به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، چندی پیش، کنگره آمریکا تحریم‌های اقتصادی 10 ساله علیه ایران را تا سال 2026 تمدید کرد و به نوعی برجام را نقض کرد. چنین اقدامی نشان دهنده بدعهدی طرف‌های معامله با جمهوری اسلامی ایران و بیانگر آن است که باید در هر لحظه برای شرایط سخت اقتصادی و رفع این مشکلات اقتصادی آمادگی داشت.
برای بررسی دیدگاه قرآن درباره مدیریت صحیح اقتصادی و راهکارهای مبارزه با تحریم اقتصادی از جانب دشمنان، با حجت‌الاسلام والمسلمین امیر خادم‌علی‌زاده، عضو هیئتعلمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که وی در ابتدا به
ایکنا گفت: با مراجعه به آیات قرآن کریم متوجه می‌شویم که یکی از این الزامات مقابله با تحریم‌های اقتصادی، برقراری عدالت اجتماعی به عنوان یکی از مبانی اصلی مقابله با تحریم‌های اقتصادی، ایجاد اقتدار و بالا بردن آستانه تحمل و مقاومت جامعه اسلامی در مقابل تحریم‌هاست.
وی ادامه داد: خداند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: « لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ؛ به راستى [ما] پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو را فرود آورديم تا مردم به انصاف برخيزند و آهن را كه در آن براى مردم خطرى سخت و سودهايى است پديد آورديم تا خدا معلوم بدارد چه كسى در نهان او و پيامبرانش را يارى مى كند آرى خدا نيرومند شكست‌ناپذير است» (الحدید/25). از دیدگاه قرآن کریم، به خاطر اقامه، برپایی و اجرای عدالت اجتماعی و آن هم با رشد فکری و فرهنگی که باید در مردم ایجاد شود تا عدالت‌خواه شوند و رفتارها و کنش‌های فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنها عدالت‌محور شوند، باید شکلی از مقاومت و مقابله را در مردم ایجاد کنیم.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: بنابراین یکی از الزامات مقابله با تحریم، رعایت عدالت اجتماعی است؛ بدین معنی که اگر این عدالت اجتماعی در تمام سطوح جامعه و از لحاظ توزیع امکانات و تخصیص منابع در جامعه در عرصه اقتصاد به عنوان یکی از عرصه‌های اجتماعی اجراء شود، ما می‌توانیم مقابله بهتری با تحریم‌های اقتصادی داشته باشیم.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی ادامه داد: اجرای عدالت، آستانه تحمل و مقاومت جامعه را بیشتر می‌کند که در کلام امیرالمؤمنین(ع) که قرآن ناطق و اولین مفسر آیات قرآن کریم است نیز همین دیدگاه دیده میشود که اجرای عدالت باعث رشد، توسعه و اقتدار امت اسلامی میشود.
خادم‌علی‌زاده افزود: عدالت در توزیع امکانات و فرصت‌ها براساس شایستگی‌ها موجب افزایش توانمندی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تشکیل سرمایه اجتماعی قوی‌تر و بزرگ‌تری میشود که همه این موارد آستانه مقاوت اقتصادی جامعه را بالا می‌برد.
خادم‌علی‌زاده به دومین راهکار مبارزه با تحریم‌های اقتصادی از منظر قرآن کریم پرداخت و گفت: دومین لازمه از الزامات مقابله با تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی از منظر قرآن، عزت و اقتدارجامعه اسلامی است. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید: «وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا؛ و خداوند هرگز بر [زيان] مؤمنان براى كافران راه [تسلطى] قرار نداده است» یعنی خداوند اجازه تسلط را به بیگانگان نداده است و ما جامعه اسلامی هم نباید این مجال را برای آنها فراهم کنیم تا آنها بتوانند بر سرنوشت جامعه اسلامی مسلط شوند.
وی افزود: جامعه اسلامی و کارگزاران آن نباید اجازه این سلطه را به دشمنان اسلام بدهند و لازمه تحقق این دیدگاه قرآنی، رشد و پیشرفت اقتصادی با هدف تأمین نیازهای خود و افزایش توانمندی برای مقابله با تصمیم‌ها و تحریم‌های بیگانگان است؛ بنابراین قرآن کریم می‌فرماید: چنین لوازمی را باید ایجاد کنید که بتوانید در برابر تحریم‌های اقتصادی، قدرت مقابله بیشتری داشته باشید.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: یکی دیگر از لوازمی که در آیات قرآن کریم برای توانمندی اقتصادی، بالا رفتن توان مقابله با تحریم‌های اقتصادی و پیدا کردن راهکارهای متنوع که خود موجب افرایش توانمندی است، رشد و آبادانی است؛ یعنی خداوند متعال از ما رشد و آبادانی زمین را خواسته است و البته شرایط و زمینه‌های آن را برای ما فراهم نموده است.
