روی کار آمدن مسئولان آن در دولت فعلی، بستر انتقادات فراوانی بوده است، انتقاداتی که البته بسیار کم هم به آن پاسخ داده می‌شود. این انتقادات یک روز حول «سامانه جامع قرآنیان» می‌چرخد، روز دیگر به سراغ جلسات و خروجی‌های کمیسیون تبلیغ و ترویج می‌رود و گاهی هم سر از مستندی در می‌آورد که بسیاری آن را اولویت این معاونت نمی‌دانند.
اما طی سه سال اخیر بیشترین حجم انتقادات نسبت به نمایشگاه قرآن صورت گرفته است، نمایشگاهی که بسیاری باور دارند که حداقل در دوره‌های اخیر در سطح قابل قبولی برگزار نشده است.
ایکنا گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام محمدرضا حشمتی، مرد اول فعالیت های قرآنی دولت انجام داده است تا شاید یک بار برای همیشه پاسخی به این انتقادات داده شود. این گفت وگو در دو بخش تقدیم مخاطبان شده است که بخش اول آن که پاسخ به برخی انتقادات مطرح شده در مورد نمایشگاه قرآن و سامانه جامع قرآنیان است در ادامه آمده است.
با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین برنامه‌های معاونت قرآنی وزارت ارشاد نمایشگاه قرآن است و تقریباً آخرین برنامه مهمی که امسال انجام داده نیز همین موضوع بوده است، سوالات خودمان را با بحث در مورد نمایشگاه آغاز می‌کنیم، نظر شما در مورد نمایشگاه بیست و چهارم چیست؟ انتظارات را برآورده کرد یا خیر؟ و اگر مقایسه‌ای با ادوار گذشته داشته باشید، چه ارزیابی از این نمایشگاه دارید؟
گروهی که طی این دو سه سال نمایشگاه قرآن را برگزار کرده است، تقریباً همان گروه بنیان‌گذار و پایه‌گذار نمایشگاه بوده است، بنابر این می‌توانیم قضاوت کنیم که حرکت این نمایشگاه به خصوص در سال‌های اخیر به چه صورت بوده است.
به دلیل کاهش هزینه‌ها، قطعاً حرکت روبه جلویی داشته‌ایم و این حرکت کاملاً در چارچوب اقتصاد مقاومتی بوده است. طی سال های اخیر و به خصوص در امسال، شاهد بیشترین کاهش در برپایی نمایشگاه قرآن بوده‌ایم. ضمن اینکه امسال کمک شهرداری را نیز نداشته‌ایم.
بودجه‌ای که امسال برای نمایشگاه قرآن هزینه شد، چه رقمی بوده است؟ ما امسال زیر پنج میلیارد تومان برای برپایی نمایشگاه قرآن هزینه کردیم و این فوق‌العاده بود، در ادوار گذشته شاهد بودیم که گاهی هزینه برپایی نمایشگاه قرآن تا بالای 12 میلیارد تومان هم می‌رفت، اسناد مربوط به این رقم بالای هزینه‌ای نیز موجود است.
این کاهش هزینه به حدود 30 تا 40 درصد ادوار گذشته به محتوا آسیب نرساند؟ بسیاری از منتقدان چنین نظری دارند؟کاهش هزینه‌ای که در نمایشگاه صورت گرفته است، اثری بر محتوای نمایشگاه نداشته است، بخشی از این کاهش هزینه به دلیل این بوده است که مسئولان مصلای تهران، هزینه‌ای غیر از هزینه‌های جاری خود مصلی از ما دریافت نکردند و این کمک خوبی برای کاهش هزینه‌ها بود.
کل مبلغی که مصلی برای برپایی نمایشگاه دریافت کرد چه مقدار بوده است؟مصلی مبلغی کمتر از 500 میلیون تومان آن هم برای هزینه‌هایی همچون آب و برق و ... دریافت کرد. مسئله دیگر نیز این است که ما باید تورم را نیز مد نظر قرار دهیم، هزینه‌های نمایشگاه با توجه به تورم حتی اگر بیشتر از ادوار گذشته می‌شد، توجیه داشت، اما باز هم می‌بینیم که بسیار کمتر از گذشته شده است. بنابر این نمایشگاه قرآن دوره بیست و چهارم به لحاظ هزینه‌ای حرکتی بسیار روبه جلو بوده است.
