به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد «جایگاه فلاح در هندسه هدایتی قرآن کریم» از سوی مجید ملکی، دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و با راهنمایی داود معماری، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث این دانشکده و مشاوره ایرج گلجانی، دفاع شد.
ملکی در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به زمینه تحقیق خود اظهار کرد: فلاح یکی از واژگان کلیدی معارف و آموزه‌های قرآنی است که فهم بسیاری دیگر از واژه‌های این کتاب مقدس به ترجمه و تحلیل دقیق آن بستگی دارد. در این تحقیق به مباحثی همچون بررسی کلمه فلاح در نظر لغویین و دانشمندان اسلامی و مترادفات این کلمه در قرآن کریم، مانند «نجات، عزت، فوز و سعادت» و متضادهای آن از قبیل «خسران و ذلت» پرداخته شده است، مفهوم فلاح و رستگاری در بیان احادیث معصومین(ع)، شاخصه‌های مفلحون در بیان قرآن کریم و معصومین(ع) و آسیب‌شناسی و موانع فلاح از دیگر مباحثی است که در این تحقیق به آن اشاره شده است.
وی ادامه داد: سه سوال مهم در این تحقیق مدنظر بود: مهم‌ترین شاخصه رفتاری مفلحون در حیات دنیوی چیست؟ کلمه فلاح چیست و با انواع چهارگانه حیات آدمی؛ حیات زیستی، اخلاقی، عرفانی و قدسی چه ارتباطی دارد؟ از دیدگاه قرآن و روایات چه موانع و چالش‌هایی در دستیابی انسان به فلاح وجود دارد؟ به همین منظور چند فرضیه شکل گرفت: مفلحون یا رستگاران، فلاح را به عنوان نقشه نهایی انتخاب خواهند کرد و هدفشان قرب و خشنودی خداست، مفاهیمی که در زندگی‌شان وجود دارد، همه را سوق می‌دهند به سمت بندگی خدا، تمام چیزهایی که مفلح در زندگی خود اتخاذ می‌کند، چه در ارتباط با سایر موجودات و هر آنچه با آن در ارتباط است، وسیله‌ای است برای آنکه به قرب و بندگی خداوند برسد. فرضیه دوم این است که وقتی می‌گوییم حیات آدمی چهار جنبه دارد که همه با هم مرتبطند، یکی از آنها در حوزه حیات زیستی بوده، باید بخورد، بیاشامد و ... در قرآن نیز درباره هر کدام از اینها سخن به میان آمده. حیات زیستی در بعد فلاح، به معنی شادی و سلامت است و حیات زیستی که خوردن و آشامیدن و مرتبط با حیات مولکولی فرد و برای شادی و سلامت است.
وی افزود: زندگی اخلاقی به انسان امنیت می‌دهد، بایدها و نبایدها را وقتی رعایت کرد یک امنیت درونی در فرد شکل می‌گیرد. در جنبه حیات عرفانی، آرامش درون به انسان می‌دهد؛ «أَلا بِذِكرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ القُلُوبُ»، این آرامش منشا بسیاری از فعالیت‌های دیگر انسان است. در حیات قدسی و طیبه ثواب و رضایت الهی مهم است، وقتی شادی و سلامتی نصیب انسان شود، زندگی اخلاقی نیز سرچشمه می‌گیرد و اثر می‌پذیرد از حیات زیستی، حیات عرفانی از حیات اخلاقی اثر می‌پذیرد و حیات طیبه نیز از حیات عرفانی؛ «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً»، این حیات‌ها پشت سر هم قرار می‌گیرند.
ملکی گفت: سومین فرضیه؛ موانع فلاح است که قرآن و روایات به آنها اشاره کرده، یکی از آنها ایمان نداشتن به غیب است؛ «أَلَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ»، 5 آیه اول سوره بقره و انتهای آیه پنجم خداوند متعال می‌فرماید «أُولئِکَ عَلي هُديً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»، پیش از این نیز آیات موانع و چالش‌های وصول انسان به فلاح و رستگاری را مطرح کرده است.
