شفافیت اقتصادی در اقتصاد اسلامی با پافشاری بر منابع قرآنی و روایی

به گزارش ایکنا، در این شماره، هفت مقاله با عناوین «بررسی و نقد جایگاه تسمیه گرایی در معرفت‌شناسی دانش اقتصاد» به قلم محمد جواد توکلی و محمدجواد قاسمی اصل «شفافیت اقتصادی در اقتصاد اسلامی (با پافشاری بر منابع قرآنی و روایی)» نوشته رحمت‎الله عبدالله‎زاده، مصعب عبدالهی وحسین غفورزاده «ارزیابی تأثیر نرخ تورم و بیکاری بر مخارج مذهبی» به قلم مهدی قائمی اصل و سحر لویی و «پیامدهای نبود نظارت شرعی بر نظام بانکی ایران، دلالت‌های سیاستی» نوشته سیدعلی روحانی و سیدمهدی بنی‌طبا، به چاپ رسیده است.
«طراحی شاخص ترکیبی بانکداری اسلامی در ایران» نوشته سیدمحمدرضا سیدنورانی، امیر خادم علیزاده و سیدعلی رضوانی، «الگوی مطلوب حسابداری متناسب با نظام بانکداری بدون ربا» نوشته حسین عبدالهی، غلامحسن تقینتاج و سیدعباس موسویان و «بررسی موانع اجرای استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکداری ایران» به قلم زینب صالحی، رضا غلامی جمکرانی و حسین میثمی، دیگر مقالات این شماره هستند.
در چکیده مقاله « شفافیت اقتصادی در اقتصاد اسلامی با پافشاری بر منابع قرآنی و روایی» آمده است: شفافیت اقتصادی از مهمترین موضوعات در هر نظام اقتصادی به شمار میرود. این ضرورت زمانی بیشتر می‌شود که شفاف‌سازی اقتصادی یکی از بندهای سیاست‎های اقتصاد مقاومتی را به خود اختصاص داده است؛ از آنجا که اقتصاد مقاومتی به عنوان الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام معرفی می‌گردد این پرسش مطرح می‌شود که ظرفیت آموزه‌های فقهی و نیز قرآنی- روایی به عنوان منابع معرفتی نظام اقتصادی اسلام در ایجاد شفافیت اقتصادی چگونه است؟ به همین منظور با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و نیز مطالعه ابواب فقه اقتصادی، مؤلفه‌های شفافیت اقتصادی مطرح شده در ادبیات اقتصادی، در آموزه‌‎های فقهی و با رویکردی قرآنی- روایی مورد کاوش قرار گرفت و احکام تکلیفی –الزامی و غیر الزامی- ناظر به شفافیت اقتصادی، قواعد فقهی مؤثر در شفافیت اقتصادی و نیز مؤلفه‌های شفافیت اقتصادی در عقود اسلامی استخراج و این نتیجه حاصل شد که آموزه‌های فقهی و قرآنی-روایی در ایجاد شفافیت اقتصادی از ظرفیت بالایی برخوردارند.
در مقدمه این مقاله می‎خوانیم: شرط لازم برای سالم بودن هر نظام اقتصادی، وجود شفافیت در ابعاد مختلف است؛ عدم شفافیت در اقتصاد موجب می‌شود از یکسو به دلیل نبود نظارت اطلاعاتی کافی، فساد اداری، اقتصادی و مالی هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد تحمیل شود و از سوی دیگر به دلیل فقدان شفافیت در اقتصاد امکان برنامه‌ریزی صحیح اقتصادی فراهم نباشد. نبود و یا کمبود شفافیت اطلاعات در اقتصاد ایران، همواره توسط کارشناسان به عنوان عاملی در جهت فرار از نظارت بر عملکرد بخش‌های فعال در اقتصاد و در نتیجه افزایش فساد اقتصادی عنوان گردیده است.
همچنین آمده است: بند نوزدهم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز نظام را ملزم به شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و ... می‎نماید. همچنین در برخی بندهای دیگر به نظارت بر حُسن اجرای سیاست‎های ابلاغی تأکید می‎گردد. مقام معظم رهبری در مقدمه سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، آن را الگویی الهام بخش از نظام اقتصادی اسلام معرفی نموده است؛ به عبارت دیگر برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی باید نظام اقتصادی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی تحقق یابد. از جمله مهمترین منابع معرفتی که نظام اقتصاد اسلامی می‌تواند از آن بهره‌مند شود قرآن کریم و منابع فقهی و روایی است؛ بنابراین این پژوهش در صدد است شفافیت اقتصادی را در منابع فقهی و با رویکردی قرآنی ـ روایی بررسی کند.
در تعریف شفافیت نیز آمده است: شفافیت از موضوعاتی است که امروزه در علوم اجتماعی پژوهش‎ها و مطالعات فراوانی روی آن انجام شده و توجه اندیشمندان بسیاری را به خود جلب کرده است؛ از این رو تعاریف متعددی از این مفهوم ارائه شده است. کافمن و بلور اشاره می‎کنند هیچ تعریفی از شفافیت که مورد پذیرش همگان باشد، وجود ندارد آنها شفافیت را چنین تعریف می‎کنند جریان افزون شده، به موقع و قابل اتکای اطلاعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که در دسترس همه ذی‎نفعان مرتبط باشد در ادامه اشاره می‌کنند همچنین اطلاعات ارائه شده باید قابل دسترسی، مرتبط، دارای کیفیت خوب و قابل اتکا باشند.
از دیدگاه اقتصادی، شفافیت به معنی اطلاع‌رسانی حقیقی و همه‌جانبه در عرصه فعالیت‌‎های اقتصادی و روشن بودن سازوکارهای حاکم بر روابط اقتصادی یعنی چگونگی تولید و توزیع ثروت است. شفافیت و فساد اقتصادی در مقابل هم قرار دارند از همین روست که برنامه توسعه ملل متحد فساد را برابر با افزایش در انحصار قدرت و صلاحدید شخصی و کاهش در پاسخگویی، اعتماد و درستی و شفافیت می‌داند. بر اساس تعاریف فوق می‎توان شفافیت اقتصادی را به این صورت تعریف نمود: «قابلیت دسترسی به اطلاعات قابل اتکا و به موقع برای همه ذی‌نفعان و پرهیز از مخفی کردن عامدانه اطلاعات».
در بخش نتیجه‎گیری این مقاله می‌خوانیم: شفافیت اطلاعات در فعالیت‌های اقتصادی به قدری مهم است که در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز به آن اشاره شده است. شفافیت اقتصادی نقطه مقابل پنهان‌کاری و اقدامات خلاف قانون است که بر آیند آن‌ها فساد و اختلال و از جمله اختلال نظام بانکداری، نظام مالیاتی، گمرك و ... است.
علاقمندان میتوانند برای تهیه این فصلنامه به این نشانی مراجعه کنند.
انتهای پیام