موضوعی که در مورد نمایشگاه مطرح است این است که همه تقریباً بر تکراری بودن بخش‌ها و محتوا اذعان دارند، همه اذعان دارند که دوره اول با دوره بیست و چهارم به لحاظ محتوایی تغییر بارزی نداشته است؟به سبب ساختار نمایشگاه واقعاً به تحول نیاز داریم. با توجه به اینکه از سال‌های ابتدایی نمایشگاه در آن حضور داشته و کار راه‌اندازی آن را صورت دادیم، ساختارها همان ساختارهای روزها و ادوار ابتدایی است، بنابر این باید یک تحولی در آن صورت بگیرد. امسال یک بخشی از این تحول را شاهد بودیم. بخشی از این تحول در پرداخت ویژه به فهم قرآن در نمایشگاه بود. امسال با توجه به این موضوع ساختار کمیته‌ها را تغییر دادیم و غرفه‌های خاصی هم ایجاد شد. این موضوع می‌تواند شروع یک تحول اساسی‌تر در ادوار آینده باشد.
تحول دیگر نیز حضور جدی تر هنر در نمایشگاه امسال بود، نمایشگاه برای مردم بیشتر جنبه بصری دارد، نمایشگاه باید در یک فرصتی افراد بیایند با دیدگان خودشان یک سری تابلو، آثار حجمی و ... را ببینند و از آن الهام بگیرند. این آثار حتی می‌تواند شامل نمایش و هنرهایی از این دست نیز باشد. ما امسال چنین حرکتی را آغاز کردیم و یدر آینده نیز ادامه داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که به نمایشگاه قرآن وارد است و به نظر می‌رسد تا حدود زیادی هم به جا باشد، بحث دیر شروع شدن فعالیت های مرتبط با آن است، از بیرون که نگاه می کنیم، می بینیم تا چند روز مانده به آغاز به کار نمایشگاه قرآن، هیچ چیز مشخص نیست، نه مکان آن و نه زمان و دیگر جزئیات مشخص است؟ به نظر می رسد که هر چه به زمان برپایی آن نزدیک‌تر می‌شویم با یک نوع سردرگمی از سوی معاونت برای برپایی نمایشگاه قرآن مواجه؟ دلیل این موضوع چیست و مگر برپایی نمایشگاه قرآن در برنامه سالانه این معاونت قرار ندارد؟
اینگونه نیست؛ چرا که برپایی نمایشگاه در این حجم، نیاز به ماه‌ها کار مطالعاتی و اجرایی دارد. کل کار نمایشگاهی یک ستاد اجرایی دارد و این ستاد از ماه ها قبل از شروع کار فعالیت خود را آغاز می‌کند. در کنار آن نیز دبیرخانه کار مطالعاتی انجام می‌دهد، نتایج مطالعات را معمولاً سه ماه قبل از نمایشگاه که حدود اسفندماه می شود به ما می‌دهند. این کمیته برنامه‌ریزی تبدیل مطالعات به ساختار نمایشگاه را انجام می‌دهد، شروع کمیته اجرایی هم معمولاً بعد از عید است. یعنی بعد از عید ساختار شروع به شکل‌گیری می‌کند و حکم برای معاونت‌ها و روسای مربوطه صادر می‌شود.
این کار را می‌توانیم زودتر انجام بدهیم، اما یک مشکل وجود دارد که همان ابلاغ اعتبارات است. ابلاغ اعتبارات معمولاً اردیبهشت ماه است و ماه رمضان نیز همین حوالی است، تا قبل از ابلاغ اعتبارات مشخص نیست که چه مبلغی برای برپایی نمایشگاه قرآن پیش‌بینی شده است و اصلاً معلوم نیست که حتی این اعتبارات مثلاً در سال 96 پیش‌بینی می‌شود یا خیر. بنابر این یکی از مشکلاتی که دیر فعالیت ها شروع می‌شود، همین مبحث اعتبارات و ابلاغ آن است.
نمایشگاه کتاب نیز به همین صورت است و فقط مربوط به نمایشگاه قرآن نیست. ما از الان مطمئن هستیم که نمایشگاه قرآن در سال آینده برگزار می‌کنیم ولی فعالیت های اجرایی را از زمانی می توانیم شروع کنیم که در ابلاغ اعتبارات ما مبلغی برای نمایشگاه پیش بینی شده باشد.
