بررسی هستی‌شناسانه روایات حدوث اسماء در مجله «پژوهش دینی»

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از مجله علمی ـ پژوهشی «پژوهش دینی»، مقالاتی با عناوین «روش‌شناسی تفاسیر آیات الاحکام: مقایسه چهار اثر برجسته» نوشته مصطفی بروجردی؛ «تحلیل زبان‌شناختی استکبار انسانی در گفتمان قرآنی (مطالعه‌ی موردی ارکان و نمودها)» تالیف سیده فاطمه سلیمی، کبری راستگو و زهرا اکبری؛ «روش فقه الحدیثی ملامراد تفرشی در تعلیقه سجادیه» به قلم نهله غروی‌نائینی و فاطمه علیان‌نژادی؛ «تفرد فتوایی و بررسی مستندات تفردات فتوایی فیض کاشانی» تالیف عبدالله غلامی و محمدحسن ربانی‌بیرجندی؛ «بررسی قرآنی، روایی، فقهی و حقوقی کفائت در دین با تاکید قانون مجازات اسلامی 1370 و 1392» نوشته علی غلامی؛ «ارزشیابی ترجمه واژگان اضداد در قرآن» به قلم جمال فرزندوحی و فاطمه حیدری و «تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موضوع انگارانه موجود درباره زیارت جامعه کبیره» تالیف عبدالهادی فقهی‌زاده و مهدی هادیان منتشر شده است.

 

همچنین مقالات «ارتباط لیله القدر و حجت معصوم الهی با رویکرد تاویلی و محوریت سوره دخان» نوشته مجید معارف و معصومه آعبدالله؛ «خلافت الهی در آیات قرآنی از منظر ابن ترکه اصفهانی» تالیف طاهره معصوم‌زاده و عبدالرضا مظاهری؛ «تصویرپردازی هنری در خطبه فدک» نوشته ریحانه ملازاده و نفیسه فیاض‌بخش؛ «توسعه‌پذیری استنباط‌های فقهی قصص قرآن با محوریّت سوره یوسف» تالیف عبدالله میراحمدی و زهره دانشی‌کهن؛ «بررسی هستی‌شناسانه روایات حدوث اسماء» تالیف حمیدرضا یونسی و عباس همامی از دیگر مقالات منتشر شده در این شماره هستند. 

 

 

در چکیده مقاله «روش‌شناسی تفاسیر آیات الاحکام: مقایسه چهار اثر برجسته» می‌خوانیم در ایام اخیر گلچین روزگار از بوستان پر بار و برگ دانش و فضیلت گلی دیگر را چید و دوستداران علم و اندیشه را به سوگ نشاند. استاد وارسته مرحوم دکتر علیرضا فیض که علاوه بر بهره‌گیری از محضر بزرگترین استادان فقه و اصول و حکمت و ادب بیش از شش دهه از عمر خود را به تدریس و تربیت دانشجویان صرف کرده بود، در پی بیماری طولانی درگذشت. هرچند آثار ارجمند به‌جا مانده از آن دانشی مرد برای نسل‌های آینده قابل بهره‌برداری است، اما بی‌تردید جای او در میان استادان ورزیده و ارزندۀ دانشگاه خالی است. این مقاله، در روش‌شناسی 4 تفسیر از تفاسیر آیات الاحکام یعنی: کنز العرفان، زبده لبیان، احکام القرآن جصاص و احکام القرآن ابن العربی به پاس بزرگداشت این عزیز سفرکرده نگارش شده و در یک معرفی مقایسه‌ای به مزایای و  کاستیهای هر کدام از این تفاسیر اشاره شده است. قابل ذکر است که دانش تفسیر آیات الاحکام به عنوان یکی از دانش‌های بین رشته‌ای میان تفسیر و فقه از دیرباز مورد توجه عالمان اسلامی بوده و آثار مهمی در این زمینه نگاشته شده است.

