عارف وهاب‌زاده، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با ایکنا؛ ضمن بیان تاریخچه‌ای کوتاه از مطرح شدن موضوع پیشگیری در قوانین ایران، آسیب‌هایی که اکنون در این حوزه با آن مواجه هستیم را بررسی کرده است.
سکوت 3 برنامه توسعه‌ای ایران در خصوص پیشگیری از اعتیاد
وی با اشاره به اینکه در قوانین اول، دوم و سوم توسعه هیچ توجهی به مسئله پیشگیری از اعتیاد نشده و این موضوع مورد غفلت قرار گرفته است، گفت: در برنامه چهارم توسعه که در سال 84 اجرا شد، به موضوع پیشگیری توجه شد. سپس در بند چهارم و نهم سیاست‌های پیشگیری از اعتیاد که از سوی مقام معظم رهبری در سال 85 ابلاغ شد نیز این موضوع مورد تأکید ویژه قرار گرفت و در سال 90 نیز سند جامع پیشگیری از اعتیاد به تمام دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد.
وهاب‌زاده تشریح کرد: در سند جامع پیشگیری از اعتیاد چهار کانون هدف مهم مد نظر قرار گرفت که شامل خانواده، مراکز آموزشی (مثل مدارس و دانشگاه‌ها)، محله‌ها و مراکز اداری، نظامی و صنعتی و رسانه می‌شد و برای برای ایمن سازی و مصون سازی اقشار سالم جامعه تدوین شده بود و قرار بود با اجرای آن 40 درصد از جمعیت کشور تحت پوشش برنامه پیشگیری از اعتیاد قرار گیرند.
وی به فعالیت سازمان‌ها و وزارت‌خانه هایی که در سند پیشگیری از اعتیاد قبول مسئولیت کردند، گفت: مهم‌ترین این دستگاه‌ها، آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان بهزیستی، سازمان بسیج مستضعفین، زندان‌ها، کمیته امداد، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ورزش و جوانان بود که مقرر شد هر کدام مسئولیت‌های خاصی را انجام دهند.
مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر با تأکید بر اینکه بخش مهمی از اجرای این سند تقبل بودجه و اعتبارات این آن بوده و مقرر بود 20 درصد اعتبارات سند را ستاد مبارزه با مواد مخدر و 80 درصد مابقی را خود دستگاه‌ها در راستای وظایف ذاتیشان هزینه کنند، گفت: آنچه تاکنون رخ داده این است که بودجه‌های خود ستاد تحقق پیدا کرده است، البته بودجه سایر نهادها به طور کامل محقق نشده؛ نه اینکه سایر سازمان‌ها در راستای وظایف ذاتیشان اقدام نکرده‌اند، نه؛ بلکه بودجه اختصاصی کم بوده است البته با همین بودجه‌های کم هم اقدامات خوبی صورت گرفته است.
آموزش 3652 مدرسه برای پیشگیری از اعتیاد
وی اجرای طرح توانمندسازی دانش‌آموزان دوم متوسطه در کشور را یکی از اقدامات موفق در حوزه پیشگیری عنوان و اظهار کرد: سه هزار و 652 مدرسه تحت پوشش این طرح قرار گرفت و 300 هزار جلد کتاب شامل درسنامه‌های ویژه معلمان مقاطع مختلف تحصیلی به معلمان کشور ارائه و مقرر است که آموزش‌های لازم را معلمان ببینند و بر اساس این درسنامه در کلاس‌های مختلف چند دقیقه را به مسئله پیشگیری از اعتیاد اختصاص دهند.
وهاب‌زاده عنوان کرد: سال گذشته 13 استان در این طرح پایلوت شد و ارزیابی مثبتی به دست آمد بر اساس آن در سال جاری تمامی استان‌ها تحت پوشش این طرح قرار گرفتند و 500 هزار معلم تا پایان اسفند ماه سال جاری تحت پوشش این درسنامه های ویژه قرار می‌گیرند.