به هر حال این مشکل می تواند برای نمایشگاه و کیفیت محتوایی آن آسیب‌زا باشد، برای برطرف کردن موضوع ابلاغ اعتبارات و مسائلی از این دست، چاره اندیشی هم شده است؟بله؛ همین امسال یک پیشنهاد برای وزیر محترم ارشاد ارائه دادیم و ایشان هم تاکید کرده است تا حتما اعتبارات نمایشگاه را از بودجه بیرون بیاوریم. یعنی اعتبارات مجزایی برای نمایشگاه مدنظر قرار گیرد تا مشکلات از این دست کمتر شود؛ چرا که سال به سال ماه مبارک رمضان جلوتر می‌آید، بنابر این باید به گونه ای پیش برویم که بتوانیم فعالیت خودمان را از دی و بهمن شروع کنیم.
این موضوع تا چه میزان جدی است؟ یعنی می‌توانیم امیدوار باشیم که سال آینده نمایشگاه با بودجه مجزا آغاز به کار کند؟ما پیشنهاد را به دولت می‌دهیم در ادامه نیز باید منتظر بود تا ببینیم فعالیت‌ها به چه نحوی پیش می‌رود.
بحث و انتقاد دیگر وارده به نمایشگاه موضوع تجلیل از خادمان قرآنی با حضور رئیس جمهور است، طی دو سه سال اخیر همین موضوع حتی توانسته کلیت نمایشگاه را هم تحت الشعاع قرار دهد، با توجه به اینکه نمایشگاه و تجلیل از خادمان قرآن در آن از ماه ها قبل مشخص است، دلیل این عدم هماهنگی‌ها چیست و چرا دو سال است که رئیس جمهور برای تجلیل از خادمان در نمایشگاه قرآن حضور نمی یابد؟
البته سه دوره نیست و دو دوره است، یک دوره رئیس جمهور آمدند و تجلیل صورت گرفت، دوره دوم رئیس جمهور نیامدند و با حضور وزیر و فعالان حوزه قرآنی برگزار شد، در این دوره نیز منتظر اعلام خبر از سوی دفتر ریاست جمهوری هستیم.
یعنی با وجود گذشت چند ماه از اتمام نمایشگاه قرآن هنوز هم سرنوشت این مراسم مشخص نیست؟دفتر ریاست جمهوری قول می‌دهد و داده است که هماهنگی‌ها صورت بگیرد. اگر به ما بگویند رئیس‌جمهور مطلقاً حضور نمی‌یابند، مراسم را برگزار می‌کنیم؛ چرا که لوح‌ها و اشخاص مشخص هست و تنها نهایی شدن حضور رئیس جمهور محترم در این مراسم باقی‌مانده است.
در مورد نمایشگاه قرآن یک سوال دیگر نیز باقی مانده و آن هم اینکه، بحث برپایی نمایشگاه قرآن در مکانی خاص به خصوص در سه سال اخیر شاهد برخی حاشیه ها بوده و به دغدغه ای جدی برای صاحبان غرفه ها و مخاطبان آن تبدیل شده است، به نظر شما زمان آن نرسیده است که نمایشگاه قرآن خود صاحب یک جا و مکان اختصاصی شود؟ من اعتقاد دارم که نمایشگاه قرآن با توجه به اینکه یک بار در سال برگزار می شود، جای خاصی نمی‌خواهد. یعنی اگر نمایشگاه قرآن بخواهد به صورت سالانه برگزار شود، نیاز به هیچ جای خاصی ندارد، اما اگر نمایشگاه دائمی باشد حتما نیاز یک مکان اختصاصی دارد.
فعالیت‌های قرآنی ظرفیت تبدیل شدن به نمایشگاه دائمی را دارد، دلیل پرسیدن این سوال این است که برخی مواقع شاهد اظهارنظرهایی هستیم که محتواهای قرآنی به اندازه ای نیست که نمایشگاه قرآن به صورت سالانه برگزار شود؟اگر امروزه این نیاز نباشد در آینده حتماً به نمایشگاه دائمی محصولات قرآنی نیاز خواهیم داشت؛ چرا که تولیدات ما در حوزه قرآن خیلی متنوع می‌شود. فعالیت هایی که در استان ها صورت می گیرد و نیز جشنواره هایی که برپا می شود همه دارای محصولاتی هستند که باید در یک مکان دائمی نمایش داده شوند. ما به دنبال یک جای ثابت قرآنی برای چنین موضوعی هستیم، شهرداری هم در تهران باغ قرآن تپه‌های عباس آباد را مدنظر قرار داده است که در همان جا می توان مکانی را برای برپایی نمایشگاه دائمی قرآن مدنظر قرار داد. برای این موضوع با شهردار تهران نیز صحبت کرده ایم.