خادم‌علی‌زاده با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در امکانات اقتصادی داخلی اظهار کرد: در شرایط تحریم باید به صورت جدی‌تر بر روی اقتصاد بومی سرمایه‌گذاری کرده و با تکیه بر داشته‌ها، آورده‌ها و سرمایه‌ها و امکانات خودمان به پیشرفت برسیم. از دیدگاه قرآنی، برای توجه به رشد اقتصادی و تأمین نیازهای اساسی، به گونه‌ای که زمینه احتیاج به بیگانگان از بین برود، الزام به مقاومت و ایستادگی در برابر کسانی داریم که خواستار حذف امت اسلامی و در تنگنا قرار دادن آن هستند تا مانع رسیدن وی به حیات طیبه شوند.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی ادامه داد: به عنوان یک الزام، رشد و آبادانی یا به فرموده مقام معظم رهبری، «پیشرفت» برای ایجاد حیات طیبه است و حیات طیبه، یک زندگی و یک ساختار باثبات اقتصادی است که در سایه آن، توانمندی یا ضریب مقاومت جامعه اسلامی در برابر کفار و بیگانگان و توطئه‌های آنان و از جمله تحریم‌های اقتصادی بیشتر میشود.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در این صورت است که ما می‌توانیم استقامت داشته باشیم. پس یکی از لوازم مقابله با تحریم اقتصادی، توجه جدی به پیشرفت اقتصادی است که این امر موجب اقتدار و توانمندی جامعه اسلامی میشود.
خادم‌علی‌زاده با اشاره به اهمیت توجه به مقوله عدالت اقتصادی، اظهار کرد: در ارتباط با عدالت که در ابتدای کلام عرض کردم، خداوند تبارک و تعالی در سوره حدید، آیه 25 می‌فرماید: ما میزان و بینات فرستادیم تا آگاهی مردم بیشتر شود و اقامه قسط به وسیله خود مردم انجام شود.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: در این آیه شریفه، یک جهانشمولی، نظریه عدالت فراگیر و پایدار و درونزا استفاده میشود. یعنی توانایی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی با تکیه بر نیروهای خود جامعه است؛ بنابراین نهاد بزرگی به نام عدالت، باید یک نهاد درونزا و فراگیر و در عین حال پایدار و مستمر باشد.
وی درباره آثار چنین وضعیتی اظهار کرد: نتیجه چنین وضعیتی، عدالت در رفتارها، عدات در توزیع درآمد و ثروت‌ها و منابع خدادادی در جامعه است و اگر چنین وضعیتی بهبود پیدا کند، زمینه افزیش اقتدار و بالا رفتن ضریب مقاومت اقتصادی کشور فراهم میشود.
خادم‌علی‌زاده یادآور شد: این مواردی که بیان شد، تفسیر قرآن مجید در زمینه راهکارهای مقابله با تحریم‌های اقتصادی است و نتیجه چنین وضعیتی این است که عدالت در رفتارها و اعمال انسان‌ها نمایان میشود و مردم در اثر رشد فکری، دینی و میزانی که خداوند از طریق رسولان خود برای بشر فرستاده است با همدیگر به عدالت رفتار می کنند.
وی ادامه داد: در اینصورت، وقتی مردم عدالت را ببینند، به کم موجود هم راضی می‌شوند اما اگر تبعیض یا بی‌عدالتی را مشاهده کنند، به مناقشه و جدال بر می‌خیزند و این امر زمینه کاهش سرمایه اجتماعی را فراهم می‌کند. اجرای عدالت، سرمایه اجتماعی را بالا می‌برد و سرمایه اجتماعی وسیله‌ای برای ایجاد اتحاد و انسجام، حتی در زمانی است که ما دچار کمبود هستیم.
عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: در این صورت است که ما بیشتر به هدف عالی و مقابله با بیگانگان فکر می‌کنیم اما اگر آن عدالت نباشد، سرمایه اجتماعی و انسجام از بین می‌‌رود و در نتیجه با مشکل مواجه می‌شویم. قرآن کریم به عنوان یکی از الزامات مقابله با تحریم‌های اقتصادی که بتواند پیکره جامعه اسلامی را تقویت کند، می‌فرماید: نبابد امکانات بین قشر خاص برخوردار در جامعه دست به دست شود.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی با بیان اینکه ثروت باید در لایه‌ها و دهک‌های مختلف جامعه تقسیم شود، اظهار کرد: قرآن در آیه هفتم سوره حشر می‌فرماید: «مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ؛ آنچه خدا از [دارايى] ساكنان آن قريهها عايد پيامبرش گردانيد از آن خدا و از آن پيامبر [او] و متعلق به خويشاوندان نزديك [وى] و يتيمان و بينوايان و درراه ماندگان است تا ميان توانگران شما دست به دست نگردد و آنچه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگيريد و از آنچه شما را باز داشت بازايستيد و از خدا پروا بداريد كه خدا سخت كيفر است»؛ یعنی امکانات نباید اینگونه باشد که بین گروه‌های اشراف و ذی‌نفوذ و صاحب قدرت و رانت‌جویان دست به دست شود.
خادم‌علی‌زاده عنوان کرد: قرآن کریم نمی‌خواهد که ثروت‌ها و دارایی‌ها صرفا در اختیار این افراد باشد و این شکاف طبقاتی را نمی‌پذیرد، چون آنان یعنی صاحبان مال و قدرت و کسانی‌که به دنبال رانت‌جویی هستند، صرفا به منافع خود می‌اندیشند و هرگز به مناقع اجتماعی و ملی نمی‌‌اندیشند و اگر هم از منافع اجتماعی سخن می‌گویند به خاطر منافع خودشان است.
وی در پایان گفت: قرآن کریم می‌فرماید اینها هرگز الگوی قرآنی نیستند و نباید در جامعه اسلامی و قرآنی به عنوان شخصیت‌ها و اقشاری که مسلط بر امکانات جامعه هستند، قلمداد شوند؛ بنابراین این ویژگی‌ها و الزاماتی که توضیح دادم موجب ایجاد همگرایی و پرهیز از تشتت و اقدامات غیرمعقولی میشود که ممکن است به توانمندی جامعه ضربه بزند.