 

 

نویسنده مقاله «تحلیل زبان‌شناختی استکبار انسانی در گفتمان قرآنی (مطالعه‌ی موردی ارکان و نمودها)» در طلیعه نوشتار خود آورده است مفهوم استکبار یکی از مفاهیم ضدارزشی پربسامد قرآنی است که تأمل در ابعاد آن جهت تربیت صحیح انسان‌ها و نجات بشر از ضلالت وگمراهی، ضروری می‌نماید. مقاله حاضر در تلاش است با استخراج سازه‌های زبانی در در مصادیق انسانی و غیرانسانی این مفهوم در کلام وحیانی، افزون بر کشف مولفه­های معناساز استکبار به تبیین ارکان و نمودهای آن بپردازد. رهیافتهای حاصل آنکه خداوند حکیم با کاربست سازه‌های مختلف زبانی در سطوح واژگانی، صرفی، نحوی و بلاغی به ارکان استکبار انسانی مانند ژن‌سالاری، فقر فرهنگی، شانتاژ خبری اشاره داشته چنانچه با استفاده از این مولفه‌ها، نمودهایی از استکبار را در شکل قدرت‌گرایی، ترور شخصیتی، تفرقه‌افکنی و ایجاد اختناق برای خواننده ترسیم نموده است.

 

 

در چکیده مقاله «روش فقه الحدیثی ملامراد تفرشی در تعلیقه سجادیه» می‌خوانیم «التعلیقه السجادیه فی شرح من لایحضره الفقیه» شرحی موجز است که ملامراد علی‌خان تفرشی بر کتاب من لایحضره الفقیه نوشته است. نوشتار حاضر با شیوه توصیفی ـ تحلیلی در صدد پاسخ به چگونگی روش‌ مؤلف در تبیین و شرح احادیث و نیز تعیین رویکرد عمده وی در تبیین روایات الفقیه بوده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد تعلیق‌ نویسی مؤلف در فضای متن احادیث با رویکرد فقه‌الحدیثی و اغلب با استفاده از معانی لغوی، نکات نحوی و ادبی، بهره‌گیری از آیات قرآن و روایات هم مضمون، نظرات مفسران قرآن، لغویون و مشایخ مؤلف، به هدف سهولت در فهم عبارات مشکل، روایات و فتواهای شیخ صدوق صورت گرفته است. حضور مؤلف در آغاز دوران تحول مکتب فکری حوزه از اجتهاد و عقل به مکتب اخباری و با نظر به نگرش او درباره پذیرش صحت و حجیت احادیث مرسل الفقیه و از سویی دیگر شیوه فقه‌الحدیثی او در این کتاب، می­توان دریافت، وی صاحب تفکری اعتدال گرا در مکتب نقل‌گرایی است.

 

 

نویسنده مقاله «تفرد فتوایی و بررسی مستندات تفردات فتوایی فیض کاشانی» در طلیعه نوشتار خود آورده است یکی از مباحث چالش‌برانگیز مطرح در فقه که با علوم حدیث نیز مرتبط می‌باشد، تفرد فتوایی و مخالفت با شهرت فتوایی و روایی است؛ هرچند این تفرد مستند به دلیل شرعی از جمله روایات باشد؛ چرا که خلاف شهرت فتوایی یا شهرت روایی در مسئله‌ای فقهی اظهار نظر صورت می‌گیرد و جامعه فقهی و چه بسا عرف مردم را به واکنش وامی‌دارد. یکی از فقهایی که چنین بحثی پیرامون او در کتاب‌های فقهی مطرح شده، فیض کاشانی است. واکاوی این امر در آثار ایشان و فقهای دیگر می‌تواند علت تفرد فتوایی او را مشخص سازد و چه بسا این امر به سبب پیروی از مبانی و دلیل معتبر از جمله آیات و روایات صحیح باشد. در نوشتار حاضر، پس از بیان مطالبی پیرامون تفرد فتوایی و رابطه آن با شهرت فتوایی، برخی از فتاوای متفرد فیض کاشانی در مفاتیح الشرایع و الوافی به اختصار مورد بررسی قرار گرفته و مستندات آنها مشخص شده است. در نهایت، روشن شده که وی در بسیاری از تفردات فقهی به دلیل شرعی ازجمله روایات استدلال کرده و در طول تاریخ فقه معتقدانی داشته است.

 

 

در چکیده مقاله «ارزشیابی ترجمه واژگان اضداد در قرآن» می‌خوانیم اشتراک لفظی در بخش قابل توجهی از مفردات قرآن به چشم می‌خورد. از زیر مجموعه‌های اشتراک لفظی، واژگان اضداد هستند که دارای دو معنای متضادند مانند «عسعس». نکته قابل توجه در مورد این واژگان این است که می‌توان معنای آن‌ها را با استفاده از معیارهایی مانند آیات، روایات، کتب لغت و مفسرین به دست آورد. بعد از بدست آوردن معنای واژگان اضداد با استناد به معیارهای ذکر شده، می‌توان در ترجمه‌های فارسی قرآن ترجمه آن‌ها را ارزشیابی نمود. مطالعه واژگان اضداد در ترجمه‌های آیتی، الهی قمشه‌ای، انصاریان، حجتی، خرمشاهی، فولادوند، مجتبوی، مشکینی، مکارم و المیزان این نتیجه را به دست داد که بعضی واژگان در همه ترجمه‌ها به یک معنا (موافق با معیارهای ذکر شده) و بعضی واژگان در یک ترجمه به هر دو معنای ضد آورده شده‌اند و بعضی واژگان در یک ترجمه به یک معنا و در ترجمه دیگر به معنای دیگر آمده است. روش به کار رفته در این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد.

