وی همچنین با بیان اینکه اجتهاد به تلاش سخت و با همه توان برای دستیابی به هدفی گفته می‌شود بیان کرد: در اصطلاح دو تعریف در مورد اجتهاد داریم که برخی آن را از مقوله ملکه و برخی از مقوله فعل دانسته‌اند؛ از منظر اول، اجتهاد امری درونی و ذهنی و ملکه است ولو این که فرد به کار هم نبرده باشد، ولی از منظر دوم، آن را تحصیل احکام شرعی فرعی از ادله با نهایت تلاش تعریف کرده‌اند و در سطحی بالاتر، تکاپوی روشمند برای نظریه‌پردازی اسلامی گفته می‌شود.
ملک‌زاده با اشاره به تعریف روش‌شناسی اجتهاد و فقاهت با بیان اینکه شناخت ابزار و ادوات مشروع در فرایند استنباط و چگونگی بهره‌گیری از این ابزار را روش شناسی اجتهادی گویند تصریح کرد: گاهی این تصور وجود دارد که روش‌شناسی اجتهاد همان روش معمول و فهرست در کتاب اصول کنونی است در حالی که میان این دو تفاوت وجود دارد و با هم مساوی نیستند.
جای خالی روش‌شناسی در حوزه
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه یکی دو دهه است که بحث روش‌شناسی بر سر زبان‌ها افتاده است و می‌گویند جای روش‌شناسی در حوزه خالی است و خوب است کسی وارد شود بیان کرد: در عمل این مسئله بر زمین مانده است و کسی اقدامی نمی‌کند زیرا کاری بسیار دشوار و زمانبر است که البته ما تلاش داریم به صورت جدی وارد این بحث بشویم.
ملک‌زاده در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به کتابی از رهبر انقلاب، با عنوان «بیان قرآن؛ تفسیر سوره برائت» گفت: این کتاب مجموعه بیانات ایشان در مورد تفسیر سوره برائت در قبل از انقلاب در مشهد است؛ در این کتاب، در ذیل آیه 73 این سوره، ایشان تذکر داده اند که معنای جهاد از منظر قرآن، هر نوع مقاومت و مبارزه در برابر دشمن برای اعلای کلمه اسلام است که می‌تواند از طریق مبارزه مسلحانه یا مجاهدت فکری و زبانی یا از طریق صبر بر اذیت دشمن یا صبر بر فقدان دوستان و مال و همسر و فرزند باشد؛ ایشان این تذکر را هم بیان فرموده‌اند که برخی جهاد را از نظر فقهی گرفته‌اند لذا در تفسیر جهاد در قرآن دچار اشکال شده‌اند.
این استاد و محقق حوزه علمیه اظهارکرد: ایشان آماده کردن مردم برای مبارزه با دشمن از طریق سخنرانی، دادن پول و خواندن شعر برای تهییج مبارزان و ... را هم مشمول جهاد می‌دانند و آن را صرفا جهاد نظامی نمی‌داند.
ملک زاده با اشاره به معنای فقهی جهاد بیان کرد: جهادی که در فقه الجهاد به آن پراخته می‌شود لزوما جهاد نظامی است؛ این به معنای عدم توجه به معنای عام نیست ولی تنها به این بخش پرداخته‌اند و آن را بذل جان و مال در راه برافراشته شدن پرچم اسلام و شعائر ایمان دانسته اند و مراد از بذل مال هم هزینه رساندن فرد به دشمن بوده است یعنی بذل المال، خاص است.
این محقق و استاد حوزه با بیان اینکه در طول تاریخ هر وقت ایران، درگیر جنگی شد قطعه‌ای از کشور از دست رفت ولی بعد از پیروزی انقلاب چون مردم به نام اسلام به میدان آمدند و ولی را به عنوان نائب‌العام می‌دانستند بذل جان و مال کردند و یک وجب از خاک از بین نرفت گفت: یکی از جنبه‌های بسیار مهم در ورود رهبری به عرصه فقه جهاد علاوه بر اینکه ایشان فقیه هستند از سوابق مبارزاتی و جهادی زیادی هم برخوردارند لذا صلاحیت بی مانندی برای ایشان در ورود به این بحث ایجاد می‌کند و با فقیهی که در مبارزه مسلحانه و ... حضورنداشته تفاوت زیادی دارد و حداقل اینکه در بحث موضوع‌شناسی صلاحیت خوبی ایجاد می‌کند.