حدود دو سه سال قبل بود که از سوی معاونت قرآنی وزارت ارشاد اعلام شد که «سامانه جامع قرآنیان» در دست طراحی است و در چندین موعد نیز وعده راه‌اندازی آن تا زمانی خاص داده شد، با این وجود و با گذشت حدود سه سال هنوز راه‌اندازی نشده است، این سامانه در حال حاضر دارای چه وضعیتی است؟ اعتبار مربوط به طراحی این سامانه در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود. ما در اعتبارات خودمان موظف هستیم طبق سرفصل‌ها هزینه و گزارش کنیم. از اعتبارات شورا برای راه‌اندازی این سامانه چیزی دست ما را نگرفت. البته قرارداد این کار با موسسه «تبیان» که مجری آن است، پای امضا است، کارهای مطالعاتی مربوط به این سامانه انجام شده و بعد از امضا نیز نرم افزار آن را آماده خواهیم کرد.
این سامانه چه تحولی را قرار است ایجاد کند؟
یک بخش این سامانه بانک‌های اطلاعاتی هستند، بانک‌های اطلاعاتی موثق حوزه قرآنی که ان شاالله ساماندهی خواهد شد در این سامانه شبکه‌های گفتگو ایجاد خواهد شد، حتی آموزش مجازی در آن نیز پیش بینی شده است. در واقع سامانه‌ای است که هر علاقه‌مندی که به آن مراجعه کند، هر نوع اطلاعاتی که لازم داشته باشد، می‌تواند از آن دریافت کند. اگر شخصی بخواهد زندگی‌نامه و اطلاعاتی از این دست را در مورد یکی از فعالان قرآنی کشورمان به دست بیاورد، با مراجعه به این سامانه می‌تواند تمامی این اطلاعات را دریافت کند.
ما در این سامانه حتی اطلاعات مربوط به گواهینامه‌هایی که یک قاری یا حافظ یا یک فعال قرآنی دارد، اطلاع رسانی خواهیم کرد.
در واقع ما با یک سایت منبع که به نوعی تأئید کننده فعالیت های قرآنی فعلان قرآنی هست، مواجه خواهیم بود؟دولت وظیفه دارد، اطلاعات موثقی را از حوزه قرآنی با تائیدیه‌هایی که دارند در یک پایگاه خاص ثبت کند. در این سامانه هر چقدر اعتبار در حوزه قرآنی بیاید منعکس می‌شود و مشخص می شود که هر دستگاهی چقدر پول گرفته است. در این سامانه همه می‌توانند خدماتی داشته باشند. همین صدور مجوزهای فعالیت موسسات قرآنی می‌تواند از این سامانه انجام شود.
با اینکه چند زمان مشخص برای راه اندازی و بارگذاری این سامانه اعلام شده و در نهایت به تعویق افتاده است، اما پیش بینی شما از زمان نهایی راه اندازی این سامانه چه زمانی است؟
اگر اعتباری که اشاره شد دریافت شود، نرم افزار را تهیه خواهیم کرد، البته تهیه محتوا مقداری زمان خواهد برد اما همانطور که گفته شد اگر بودجه برسد مقداری از کار را پیش خواهیم بود.
هزینه طراحی این سامانه چه میزانی تخمین زده شده است؟برای طراحی خود سامانه زیر 500 میلیون تومان در نظر گرفته شده است، اما برای بارگذاری محتوا و نیز گروهی که بخواهد کار تهیه محتوا را انجام دهد حدود این رقم تا یک میلیارد تومان هم خواهد رفت.
با توجه به همه این توضیحات نهایی کردن این سامانه و رونمایی از آن چه اولویتی برای معاونت دارد، آیا جزء طرح های اولویت‌دار است؟این موضوع امر مهمی است ما حتی برای این موضوع از اعتبارات خودمان هزینه کردیم بنابر این رونمایی از این سامانه در اولویت ما قرار دارد. اما همانطور که گفتم مشکی که باعث شد تا این طرح تاکنون به سرانجام نرسد دریافت نشدن هزینه ها و اعتبارات بوده است.
ادامه دارد . . .