نگارنده این پژوهش گفت: پایان‌نامه در 7 فصل تدوین شده، فصل اول؛ کاربرد معناشناسی واژه فلاح در کتب لغت است که از کتب لغت لسان العرب، مفردات و ... استفاده شده، فصل دوم فلاح در قرآن، روایات و متون تفسیری است، مترادف‌های واژه فلاح کدام‌اند، ارتباط بین فلاح و عزت چیست که یکی از مترادف‌های آن است. رستگاری در روایات و مصداق تام رستگاران در روایات بررسی شده، مصداق تام رستگاران ائمه(ع) هستند.
وی ادامه داد: فصل سوم بررسی واژگان متضاد با فلاح مانند رابطه ذلت و فلاح در روایات است. فصل چهارم، فلاح در نگاه اندیشمندان اسلامی بررسی شده، در این فصل دیدگاه اندیشمندان اسلامی همچون علامه طباطبایی(ره) و دیگر بزرگان آمده است و مفهوم فلاح از دیدگاه قرآن و روایات، چه چیزهایی را باعث فلاح می‌دانستند آمده، به طور مثال ایشان معتقدند «کسی که خشنودی مخلوق را به خشنودی خداوند برگزیند، رستگار نمی‌شود».
ملکی افزود: فصل پنچم رفتارشناسی مفلحون در قرآن کریم است و اینکه عوامل فلاح و نجات لذات جاودانه است، تقوا ضمن اینکه لذت است، جاودانه است و رابطه سکینه و فلاح، رابطه کرامت و فلاح، حمد و فلاح، اخلاق و فلاح، ایمان و عمل صالح و فلاح، یقین و فلاح، رابطه تسبیح و فلاح، رابطه تزکیه نفس و فلاح، رابطه جهاد و فلاح، توبه و فلاح، توسل و فلاح، امر به معروف و نهی از منکر و فلاح در این فصل بررسی شده‌اند.
وی گفت: فصل ششم بررسی نسبت فلاح با انواع چهارگانه حیات آدمی است که در این مورد نیز حیات طیبه را در زندگی مومنان در آیات اینگونه آمده؛ تایید الهی مومنان، تایید پیامبر اسلام(ص)، تایید اصحاب کهف، نزول فرشتگان بر مومنان، الهامات و واردات قلبی بر مومنان، حیات طیبه است. الهام قلبی بر مادر موسی(ع) حیات طیبه است، توفیق بر انجام عمل صالح حیات طیبه است.
ملکی افزود: فصل هفتم، موانع و چالش‌های حیات طیبه است، چالش‌ها و موانع فلاح از آن دسته مناهی است که در قرآن کریم و روایات به آنها اشاره شده است از قبیل ظلم، افترا بستن به آیات الهی، بی اعتنایی به وعده های پیامبران الهی، ارتکاب جرم، کفر، ارتکاب محرّمات الهی مانند ربا و ... در این پایان نامه بررسی شده است.
انجام عمل صالح، به امید رسیدن به فلاح
وی با اشاره به نتیجه‌گیری خود از این پژوهش گفت: دنیا دنیایی است که هر کس نان عمل خود را در دنیا و آخرت می‌خورد و عوامل و موانع فلاح را اگر رعایت کند، به نتیجه می‌رسد و این مواردی که مطرح شد در عالم رویا نیست، دم دست ماست و به آنها دسترسی داریم. با توجه به جایگاه اساسی واژه فلاح در فرهنگ و معارف اسلامی، مؤمنان اعمال صالح خود را به امید نائل شدن به آن انجام می‌دهند. در کاربرد قرآنی دستیابی به سعادت نیز فلاح خوانده شده است. با این توجه که فرد، موانع را شکافته و رخسار مطلوب را مشاهده می‌کند. انسان با تمسک به عواملی مانند ایمان و عمل صالح، تقوا، تزکیه نفس، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و ... که خود از لذات جاودانه هستند، می‌تواند به سعادت و رستگاری برسد، از طرفی فلاح با حیات چهارگانه انسان ارتباطی وثیق دارد، یعنی در حیات زیستی موجب شادی و سلامت است، در حوزه زندگی اخلاقی، امنیت و نظم را تقدیم انسان می‌نماید، در حوزه حیات عرفانی، به انسان آرامش درون می‌دهد و در حیات قدسی و طیبه، ثواب و رضایت الهی را در پی دارد.