120 دانشگاه کانون همیار سلامت در حوزه پیشگیری از اعتیاد دارند
وی ادامه داد: اقدام مهم دیگری در وزارت علوم انجام شده و آن توسعه و تقویت کانون‌های دانشجویی است. یعنی از طریق خود دانشجویان اقدامات پیشگیری از اعتیاد را در سطح دانشگاه‌ها انجام می‌دهیم. اکنون 120 دانشگاه کانون همیار سلامت در حوزه پیشگیری از اعتیاد دارند. اما پوشش ما هنوز پایین است.
نیروی انسانی متخصص در حوزه ترک اعتیاد کم داریم
مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در خصوص علت‌ها و موانع پیشگری از اعتیاد در کشور نیز گفت: نیروی انسانی متخصص در حوزه ترک اعتیاد کم داریم. ثبات شغلی کارشناسان پیشگیری در دستگاه های ستادی و استانی نیز قوی نیست و بودجه و اعتبارات بخش پیشگیری کم است و چون ردیف خاصی برای پیشگیری از اعتیاد در دستگاه‌ها پیش بینی نشده در این حوزه شاهد ضعف‌هایی هستیم.
وی کمبود مهارت و دانش در برخی از مداخلات را یکی دیگر از ضعف‌ها دانست و گفت: دشواری و دیربازده بودن مداخلات پیشگیرانه نیز از مشکلات این حوزه است چرا که بسیاری انتظار دارند نتیجه آموزشی که امسال داده شد در سال بعد مشخص شود در حالی که اقدامات پیشگیرانه بسیار دیربازده است و باید سال‌ها بگذرد و آرام و مستمر آموزش داده شود تا نتیجه لازم کسب شود.
وهاب‌زاده با تأکید بر اینکه تا برنامه پیشگیری استاندارد و مبتنی بر شواهد نباشد هر اقدامی ممکن است نتیجه معکوس دهد، بیان کرد: به همین دلیل باید در اجرای برنامه‌های پیشگیری دقت زیادی صورت گیرد.
وی در پاسخ به این سؤال که وضعیت اعتیاد بین نوجوانان کشور چگونه است؟ گفت: همیشه باید بر اساس نتایج تحقیقات صحبت کنیم. بر اساس نتایج تحقیقات واقعاً وضعیت به این شکل فاجعه‌بار که در برخی از جاها مثل جراید بزرگنمایی می‌شود، نیست. مردم و رسانه‌ها حتماً مرجع اطلاعات خود در این زمینه را دفتر تحقیقات و آموزش ستاد که ارائه دهنده آمار و نتایج پژوهش‌ها در این زمینه است، قرار دهند و اطلاعات لازم را از این دفتر دریافت کنند.
اختصاص بودجه ویژه به پیشگیری در سال بعد
وهاب‌زاده در پاسخ به این سؤال که مقام معظم رهبری از تمام دست اندرکاران حوزه اعتیاد خواستند که 50 درصد بودجه خود را به پیشگیری اختصاص دهند، آیا شما به عنوان ستاد، پیگیر محقق شدن این بودجه هستید؟ گفت: متأسفانه کمبود اعتبار را همیشه در بخش پیشگیری داریم اما فرمایش مقام معظم رهبری در این زمینه باعث شده که در سال آتی اعتبارات ویژه‌ای را به این امر اختصاص دهیم و ستاد مبارزه با مواد مخدر به دلیل وظیفه ذاتی خود به این موضوع توجه ویژه‌ای خواهد کرد.
وی از دستگاه‌های اجرایی خواست به بخش پیشگیری در حوزه خودشان توجه بیشتری داشته باشند و گفت: بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری بایستی امکانات ویژه‌ای به امر پیشگیری بدهیم به خصوص در دستگاه های مهمی مثل آموزش و پرورش، وزارت علوم و سازمان بهزیستی کشور.
انتهای پیام