 

 

نویسنده مقاله «تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موضوع انگارانه موجود درباره زیارت جامعه کبیره» در طلیعه نوشتار خود آورده است زیارت جامعه کبیره یکی از زیارات مأثوره‌ای است که آن را هنگام زیارت همه‌ی امامان معصوم(ع) می‌توان خواند و یکی از ویژگی‌های مهم آن، بیان مقامات اهل بیت پیامبر اکرم(ص) است. این زیارت به دلیل قائل شدن برخی ویژگی‌های خاص و فوق‌العاده برای آن بزرگواران، از سوی برخی افراد جریان تجدیدنظر طلب در عقاید شیعی به غلوآمیز بودن وصف شده است. از جمله مهمترین نقدهای بیان شده درباره‌ی مفاد این زیارت، ادعای مغایرت برخی از مضامین آن با برخی آیات قرآنی است. در این پژوهش، نقدهای متنی بیان شده در مورد این زیارت که به موضوع انگاری آن منجر شده، بررسی و بر اساس شواهد قرآنی، ضوابط تفسیری و فقه الحدیثی غیرموجه بودن آن‌ها اثبات شده است. فهم ناتمام آیات قرآن کریم و انحصارگرایی در معنای دریافت شده برای هر آیه، عدم مراجعه به شروح معتبر حدیثی، عدم توجه به ویژگی‌های زبانی قرآن و روایات و عدم توجه به مبانی فقه الحدیثی در کشف مراد جدی عبارات این زیارت، باعث این آسیب شده است.

 

 

در طلیعه نوشتار «ارتباط لیله القدر و حجت معصوم الهی با رویکرد تاویلی و محوریت سوره دخان» می‌خوانیم وحی و نزول قرآن در شبی مبارک و تفریق همه امور در همان شب، از جمله مسائلی است که در آیات ابتدایی سوره دخان از سور حوامیم سبعه ذکر شده است. با قرینه سازی نزول قرآن در شبی مبارک و آیات ابتدایی سوره قدر مشخص می‌شود که «لیله مبارکه» همان «لیله القدر» است که شبی از شبهای ماه رمضان است که خود ظرف زمانی نزول قرآن است. (البقره، 185) فراتر از تفسیر آیات ابتدایی سوره‌های دخان و قدر، این آیات با رویکرد تاویلی نیز حامل حقایق مهمی است. از جمله آنکه بر طبق برخی از روایات «حم» بر رسول خدا (ص)، «کتاب مبین» بر حضرت امیر (ع) «لیله مبارکه» بر حضرت زهرا (ع) و «کل امر» ـ در آیه: «فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» ـ بر حجج معصوم الهی انطباق یافته‌اند. در این تاویلات ارتباط قرآن با اهل بیت (ع) مورد تاکید قرار می‌گیرد که در بیانات صریح رسول خدا(ص)، حدیث ثقلین بازگو کننده آن است. چگونگی ارتباط «لیله مبارکه» و «حجت معصوم الهی» با رویکرد تاویلی موضوعی است که در مقاله حاضر و با استناد به اشارات آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است.

 

 

نویسنده مقاله «بررسی هستی‌شناسانه روایات حدوث اسماء» در چکیده مقاله خود می‌نویسد پژوهش حاضر ضمن بیان تعریفی مختصر از اسم و صفت، به بیان وجوه دلالت اسماء و صفات خداوند متعال بطور اجمال در مکاتب مختلف پرداخته و به این مسأله توجه داده است که در کلام معصومین علیهم السلام اسماء و صفات خداوند دلالت بر چه چیزی دارند و ضمن دسته‌بندی این روایات، بر قاعده مهم اسم الله غیره تأکید نموده و با استفاده از آن بیان نموده که دلالت اسماء و صفات الله بر غیر خدا است.

 

انتهای پیام