فقه قویم، پویا و زنده مقام معظم رهبری
ملک زاده با بیان اینکه از دل تدریس‌های ایشان چند مقاله در باب امان، صابئین و مهادنه بیرون آمد که با قلمی زیبا و روان نوشته شده است اظهار کرد: رهبری در طرح مباحث در عین اینکه اجتهاد قویم و جواهری دارند ولی سبب نشده تا اجتهاد ایشان پویا و روزآمد و ناظر به مسائل جدید نباشد؛ ایشان به مصادیق و مثال‌های روز پرداخته و تطبیق درستی بر مسائل روز دارد؛ انسان وقتی در روش اجتهاد ایشان می‌نگرد احساس می‌کند با فقه زنده روبروست.
وی افزود: کسان دیگری هم هستند که خواسته‌اند میان اصالت و معاصرت جمع کنند ولی جمعشان، مکثر شده یعنی چون خواسته‌اند به سمت معاصرت بروند سخنشان بار فقهی و علمی ندارد و برعکس کسانی هم غرق در همان موضوعات و مباحث فقهی 400 سال پیش هستند ولی رهبری در عین حفظ اصالت، قوام، استحکام و متانت فقهی، اصولی و اجتهادی به مسائل جدید هم پرداخته و معاصر است و پویایی در فقه ایشان دیده می‌شود و این کتاب ایشان از این جهات، قابل تحدی در میان تمامی مراجع است.
تعریف فقه حکومی
ملک‌زاده اظهار کرد: ایشان در بحث فقه الجهاد توجه داشته‌اند که این بحثی کاملا حکومی است برخلاف برخی مراجع که صرفا نگاه فردی به مسئله داشته‌اند تصریح کرد: آقا چندبار بر لزوم تشکیل کرسی‌های فقه حکومتی در قم تاکید فرمودند؛ این فقه، رویکرد ویژه در عرصه اجتهاد است؛ یعنی رویکرد حکومتی در ادله و فتوا و استنباط احکام شرعی؛ رویکرد حکومی به فقه همان فقه اجتماعی با اشراب نگاه اجتماعی و زیست مسلمین تحت حاکمیت اسلامی است؛ زیرا انسان مسلمان دارای زندگی اجتماعی می‌تواند فقه اجتماعی داشته باشد ولی اگر همین مسلمان به تشکیل حکومت هم اقدام کند فقه را در بستر حکومت و کلان و تصدی امور جامعه باید بررسی کند و این رویکرد از کتاب طهارت تا دیات را در می‌نوردد زیرا رویکرد است؛ بنابراین فقه حکومی، باب خاصی در فقه نیست بلکه یک رویکرد ناظر به همه ابواب فقهی است.
این استاد حوزه با بیان اینکه اگر بخواهیم فقه حکومی را سرلوحه قرار دهیم همه احکام تغییر نمی‌کند افزود: تعبیر فقه‌الحکومه خودش یک شاخه از فقه است که فقه مضاف نامیده می‌شود؛ در حقیقت این فقه، نرم‌افزار فقهی حکومت اسلامی به شمار می‌رود و ضابطه حکمرانی شرعی است لذا اگر چیزی به نام فقه الحکومه داریم ثمره وخروجی آن در سطح فقه فتوایی، رساله عملیه حاکمان است و یکی از مهمترین مباحث، بحث جهاد است زیرا چند صد آیه در قرآن در باره جنگ و صلح داریم که از حکومتی‌ترین مسائل جامع هستند و حکومت باید به بررسی آن‌ها بپردازد؛ بنابراین فقیهی که در دوره‌ای می‌زیسته که حکومت در دست یک حاکم طاغوتی بوده با امرز وضععیت متفاوتی دارد.
انتهای پیام